زهرا خدایی
روزی که محمدجواد ظریف و احمد داود اوغلو همتای ترکش در ساحل رود هادسن به تنهایی قدم می زدند و دیپلماسی را مرور می‌کردند، نسیم بهبودی و توسعۀ روابط در مناسبات ایران و ترکیه وزیدن آغاز کرد.
این نسیم با دیپلماسی فعال دولت یازدهم قوت بیشتری یافته و در چند ماه اخیر اظهارنظرها و رفت و آمدهای دیپلماتیک هم موید اهمیت اهداف مشترک میان طرفین بوده است. همین دو هفته پیش بود که احمد داود اوغلو در مصاحبه با شبکۀ سی ان ان ضمن استقبال از فاز جدید مناسبات ایران و غرب تأکید کرد که کشورش حتی آماده است در این مسیر مثمر ثمر هم باشد و در صورت نیاز بسترهای آنرا فراهم کند.
به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین وزیر خارجۀ ترکیه اعلام کرد که حجم مناسبات اقتصادی میان دو کشور 10 برابر شده و به 25 میلیارد دلار رسیده است و تلطیف مناسبات میان کشورش با ایران، حتی می تواند این رقم را افزایش دهد.
کارشناسان مسائل ترکیه می گویند به رغم رویکرد متفاوت تهران و آنکارا در بحران سوریه، عزم و ارادۀ طرفین از آغاز جنگ بر این امر استوار بوده که اهداف راهبردی و استراتژیک مشترک میان همسایگان دیوار به دیوار صرفاً به تضاد در این کانون محدود نشود، کمااینکه بحران‌ها -هر چند طولانی- مقطعی‌اند و منافع و اشتراکات همسایگی و هم مرزی ماندنی.
امروز با سیاسیتر شدن تلاش بازیگران برای حل بحران سوریه، بازی دو رقیب سنتی خاورمیانه شکل جدی تر به خود گرفته و به رغم تفاوت رویکرد دو کشور، همسایگان تلاش می کنند تا سطحی از همسویی را حفظ کنند. اما در چنین فضایی و با موضع متضاد دو بازیگر مهم بحران، این امر شدنی است؟
ناظران بر این باورند نقش ایران و ترکیه در کانون های بحران خاورمیانه و تأثیرگذاری آنها لزوم همسویی و تعامل را در بالاترین سطوح می طلبد و در این مسیر طرفین باید از همۀ ابزارها بهره گیرند.
سیامک کاکایی، کارشناس ترکیه در گفتگو با خبرگزاری خبرآنلاین با موضوع" بررسی سیاست جدید منطقه‌ای ترکیه" در پاسخ به سوالی پیرامون تأثیر بحران سوریه بر روابط تهران-آنکارا می گوید:
روابط ترکیه با ایران از مهمترین عوامل تعیین کننده در موازنۀ خاورمیانه است؛ چرا که ساختار جغرافیایی و ژئوپولیتیک چندجانبۀ ترکیه و ایران، سیاست های ترکیه را در حوزۀ مسائل خاورمیانه و آسیای مرکزی به ایران معطوف کرده است. از این رو محرز است که ترکیه باید نوع تعامل خود را با ایران مبتنی بر همین رویکرد کند. داود اوغلو همانطور که در کتاب مشهور خود به نام "راهبرد عمق استراتژیک" بدان اشاره می کند، معتقد است که ترکیه باید بتواند بین مثلث خارجی و روابط خود با مصر و ایران توازن برقرار کند.
کاکایی می گوید: در یک سال اخیر نشانه هایی از فراز و فرود در سیاست خاورمیانه ای ترکیه پدیدار شد و آن زمانی بود که ترکیه در نوک جبهۀ تخاصم با سوریه قرار گرفت و تمرکز بسیار زیاد بر تحولات خاورمیانه مبتنی بر پیشبرد تفکر، ایدئولوژی و نگرش سیاسی ترکیه و یا آنچه مبتنی بر آنچه که به عنوان مدل سیاسی ترکیه در خاورمیانه یاد می شود، تا حدود زیادی نتوانست مرکزیت سیاست خارجی ترکیه را به منصۀ ظهور نهد.
این کارشناس مسائل ترکیه در پاسخ به این سوال که "چه کسانی از تخریب روابط میان ایران و ترکیه سود می برند؟ " افزود:
اگر در وضعیت کنونی خاورمیانه به این دیدگاه اعتقاد داشته باشیم که هم اکنون نوعی جبهه بندی در خاورمیانه میان کشورها و بازیگران درونی ایجاد شده، ترمیم و یا بهبود روابط ترکیه و ایران چندان خوشایند جبهۀ کشورهای عربی(شامل عربستان و حوزۀ خلیج فارس) نخواهد بود. ضمن آنکه ترکیه تا حدودی تلاش کرده بهبودی روابط ایران و غرب را با نگاه مثبتی بنگرند؛ در حالیکه در میان کشورهای عربی چنین استقبالی از فاز جدید روابط ما با غرب وجود نداشت.
از سویی در شرایط کنونی خاورمیانه و همین طور با نگاه اسراییل به جنبش و جوش های دیپلماتیک ایران در منطقه و نگرانی های این رژیم به نظر می رسد که این گشایش چندان به نفع اسراییل نخواهد بود که روابط ترکیه و ایران ترمیم یابد.
کاکایی دربارۀ تضاد رویکرد میان ایران و ترکیه در بحران سوریه افزود:
روابط ترکیه و ایران در سالهای اخیر دستخوش چالش اساسی و عمده نشده است. منظور آنست که روابط اقتصادی ایران و ترکیه در سطح بسیار بالایی است و اقتضای همسایگی میان ایران و ترکیه نیز عاملی محرک و قوی در استمرار پیوندهای ریشه ای میان دو کشور است و سطوح چالشی طرفین به گونه ای نبود که به تیرگی روابط بینجامد بلکه به نظر می رسد برخی مسائل در خاورمیانه (از جمله بحران سوریه) نوعی دلخوری و کدورت هایی ایجاد کرده است، اما در هر حال روابط ایران و ترکیه پایدار است و دو کشور در آینده نیز همچنان با توجه به گشوده شدن فضاهای مثبت در دیپلماسی ایران به نظر می رسد ترکیه در مسیر بازگشت تقویت روابط با ایران حرکت خواهد کرد و روابط دو کشور روابطی پایدار خواهد بود.
5252
نظر شما