یک سال و نیم از تشکیل دولت دهم گذشته بود که زمزمه تغییرات در سطح وزرا به گوش رسید. دولتی که در دوره نهم رکورد تغییرات در کابینه را به نام خود ثبت کرده بود و تا مرز به نیم رسیدن تعداد اعضای هیات دولت پیش رفت که این موضوع براساس قانون، می‌توانست کار را به رای اعتماد مجدد کابینه از مجلس بکشد، در این دوره تغییرات خود را به شیوه‌ای انجام داد که حساسیت کمتری را به دنبال داشت.
اما بد نیست نگاهی به تحولات کابینه در ایران بیاندازیم
دوره مشروطیت
در دوره مشروطیت اگرچه انتصاب سمت‌های وزارتی، همچنان براساس الگو‌های قاجاری بود اما ساختار و دستگاه اداری حکومت، نظام و قوام متعادل‌تری یافت.
برای مثال اگر در دوره قاجاری صدر‌اعظمی سه و دیگری 18 وزارتخانه داشت، در دوره مشروطیت بیشترین میزان اختلاف در تعداد وزارتخانه‌های رئیس الوزرا‌های مختلف، به زحمت به دو می‌رسد این در حالی است که عنوان وزارتخانهها نیز در قیاس با دوره پیشین سیر تطوری یکدست را تجربه کرده و میانگین تعداد وزارتخانهها نیز کاهش داشته است. در دور مشروطیت، موضوع ادغام وزارتخانهها روال جدی‌تری به خود می‌گیرد. ادغام وزارت تجارت با فواید عامه، از مهم‌ترین اتفاق‌های این دوره است.
قاجاریه
در دوران قاجار، همزمان با انتصاب میرزا‌حسین خان سپهسالار به ریاست شورای دولت، تعداد وزارتخانهها از 7 به 14 افزایش می‌یابد و این در حالی است که تنها یک سال بعد از این اتفاق، وی دوباره تعداد وزارتخانهها را به 9 کاهش می‌دهد، به طوری که روال کاهش وزارتخانهها پس از وی و از سوی وزیران مختار درباره ادامه داشته و به 6 وزارتخانه هم رسدیه است. اما میرزا علی اصغر خان امین‌السلطان، چند سال در سال‌های پایانی دوران قاجار، با یک جهش یک باره شمار وزارتخانهها را به 18 می‌رساند، به طوری که برخی از این وزارتخانهها بدون استقلال تخصصی، هم‌پوشانی بسیار در کار کرد داشتند.
پهلوی اول
در دوران پهلوی اول که 13 سال طول کشید، تعداد وزارتخانهها تقریبا چارچوب ثابتی به خود گرفت و دست‌کم از هشت و حداکثر از 10 وزارتخانه تجاوز نکرد. افزون بر این در دوره ریاست مهدی قلی‌خان هدایت، وزارت اقتصادی، جای وزارت تجارت و فوایده عامه را گرفت و سه سال پس از او محمد‌علی فروغی، این وزارتخانه جدید را به سه بخش مستقل اداره کل تجارت، اداره کل فلاحت و اداره کل صناعت، تقسیم کرد. نکته مهم دیگر در این دوره این است که در دوره رئیس‌الوزرایی متین دفتری، عنوان وزارتخانهها که بیشتر عربی بود، به فارسی روان برگردانده شد.
پهلوی دوم
این دوره را می‌توان پرافت و خیز‌ترین دوره تغییر در عنوان و شمار دستگاه‌های اجرایی خواند که با نخست‌وزیری امیر‌عباس هویدا، فراز و نشیب این تغییر‌ها، بلند‌تر می‌شود نخست‌وزیری هویدا در دوران پهلوی دوم آغاز‌گر افزایش دوباره تعداد وزارتخانهها است؛ وی همزمان با چهارمین سال نخست‌وزیری‌اش، تعداد وزارتخانهها را به 20 افزایش داد که تا آن زمان در تاریخ اداری کشور، منحصربه فرد بود. به‌طور کلی در دوره پهلوی دوم، اختلاف میان تعداد وزارتخانهها در دوره‌های مختلف نخست‌وزیری به 10 می‌رسد و این نشان دهنده تحولات گسترده در نظام دستگاه‌های اداری کشور در این دوره است.
انقلاب اسلامی
اولین کابینه پس از انقلاب (دولت موقت) با 19 وزیر شکل گرفت ولی این عدد در هر دوره کم و زیاد شده، صندلی‌های وزارت در 10 دولتی که پس از دولت موقت شکل گرفته، عدد ثابتی نداشته و بین 18 تا 23 وزارتخانه در دولت‌های مختلف وجود داشته است.
در دوره نخست‌وزیری بازرگان، کاهش در تعداد وزارتخانهها آغاز شد. در این دوره شهید رجایی برای نخستین بار برای صنعت نفت وزارتخانه‌ای مستقل تعریف کرد. اما پس از آن و همزمان با نخست وزیری میر‌حسین موسوی آمار وزارتخانهها به 24 رسید؛ موسوی وزارتخانه‌هایی را با عنوان برنامه و بودجه و همچنین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، تأسیس و وزارت صنایع و معادن را به سه وزارتخانه «صنایع» «صنایع سنگین» و «معادن و فلزات» تقسیم کرد. پس از او با ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی، وزارتخانه‌های برنامه و بودجه، صنایع سنگین و سپاه پاسداران حذف و تعداد وزارتخانهها به 21 کاهش یافت. ریاست جمهوری خاتمی نیز با ادغام دو وزارتخانه جهاد سازندگی و کشاورزی، آغاز شد تا شمار وزارتخانهها به 20 برسد اما در سال آخر مسئولیت وی، با تاسیس وزارتخانه‌ای به نام رفاه و تامین اجتماعی، عدد وزارتخانهها 21 شد. در دوره احمدی‌نژاد نیز یک وزارتخانه با نام «ورزش و جوانان» تشکیل شد و 4 وزارتخانه نیز از تعداد کل آنها کاسته شد تا مجموع آن به 18 برسد.
19 301
نظر شما