رایزن فرهنگی اسبق ایران در سوریه معتقد است که حملات شیمیایی کار نیروهای معارض و مخالف است که از سوی عربستان تجهیز شدهاند. این کارشناس سیاسی که کارشناس ارشد رشته علوم سیاسی هم هست بر این باور است که کشورهای غربی در صدد این هستند که با پیش کشیدن بحث حملات شیمیایی مقدمات اقدامات نظامی هرچند در میزان مشخص و محدود را علیه سوریه فراهم آورند.. با این نماینده سابق ایران در سوریه گفتگوی مفصلی انجام دادیم که در پی میآید.
سوریه اوضاع نامطلوبی را سپری میکند، گروه های مخالف، حملات تروریستی، کشتار مردم و حالا هم حملات شیمیایی باعث شده است توجه جهانیان بیش از همیشه معطوف به این کشور شود. شرایط در این کشور متحد جمهوری اسلامی چگونه است؟ روسیه میگوید کار گروه های مخالف است و کشورهای غربی اسد را متهم میکنند که از سلاحهای شیمیایی استفاده کرده است؟ تفسیر شما چست؟
یک حقیقت انکارناپذیر در امروز سوریه اینست که ارتش موقعیت برتر نظامی را دارد و توانسته از نفوذ مخالفان بکاهد. ناگفته پیداست که گروه های مخالف اگر مورد حمایت دولت های خارجی نباشند شانسی در مقابل دولت نخواهند داشت. بر این اساس شرایط سیاسی هم متناسب با شرایط نظامی به نفع دولت سوریه در حال تغییر است. همین مسئله باعث شده مخالفان و حامیان آنها در صدد باشند شرایطی را ایجاد کنند که در گفتگوهای سیاسی، به ویژه در نشست ژنو 2، برگ برندهای در اختیار داشته باشند تا بتوانند از دولت سوریه امتیازاتی را بدست آورند. به همین علت، اخیرا حوادثی رخ داده منجمله استفاده از سلاحهای شیمیایی در این کشور که باعث شده اتهاماتی را متوجه دولت سوریه بنمایند و دولت این کشور را مقصر بدانند. اما شواهدی که وجود دارد حکایت از این دارد که این اتفاق از سوی گروههای مخالف انجام گرفته. به ویژه اینکه این گروهها در حال حاضر در موقعیت ضعیفی قرار دارند و برای اینکه بتوانند برگ فشاری را بر نظام وارد کنند دست به چنین اقدامی زندند که این مسئله تهدیدات جنگی را هم در در منطقه به وجود آورده است و احتمال حمله آمریکا به سوریه قوت یافته است. در همین راستا ناوهای جنگی آمریکا به سمت دریای مدیترانه حرکت کردند و فضای جدیدی را در منطقه به وجود آورده اند. این شرایط طوری شده است که احتمال جنگ جدیدی در منطقه را نیز نمیتوان از نظر دور نگاه داشت.
شما فرمودید که دلایلی وجود دارد که حاکی از این است استفاده از سلاح های شیمیایی کار گروه های مخالف است، برخی از این شواهد را برای ما می فرمایید؟
در درجه اول باید به فیلمهای ماهوارهای اشاره کرد که ماهوارههای روسی آنها را تهیه کردهاند و نشان میدهد این موشکهای حمل سلاحهای شیمیایی از سوی مخالفان به سوی این منطقه شلیک شده است. نماینده روسیه در شورای امنیت این فیلم ها را در اختیار اعضای شورای امنیت قرار داده و به نمایش هم گذاشته شدهاند. اینها حکایت از این دارد که این مسئله از سوی مخالفان صورت گرفته. مدارک دیگری که وجود دارد از طریق دستیابی ارتش سوریه به منطقه نزدیک به جوبره که این حمله شیمیایی در آن اتفاق افتاده است، بدست آمده. همانطور که مطلعید این منطقه، محل استقرار گروه های مخالف دولت سوریه است. طبق این اسناد و مدارک یک سری مواد شیمیایی ساخت دولت عربستان در اختیار مخالفان قرار گرفته که اینهم حکایت از این دارد که این کار از سوی گروههای مخالف و تروریست صورت گرفته است. علاوه بر این موارد، شاخص هایی وجود دارد که اثبات میکند اینکار از طرف دولت سوریه انجام نگرفته است. ببینید ارتش سوریه در موقعیت نظامی در شرایط برتر قرار داشته و دائما شاهد پیروزیهای نظامی بر مخالفین بوده است؛ بر این اساس بعید است دولت سوریه بخواهد دست به چنین کاری بزند خصوصا در شرایطی که این کشور زیر ذره بین قدرتهای جهانی و نهادهای بینالمللی قرار دارد و یکی از اتهاماتی که در مورد سوریه وجود دارد، بحث استفاده از سلاح شیمیایی است، سلاح شیمیایی که از سوی آمریکا به عنوان خط قرمز تعیین شده، بنابراین اینکه این اقدام از سوی دولت سوریه اتفاق افتاده باشد بسیار بعید به نظر میرسد. ضمن اینکه نوع کشتار، تیپ کشتار، بدون لحاظ کردن سن و مذهب و دین کاری است که از سوی گروه های تندرور سلفی و تکفیری داخل سوریه انجام می پذیرد و کسانی که در این حمله شیمیایی قربانی شدند مردم غیر نظامی بودند و نه مخالفان، پس نمیتوان این تصور را داشت که این اتفاق از سوی دولت سوریه رخ داده باشد.
