تازه‌ترین کشف هابل: کفش سیندرلا در پهنه آسمان

محمود حاج‌زمان: همچون قلابی کوچک و درخشان در آسمان تاریک به نظر می‌رسد؛ جرم زیبایی که با نام J082354.96+280621.6 یا به اختصار J082354.96 نامیده می‌شود. این کهکشان که از دوردست شبیه کفش افسانه‌ای سیندرلا به نظر می‌رسد، یک کهشکان ستاره‌زا (Starburst) به شمار می‌رود؛ عنوانی که به خاطر نرخ فوق‌العاده بالا (و غیرعادی) شکل‌گیری ستارگان در درون این کهکشان به آن اعطا شده است.
یکی از راه‌هایی که اخترشناسان برای بررسی طبیعت و ساختار کهکشان‌هایی مانند این استفاده می‌کنند، مشاهده رفتار مولفه‌های گاز و غبار آنها، به ویژه تابش لیمان-آلفا است. این پدیده زمانی رخ می‌دهد که الکترون‌های اتم هیدروژن از سطح انرژی بالاتری به سطح انرژی پایین‌تر منتقل می‌شوند، و حین این فرایند از خود نور ساطع می‌کنند. اهمیت این تابش از آنجایی است که نور آن فقط زمانی می‌تواند کهکشان میزبان خود را ترک کند که به شدت در گازهای اطراف خود پراکنده شود؛ که به این معناست که این نور می‌تواند به عنوان ردیاب مستقیمی از آنچه کهکشان از آن ساخته شده است به کار رود (برای مشاهده عکس در ابعاد بزرگ اینجا کلیک کنید).

مطالعه تابش لیمان-آلفا در خصوص کهکشان‌های دوردست متداول است، اما اکنون مطالعه جدیدی به نام LARS (نمونه مرجع لیمان-آلفا) در حال بررسی اثر مشابهی در کهکشان‌های نزدیک است. اخترشناسان 14 کهکشان را انتخاب کرده‌اند، که کهکشان فوق نیز یکی از آنها است، و با استفاده از طیف‌نگاری و عکس‌برداری می‌خواهند دریابند که در درون آنها چه اتفاقی رخ می‌دهد. این دانشمندان کشف کرده‌اند در صورتی‌که کهکشان غبار کمتری داشته باشد، فوتون‌ها لیمان-آلفا می‌توانند بسیار دورتر حرکت کنند؛ که به این معناست که ما می‌توانیم از این تابش برای پی بردن به میزان غبارآلود بودن کهکشان مرجع استفاده کنیم.
مطالعه LARS به میزان زیادی به قدرت تفکیک بالای تلسکوپ هابل متکی است. زمانی‌که هابل بازنشسته شود، هیچ تلسکوپ دیگری قادر نخواهد بود تا مشاهداتی مانند این را در بخش فوق فرابنفش طیف نور انجام دهد.
 53275