مریم صدرالادبایی-زهرا تالانی:دانشگاه ها و آموزش و پرورش در طول 8 سال گذشته دچارتغییر و تحولات زیادی شدند. دکترعلی عباسپور12 سال رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس بود .درباره این تغییرات و اولویت های وزاری آموزش و پرورش و علوم با اوکه یکی از کازشناس ترین افراددر این حوزه است گفت وگویی را انجام داده ایم که می خوانید:
این روزها و با تغییرات نه چندان زیادی که در وزارت علوم داده شده برخی نمایندگان صحبت های مبنی بر تصویب طرحی می کنند که اختیار سرپرست در عزل و نصب ها گرفته شود با توجه به اینکه در گذشته نماینده مجلس بودید آیا نمایندگان می توانند قانونی تصویب کنند که سرپرست اختیار عزل و نصب نداشته باشد؟
خیر، چون مطابق اصل 135 قانون اساسی برای وزارتخانه هایی که وزیر ندارند سرپرست به مدت سه ماه تعیین می شود و بنابراین همان اختیارات وزیر را دارد و اگر هم در مجلس تصویب شود شورای نگهبان چون علی الوصول خلاف قانون اساسی است با آن مخالفت می کند مگر اینکه به مجمع تشخیص مصلحت نظام برود.
شما به مدت 12 سال در کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس بودید.به نظر شما کسی که به عنوان وزیر دروزارت علوم ،تحقیقات و فن آوری معرفی می شود چه اولویت هایی را برای این وزارتخانه در نظر بگیرد؟
به نظر من اولین نقش وزیر علوم در دولت جدید این است که این وزارتخانه را به شرح وظایف قانونی خودش که در مجلس تصویب شده برساند.ما در برنامه پنج ساله سوم با شناختی که از وضعیت علمی و تحقیقاتی کشور داشتیم،تصویب کردیم که این وزارتخانه به سمت مسائل فن آوری و پژوهشی برود،لذا وزارت فرهنگ و اموزش عالی به وزارت علوم، تحقیقات و فن آوری تغییر کرد. .البته در مجلس ششم قرار بود در شرح وظایف نوشته شود،اما به خاطر بحث و اختلاف نظری که با شورای نگهبان بود تصویب شرح وظایف به تعویق افتاد تا سرانجام در مجلس هفتم که مجددا من حضور داشتم توانستم شرح وظایف این وزارتخانه را تصویب کنم. عملا با تصویب این قانون،وزارت علوم یک وزارتخانه جدیدی شد که از اداره چند صد دانشگاه و مرکز تحقیقاتی خارج و علاوه بر آن در راس هماهنگی در تحقیقات و فن آوری در کشور قرار گرفت.در کنار این وزارتخانه نیز شورای عالی علوم،تحقیقات تصویب شد که در راس آن رئیس جمهور است و چندین وزارتخانه که در فن آوری نقش دارند،صنایع،بهداشت،دفاع عضو دارند و دبیرخانه وزارت علوم است تا هماهنگی های لازم در این باره را انجام دهد.
بر همین اساس هم در بند الف ماده 49 قانون برنامه پنج ساله چهارم که به طور کاملتر در بند ب ماده 20 قانون برنامه پنج ساله پنجم آورده شد به دانشگاه ها و هیات امنای دانشگاه ها اختیارداده شد تا به یک مراکز علمی مستقل تبدیل شوند تا مشغله وزارت علوم کمتر شده و بتواند به طور کامل یک مرکز هماهنگی در تحقیقات و فناوری شود.متاسفانه تاکنون وزارت علوم،تحقیقات و فناوری تنها نامش را حفظ کرده و شرح وظایفش به اجرا نیامده است .
چرا چنین شد؟
چون اولا استقلال دانشگاهها طبق قانون داده نشد و از طرفی شورای عالی علوم و تحقیقات نیز تشکیل جلسه نداد و تنها این اواخر چندین جلسه داشت.
اتفاقا یک بحثی که در کارگروه آموزش عالی در دولت آقای روحانی مطرح بود، بازگردان استقلال دانشگاه ها است و مهمترین اولویت و خواسته دانشگاهیان هم همین بود.به نظر شما در این 8 سال چه اتفاقی در دانشگاه ها افتاده که استقلال آنها از بین رفته است؟
در سال های پیش از دولت نهم و دهم هم ما در قانون بودجه سنواتی سعی می کردیم که استقلال مالی به دانشگاه ها بدهیم و با وجودیکه قانون هیات امنا هم وجود داشت دانشگاه ها چندان مستقل نبودند اما با تصویب بند الف ماده 49 قانون چهارم و به طور کاملتر در بند ب ماده 20 قانون پنجم با اختیاراتی که به دانشگاه ها و هیات امنا داده شد این استقلال شکل مطلوبتری به خود گرفت و دانشگاه ها در امور استخدامی،تشکیلاتی و مواردی مانند مناقصه و مزایده مستقل شدند و این قانون به کار گرفته نشد.در استخدام و بازنشسته کردن اساتید دخالت می کرد. حتی تلاش می شد بودجه دانشگاهی را متمرکز کنند و در نتیجه این دخالتها انجام کار در دانشگاه ها به سختی انجام می شد.