ناوهای آمریکایی به مدیترانه آمده اند این در حالیست که اوباما میگوید جنگ های پیشیت در خاورمیانه هزینه های فراوانی را به آمریکا تحمیل کرده، ضمن اینکه سال قبل هم نیروهای آمریکایی به مدیترانه آمدند و در مقابل ناوهای روسی هم به مدیترانه اعزام شدند، به نظر شما جنگ دیگری در انتظار منطقه است؟
واقعیت اینست که شرایط برای ورود آمریکا به جنگ دیگر مناسب نیست. آنها شرایط مناسبی برای اینکار ندارند، بنابراین می توان گفت ورود آمریکا به شکل سنتی و کلاسیک یک جنگ فراهم نیست. ضمن اینکه فعلا شورای امنیت هم چنین مصوبه ای نگذرانده است و اجزه حمله به سوریه صادر نشده است. باید به این نکته هم توجه کرد که به نظر نمی رسد چین و روسیه با این حمله موافقت نمایند. اما خود اعزام ناوهای جنگی آمریکایی به مدیترانه میتواند تهدیدی برای نظام سوریه باشد و حمایتی از گروههای مخالف و تلاشی برای بهبود موقعیت گروههای مخالف و ارتقای روحیه این جریانات مخالف در مقابله با دولت اسد انجام دهد. نکته دیگر، امکان حملات موضعی، با حمله به برخی مناطقی که ممکن است سلاحهای استراتژیک در آنها وجود داشته باشد یا همچنین برقراری منطقه پرواز ممنوع غیررسمی در برخی مناطق سوریه می تواند مد نظر آمریکاییها باشد. پس میتوان گفت که خود وجود ناوها به لحاظ تاثیرگذاری سیاسی، امنیتی و نظامی به صورت روانی وجود دارد، دوم اینکه این احتمال را هم نباید از نظر دور نگاه داشت که آمریکا دست به عملیات محدودی بزند که به نوعی بتواند پیامدهای سیاسی آن را کنترل نماید و مشکلی میان این کشور با چین و روسیه ایجاد نشود.
شما مخالفین دولت سوریه را به چند دسته تقسیم می کنید؟
به نظر من مخالفان در 2 گروه قابل تقسیم بندی هستند، گروه اول مخالفان سیاسی به شمار میروند که معتقد به حل سیاسی از طریق گفتگو با دولت سوریه و مخالف مداخله خارجی در خاک سوریه هستند، در واقع اینها در زمره گروههایی قرار دارند که هم با نظام برای برقراری گفتگو و مصالحه ارتباط دارند و هم با ایران و روسیه ارتباطاتی برقرار کردهاند. ناگفته پیداست ایران و روسیه به نحوی از مخالفان سیاسی و طرفداران گفتگو و مخالفان دخالت نظامی در خاک سوریه به شمار میروند. گروه دومی هم وجود دارد که با دولت در حال جنگ است که البته این گروهها هم خود به دو دسته تقسیم میشوند. گروه نخست که تحت عنوان ارتش آزاد سوریه شناخته میشوند و مورد حمایت ترکیه است و در ائتلاف ملی سوریه دارای نقش و جایگاه ویژهای است. اینها راه مسلحانه را در برخورد با نظام دنبال میکنند و هدف اصلی آنها هم به دست گرفتن قدرت در سوریه است. گروه دوم، اخوانالمسلمین است که هرچند گروهی تندرو به شمار میرود، اما اینها در میان ائتلاف ملی سوریه حضور دارند و رویکردشان اینست که قدرت را در سوریه به دست بگیرند. گروه سومی که در این دستهبندی قرار میگیرد، القاعده است که خود به چندین گروه تقسیم میشود، مثل سپاه شام و النصره. اینها مورد حمایت قطر و عربستان هستند. این جریانات سلفی و افراطی، رویکرد داخلی در سوریه ندارند، در واقع این جریانات از مبارزین خود به عنوان مبارز ملی یاد نمیکنند، بلکه دنبال اهداف سیاسی خود هستند و از ایجاد حکومت اسلامی در عراق و شام یاد میکنند و در چارچوب مبارزه با یک رژیم سکولار فعالیت میکنند و به هیچ وجه رویکری ملی و دلسوزی برای سوریه ندارند. این گروهها عموما تندرواند و اهل منطق و گفتگو هم نیستند، منطقشان منطق جنگ و خونریزی و کشتار و ایجاد رعب و وحشت است. کمااینکه شما شاهد بودید پس از عملیاتهایی که انجام میدهند و کشتار بیرحمانهای که صورت دادند، با قصاوت عکسهایش را هم منتشر میکنند تا بتوانند رعب و وحشت بیشتری را ایجاد نمایند. ضمن اینکه بازهم باید تاکید کنم، این گروهها به وحدت ملی در سوریه معتقد نیستند و رویکرد مذهبی دارند، با مسیحیان، شیعیان و علویها به شدت مخالفند و برای وحدت ملی در سوریه هیچ ارزشی قائل نیستند.
