بزرگداشت هزاره تألیف قانون ابن سینا بهانه‌ای شد تا اهل دانش گرد هم آیند و در دو روز فشرده به هم‌اندیشی و سخنرانی بپردازند. مقالات ارائه شده در این همایش دو روزه که یک روز آن در دانشگاه تربیت مدرس تهران و روز دیگر آن در دانشگاه علوم پزشکی همدان برگزار گردید، در نوع خود کم‌نظیر و ستودنی بود، چنان که سخنرانی‌های وزین و عالمانه‌ی انجام شده و مقاله‌های معطوف به آن قابل تقدیر می‌نمود. مشارکت قدرشناسانه‌ی مخاطبان نیز، اعم از اساتید و نخبگان و دانشجویان به گونه‌ای که سالن هفتصد نفره‌ای را آکنده سازند، خود تحسین‌برانگیز بود و صد البته از تدبیر و برنامه‌ریزی دست‌اندرکاران نشان داشت. گردهم‌آیی که به اقتضای انگیزه‌ی برگزاری آن، همه‌ی مقاله‌ها و سخنرانی‌ها بر گرد اهمیت قانون و عظمت بوعلی در جهان اسلام و عالم پزشکی بود و به راستی مطالب ارزنده‌ای را در برداشت و به جا می‌نماید که طراحان و مدبران و برنامه‌ریزان و پی‌گیران و مجریان همایش و نیز نویسندگان و پژوهندگان را مورد تقدیر قرار داد و دست مریزاد گفت. بی‌گمان اجرای چنین برنامه‌هایی که اقدامی در شناخت بزرگان علمی و معرفی تمدن پر افتخار و ماندگار اسلامی ایرانی به نسل دانش‌ورز امروزی است، گامی در جهت ایجاد خودباوری و استوارسازی فکری نسل معاصر به شمار می‌رود.
سخنرانان و مقاله‌نویسان در تعظیم کتاب قانون حرف‌ها گفتند و آن را بی‌نظیرترین کتاب در تاریخ پزشکی معرفی کردند و بر این نکته تأکید مکرر ورزیدند که با پیدایی این کتاب دیگر کتب پزشکی به حاشیه رفتند و در جهان اسلام، بعد از قرآن مجید و کتاب الفصوص محیی الدین عربی، این کتاب بود که بیشترین شرح و تلخیص و تفسیر و ترجمه را به خود دیده و در جهان غرب نیز همین بس که تا قرن‌ها به مثابه کتاب درسی مورد توجه بود و پس از اختراع ماشین چاپ، این سومین کتابی بود که پس از تورات و انجیل انتشار یافت و حتی برخی از غربیان آن را انجیل پزشکی؛ یعنی کتاب مقدس در جهان طب نام نهاده بودند. همه‌ی این‌ها نشان از اهمیت «قانون» و نقش بی‌نظیر آن در عرصه‌ی دانش«پزشکی» داشت و دارد. سخنورانان هم‌چنین در تجلیل و ستایش بوعلی سخن‌ها به میان آوردند و به حق او را بزرگ‌ترین شخصیت علمی در تاریخ تمدن اسلامی ایرانی خواندند و در شناسایی او از القاب مصطلح چون شیخ الرئیس، رییس الحکماء و حکیم به فراوانی یاد کردند که به راستی شایسته‌ی همه‌ی آن‌هاست.
اما چنان که اقتضای زبان تجلیل و بزرگداشت است، برخی شخصیت حکیم بوعلی سینا را قدسی و آرامگاه وی را «بارگاه مقدس» نامیدند؛ تعابیری که در ادبیات اسلامی شیعی برای افرادی به کار گرفته می‌شود که از شأنی آسمانی و ویژگی عصمت برخوردارند و تنها معدود افرادی بیش نیستند و غیر آنان، همگی را می‌توان، بلکه باید به محک نقد گرفت و از خوبی‌ها و بدی‌های آنان سخن گفت و تنها نقطه‌ی قابل تأمل همایش نیز همین بود که هیچ نگاه نقدی در مقالات و سخنرانی‌ها دیده نمی‌شد، چیزی که از یک همایش علمی و آکادمیک انتظار می‌رود و اگر نباشد تصویری غیر واقعی و حتی کاریکاتوری از یک شخصیت ارائه می‌شود که جز خوبی و زیبایی چیزی ندارد و طبعا چنین نگاهی می‌تواند منشأ خطاهایی شود؛ چنان که در حاشیه‌ی همایش یکی از عزیزان به طرح پرسشی پرداخت که زمینه‌ی تأمل این جانب و این قلم‌فرسایی گردید.
بی‌گمان، بوعلی سینای بزرگ، انسان کم‌نظیری بود و آثار علمی و فلسفی وی نیز چنان که دانسته است، از همان زمان پدیداری تا به امروز منشأ خیر و برکت و بهره‌وری است، اما انصاف آن است که او چون دیگر آدمیان گاه دچار خطاهایی چه در عرصه‌ی نظر و اندیشه و چه در حوزه‌ی عمل و رفتار بود۱، چنان که در طول تاریخ چه در میان اهل سنت و چه شیعه نقدها و مخالفت‌هایی را متوجه خود ساخته۲، از این رو همه‌ی آن چه از او رسیده بی‌چون و چرا پذیرفتنی نیست و طبعا جای نقد دارد، چنان که رفتار و منش وی نیز به طور کامل نمی‌تواند به عنوان الگو معرفی گردد، هر چند او خود، به لحاظ علمی و شخصیتی مایه‌ی فخر و مباهات همه‌ی آدمیان، به ویژه مسلمانان است.
۱- رک: وفیات الاعیان، ابن خلکان، ج۲، ص۱۵۹؛ تاریخ علوم عقلی، ذبیح الله صفا، ص۲۱۰
۲- الکامل فی التاریخ، ابن اثیر جزری،ج۹، ص۴۵۶ و ج۱۲، ص۱۵۲؛ رک: اعیان الشیعه، سید محسن امین، ج۶، ص۷۱
نظر شما