با دانشگاه ها سلیقه ای برخورد می شد و به خصوص در دولت دهم بعضی دانشگاه ها را در درجه بهتر و برخی را کمتر قرار می دادند و بودجه برخی مراکز پژوهشی را هم صفرکردند.البته ما در مجلس تا آنجا که می شد تلاش کردیم اینگونه برخوردهای سیاسی با دانشگاهها را تا حدی که می توانیم به حداقل برسانیم و به خصوص به مراکزی که بودجه آنها را صفر کرده اند حداقل اعتباری بدهیم.از سوی دیگر بعضا افرادی به دانشگاه ها برای استخدام معرفی می شدند که گروهها و دانشکده ها مطلع نبودند یا اساتیدی بازنشسته می شدند که کارایی لازم را هنوز داشتند.به هرحال دانشگاه محل حضور انسانهای فرهیخته ای است که می تواند به بهترین نحو خود را اداره کند به خصوص که اختیارات قانونی هم داده شده است.البته باید دقت کرد که هیات امنا هم براساس شناخت از دانشگاه و احاطه به مسائل علمی،تحقیقاتی و تجربه های اجرایی انتخاب شوند نه صرفا براساس دیدگاه های سیاسی و پاره ای از زد و بندها.بنابراین استقلال دانشگاه ها و مستقل بودن آنها را می توان یکی دیگر از اولویت های وزارت علوم است تا بتواند آنچه که در قانون برنامه پنج ساله پنجم در بند ب ماده 20 مصوب کرده ایم به اجرا درآورد.
اولویت دیگر وزارت علوم حرکت برای نقشه جامع علمی کشور و مفاد قانون برنامه پنجم است که می تواند در ارتقا علمی کشور و تسریع در رسیدن به اهداف چشم انداز 20 ساله می تواند باشد.در حقیقت نقشه جامع علمی کشور،قانون برنامه پنجم و سیاستهای کلان مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام و اسناد بالادستی هستند که وزارت علوم باید آنرا اجرا و به اهداف تعیین شده در این اسناد برسد.
موضوع بعدی که در سال های گذشته بسیار تاکید شد اسلامی کردن دانشگاه ها بود که بسیاری این شیوه از اجرا را درست نمی دانستند ومخالف بودند؟
اسلامی شدن دانشگاهها باید با یک برنامه ریزی و اقدامات دقیق که در دانشگاهها هم مورد پذیرش پذیرش باشد.به عبارت دیگر این چهره زیبای اسلام را باید درست معرفی کنیم،در این صورت دانشجو خودش جذب می شود.باید بررسی کنیم که چرا دانشجوی قبل از انقلاب با اینکه می دانست کتاب مطهری و شریعتی را بخواند برایش مشکل ساز می شود این ریسک را می کرد اما الان که محیط دانشگاه باز است و این اجازه را می دهد دنبال آن دنبال آن کمترمی رود و خیلی توجه نمی کند. برای اسلامی شدن دانشگاه ها باید این هنر را داشته باشیم که اسلام ناب پیامبری را به دانشجو معرفی کنیم.
اما در مورد اسلامی شدن دانشگاهها تنها جداسازی جنسیت مطرح بود؟
به نظر من در مورد تفکیک جنسیتی دانشگاه ها بیشتر شعاری برخورد شد.در دولت دهم تفکیک جنسیتی از کلاس درس شروع شد.در کلاس درس همه نشستند و درس گوش می دهند.ثانیا از گذشته هم در کلاسهای درس بزرگ جایی برای نشستن دخترها و پسرها به طور کامل مشخص بود.تفکیک جنسیتی به مفهوم جدا کردن تمام کلاس ها اصلا امکانپذیر نیست.ممکن است در ترم های پایین که دروس عمومی است بتوان دختر و پسر را جدا کرداما از ترم چهارم چون دروس تخصصی می شود امکان ندارد.در دوره کارشناسی ارشد و دکتری که دروس تخصصی می شود امکانپذیر نیست.