نقش رژیم صهیونیستی در این بحران چگونه است و چگونه می تواند در این میان تاثیرگذار باشد؟
به نظر نمی رسد که این رژیم به صورت مستقل صحنه آرایی جدی انجام دهد. به نظر من اسرائیل شاید در پوشش آمریکا فعالیت هایی انجام دهد. در مقطعی اسرائیل به خودش اجازه داد بطور مستقیم وارد درگیری نظامی با سوریه شود و اقداماتی هم در این زمینه انجام داد که این اقدامات در جهت همکاری و یاری با گروههای مخالف بود. اما قطعا اگر آمریکا فضای امنیتی ایجاد کند، اسرائیل هم در این فضا حرکت خواهد کرد. فضای منطقه هم با توجه به درگیری کشورهای منطقه و بحران های داخلی، زمینه را برای اقدام آمریکا و اسرائیل فراهم آورده است. واقعیت اینست که در حال حاضر آمریکا دو همپیمان مهم در منطقه دارد. اسرائیل و عربستان. در شرایطی که مصر جایگاه خود را به دلیل بحران های داخلی از دست داده الان دو همپیمان اصلی آمریکا در منطقه عربستان و اسرائیل هستند و اینها نیاز به حمایت آمریکا دارند و ذیل پوشش آمریکا اقداماتی را انجام خواهند داد و ممکن است اگر آمریکا فعالیت های بیشتری را در دستور کار قرار دهد اینها هم به فعالیتهایی در این چارچوب دست بزنند. هرچند بعید است که بحران به چنین مرحله ای در منطقه برسد.
فرمودید سلاح های شیمیایی را مخالفان استفاده کرده اند، چه کشورهایی این سلاح ها را تامین کرده اند؟
عربستان مهمترین منبع حمایت از مخالفان بطور مستقیم و غیر مستقیم است. بطور مستقیم سلاح هایی است که خود در اختیار مخالفان قرار می دهد که برخی از سلاح ها مشخص است که ساخت عربستان هستند و بطور غیر مستقیم هم سلاحهایی است که از کشورهای مختلف خریداری میکند و به مخالفان میرساند. برخی را از اوکراین خریداری کرده، برخی دیگر هم سلاح هایی که از اسرائیل میخرد و در اختیار مخالفین قرار میدهد. بنابراین این سلاح های شیمیایی مشخصا از سوی عربستان تامین شده است.
ایران و عربستان به عنوان دو قدرت منطقهای نمیتوانند با گفتگوی مستقیم در جهت حل و فصل این بجران قدم بردارند؟ با توجه به اینکه این دو کشور به نوعی در دو سوی این گفتمان هستند، به ویژه اینکه با روی کار آمدن دولت جدید در ایران و رویکرد جدید این دولت در سیاست خارجی بر مبنای تنش زدایی است و اتفاقا این دکترین مورد استقبال جهان نیز قرار گرفته است.
ایران، با توجه به اینکه دولت جدید با رویکرد جدیدی سر کار آمده است آمادگی دارد در بحران های منطقه ای نقش مثبتی را ایفا نماید و با عربستان گفتگو کند، اما به نظر می رسد در حال حاضر عربستان شمشیر را نسبت به مسائل منطقه از رو بسته است و با نگاهی امنیتی با رهبری بندر بن سلطان، رئیس دستگاه اطلاعاتی و امنیتی این کشور در حال اثرگذاری در تحولات منطقه و تحمیل شرایط امنیتی به منطقه و ایجاد بحران های امنیتی و حمایت از بحرانهای امنیتی در منطقه حرکت میکند و موقعیت خود را با عملیات امنیتی تعریف میکند. طبیعی است که اگر عربستان بخواهد به این سبک ادامه بدهد، با ایران کنار نخواهد آمد، هرچند هنوز هم در عربستان کسانی هستند که مخالف پیگیری چنین رویکرد امنیتی در تعامل با منطقه و با ایران هستند و بر این باورند که باید عربستان با ایران کنار بیاید. بنابراین ایران تا جایی که امکان داشته باشد آمادگی دارد رویکرد تنش زدایی و اعتماد زایی در منطقه را پیاده کند و در جهت کاهش بحرانها در منطقه حرکت نماید. اما این بستگی به این دارد که عربستان چقدر با ایران در این زمینه کنار بیاید و از رویکرد امنیتی خود در سیاست های منطقهای فاصله بگیرد.
پایگاه خبری تحلیلی خرداد
نظر شما