دانشگاهها را نمی توانیم یک جزیره ایزوله شده از جامعه در نظر بگیریم و بیشتر وقت دانشجویان در خارج از کلاس و دانشگاه است.لذا این موضوع باید عمیق تر مطالعه شود.از سوی دیگر این دانشجویان بعد از فارغ التحصیلی در کنار هم کار می کنند،پس باید ارتباط صحیح اسلامی را نشان داد و مزایای آن را برای دانشجو تبیین کرد.اسلامی شدن دانشگاه ها را با جار وجنجال از تفکیک جنسیتی مطرح کردند،لذا این موضوع چالش برانگیز بود و حساسیت هایی را در دانشگاه ها ایجاد کرد . باید بدانیم با قشر فرهیخته در تماس هستیم که می توانند فکر کنند، برنامه ریزی کنند و حرکت اسلامی شدن در دانشگاهها در هر مورد باید برای آنها اقناعی باشد.از این بدتر که اساتید دانشگاه ها را لیبرال و سکولار خواندند.این درست نیست که اساتید دانشگاهی را که قریب به اتفاق به کشور و نظامشان علاقه مند هستند اینگونه خطاب کنیم.ممکن است تعداد اندکی پیدا شوند که خلاف این امر باشند و این در هر قشری وجود دارد و نباید آن را تعمیم داد و تهمت زد.
با توجه به اینکه اشاره کردید بودجه برخی مراکز تحقیقاتی صفر شده و وزارت علوم نتوانست به وظایف قانونی خود در این زمینه بپزدازد،الان چطور ارزیابی می کنید؟
وضعیت علمی کشور خوب است اما به همت خود دانشگاهیان و محققان نه کمک دولت.اپر چه کمیسیون دائمی شورای عالی علوم،تحقیقات و فناوری فعال بود اما زمانیکه باید فعال بود و تصمیم گیری نهایی را انجام می داد تشکیل نمی شد.حتی در یک دوره دولت کل شوراهای عالی را منحل کرد و با تلاش ما در مجلس از این کار جلوگیری شد.سال قبل که فعال شد به جای آنکه با حضور رئیس جمهور که رئیس آن بود تشکیل جلسه بدهد با حضور وزیر علوم تشکیل جلسه داد. بنابراین شورا نتوانست به جایگاه واقعی خود برسد.لذا هماهنگی در تحقیقات که می توانست به پیشرفت علمی سریع کشور کمک کند وجود نداشت.از طرفی بودجه تحقیقاتی دانشگاه ها وضعیت خوبی نداشت،به ویژه سال گذشته که به علت کمبود بودجه تقریبا بودجه پژوهشی دانشگاه ها صفر بود،به همت و غیرت خود دانشگاهیان پژوهش هایی انجام شد.البته نحوه بکارگیری نتایج تحقیقات هم بسیار مهم است که به نحوه ارتباط دانشگاه و صنعت مربوط می شود.در این زمینه وزارت علوم باید کارهایی انجام دهد و یکی دیگر از اولویت های وزیر علوم همین است.در مجلس هشتم ما در این زمینه قانون شرکت های دانش پژوه را تصویب کردیم و بر طبق آن صندوق نوآوری و شکوفایی تشکیل شد.باید این صندوق از طریق وزارت علوم در اختیار شورای عالی علوم،تحقیقات و فنآوری باشد.برای همین ما این قانون را نوشتیم.آن زمانیکه در مجلس بودم در دوسال هرسال،هزار میلیارد تومان در بودجه سنواتی به این صندوق اختصاص می دادم.تا از پژوهشگرانی که توانسته اند تحقیقات خود را به مرحله تولید برسانند حمایت شوند. اما رئیس جمهور می خواست این بودجه تحت نظر مستقیم خودش باشد و آیین نامه اجرایی را نوشت که خلاف قانون مصوب بود و برای همین اجرای این قانون به تعویق افتاد.قطعا اگر براساس مصوبات قانونی عمل می شد ما شاهد پیشرفت علمی کشور بودیم.
موضوع بعدی در وزارت علوم بازنشستگی پیش از موعد اساتید است؟وزیر علوم باید این موضوع را چگونه اصلاح کند؟
اولین قدم دولت جدید و وزیر علوم ملغی کردن این بخشنامه است که در دولت قبل برای بازنشستگی اساتید تصویب شد.باید این کار به خود دانشگاه و هیات امنا واگذار شود .براساس استقلالی که در قانون برای دانشگاه ها در نظر گرفته شده عمل کنند. متاسفانه در دوره قبل اساتید ارزنده ای بازنشسته شدند که بعد از بازنشستگی به دانشگاه های خوب دنیا رفته و در حال تدریس هستند.باید به این اساتید فرصت بازگشت به دانشگاه داد و از اندوخته علمی آنها استفاده کرد.در تمام دنیا سعی می شود تا از تجربه آنها استفاده شود و حتی بعد از بازنشستگی هم دانشگاه می مانند.
موضوع دیگر آموزش و پرورش است که همانطور که خودتان می دانید در دوره قبل دچار تغییرات فراوانی شد.به نظر شما اولویت وزیر جدید در این وزارتخانه چیست؟
متاسفانه آموزش و پرورش در شرایط بسیار بسیاری بدی در دولت نهم و دهم قرار گرفت. دردولت قبل یک ساختمان زیبا از آموزش و پرورش ساخته شد بدون توجه به پایه های آن و بیشتر جنبه عوام فریبی داشت.ضرباتی که وارد شد خطرناک بود.تغییر عجولانه و غیرقانونی نظام آموزشی مشکلات زیادی وارد کرد . کتاب هایی که منتشر شد هم همینطور.طبق خود قانون آموزش و پروش برای اینکه کتابی به عنوان کتاب مرجع درسی معرفی شود حداقل باید دوسال به طور محدود تدریس شود.اما آموزش و پرورش کتابی را در دی ماه تصمیم به تغییر گرفت و در مهرماه به عنوان کتاب درسی معرفی کرد که الان هم خیلی مشکل دارد.تعطیلی در روز پنج شنبه هم مشکل ساز شد،چون دانش آموزان رها هستند ،ساعت تدریس فشرده و کم شد و بر روی کیفیت آموزش تاثیر منفی گذاشت. در دولت جدید وزیر باید اسیستم آموزشی را به حالت قبل بازگرداند و اجازه بدهد در یک فرصت مناسب که با برنامه ریزی انجام می شود سیستم جدید را اجرا کند.سند تحول آموزشی از زمان دولت هشتم شروع شد اما در دولت دهم به شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید.این سند مقدمات اجرایی داشت که معلم باید آموزش ببیند و تکنولوژی آموزشی وجود داشته باشد.خانواده و اولیا برای اجرا آماده شوند که در سند آمده است.در سند نحوه تدوین کتب آمده است،اما هیچ کدام انجام نشد.فقط برای اینکه تغییر نظام در این زمان و با نام این وزیر ثبت شود این کار را انجام دادند.وزیر آموزش و پروش باید به این مسئله توجه کند و سند تحول بنیادین را به طور واقعی اجرا کند و به تهیه زیرساخت ها توجه کند.پس از آماده شدن زیرساختها چه نرم افزار و سخت افزاری اقدام به تغییر نظام آموزشی طبق سند تحول آموزش و پرورش انجام دهد.
موضوع بعدی این است که اصل 30 قانون اساسی فراموش شده و آموزش رایگان نیست.در اواخر سال 60 تصویب شد که مدارس دولتی و غیردولتی باشند اما اشتباه از جایی شروع شد که در کنار مدارس دولتی مدارس نمونه مردمی ایجاد شد و پول گرفتند .بعد هم مدارس هیات امنایی ، شاهد و خیرساز و....
در زمانیکه در مجلس بودم مهمترین مشکل این بود که حتی مدارس دولتی هم پول می گیرند که درست نیست.در بسیاری از کشورها که اقتصاد خصوصی دارند اغلب مدارس دولتی را حفظ کردند و تحصیل رایگان است .ما همچنین قانون مدارس غیرانتفاعی را در مجلس هشتم تصویب کردیم.
ما آن زمان در مورد فضای آموزشی قانون خوبی را تصویب کردیم و 4میلیارد تومان ، برای نوسازی مدارس تصویب کردیم.انصافا در این بخش سازمان نوسازی خوب عمل کرد اما کافی نیست.در زلزله های اخیر مدارس تخریب نشدند و کمترین صدمه را دیدند که این برای ما جای خوشحالی داشت.ما باید بتوانیم معلمان آشنا به کارو آشنا به تکنولوژی در مدارس داشته باشیم و باز آموزی شوند.
مشکل دیگر در دانشگاه فرهنگیان است که گفته می شود کارآرایی دانشگاه تربیت معلم را ندارد؟
ما دانشگاه تربیت معلم را به دانشگاه فرهنگیان تبدیل کردیم. اما این یک تغییر نام بود ویک کار محتوایی نشد. باید یک برنامه ریزی رقیقی برای آن انجام شود تا همان معلمان فعلی بتوانند آموزش های لازم را ببینند و برای اجرای صحیح تغییر نظام آموزشی کشور آماده شوند و بتوانند نیروهای کارآمد برای دانشگاهها تربیت کنند.ما باید بتوانیم معلمان آشنا به روشهای نوین آموزشی و تکنولوژی برای مدارس داشته باشیم.
45232
نظر شما