متاسفانه در 8 سال گذشته، کشور آنچنان با انبوهی از مشکلات خود ساخته درگیر شد که مشکلات اقتصادی همیشه کشور به فراموشی سپرده شد. درآمدهای سر شار نفتی سالهای طلایی قیمت نفت چون سرپوشی بر ناکارآمدیهای مدیریت کشور ایفای نقش مینمود تا آنکه اقتصاد کشور در آستانه بحران قرار گرفته و بیماری صعب العلاج رکود تورمی ، بیماری هلندی و غیره اقتصاد کشور را به انفاکتوس دچار نمود. و اینهمه در زمانی رخ داد که درآمد 8 ساله نفت کشور معادل کل فروش نفت از زمان کشف آن در ایران تا در دست گرفتن کلید خزانه کشور در دست دولت نهم بود. با این همه در سال 91 و نیمه اول سال 92 به ترتیب با رشد اقتصادی منفی 5/8 در صد و 3/1 درصد در کنار تورم 43% (با رتبه بالاترین تورم در جهان) مواجه شدیم و جایگاه ما در جامعه جهانی بدین مرحله سقوط کرد (رجوع شود به یادداشت "در کجای جهان ایستاده ایم" .
حال اگر دولت تدبیر و امید بتواند قطار اقتصاد منحرف شده از مسیر را به سمت معکوس برگردانده و سالیانه 2/2% رشد ایجاد نماید. اقتصاد ایران حدود 4سال بعد میتواند به حجم 2 سال قبل خود باز گردد. اما این پایان ماجرا نیست بلکه آغازی است بر حل ریشه ای تر مشکلات گذشته لذا حل مشکلات خود ساخته دولت قبلی نباید ما را از حل مشکلات ریشه ای تر اقتصاد کشور غافل کند.
یکی از این مشکلات ریشه ای اقتصاد کشور، پائین بودن بهره وری در تولید و تجارت است. بررسی عوامل پائین بودن بهره وری خود نیازمند صدها صفحه مطالعه و تحقیق در این خصوص از مشکلات فرهنگی گرفته تا بوروکراسی اداری، و بیماری چاقی و اضافه وزن بدنه دولت و غیره است. اما در این نوشتار قصد پرداختن به راه حل فقط یک مورد از مشکلات عدیده کشور است و نه همه آنها. باشد که این گره ها یک به یک با کلیدهای تدبیر گشوده شده و امید و شادابی به ملت ایران باز گردد.
طرح مشکل
در سالهای اخیر حدود 100-150 میلیارد دلار در سال تجارت خارجی کشور از یک سو با مشکلات تحریمهای خارجی در گیر بوده که موجب کاهش درآمد کشور ناشی از صادرات و نیز افزایش هزینه های واردات و قیمت کالاها در داخل شده است. از دیگر سو بورواکراسی اداری و مقررات دست و پاگیر و بی ثباتی مقررات در سالهای گذشته که از آن به تحریمهای داخلی یاد میشود نیز بخشی از عوامل کاهش بهره وری اقتصاد ایران قلمداد میشود که البته باز هم مورد بحث این نوشتار نیست.
معضل مورد بحث این نوشتار موضوعی است که قبل از همه این مشکلات وجود داشته و بعد از حل آنها نیز باقی خواهد بود. و آن عبارت است از فاصله کم دریچه زمانی ارتباطات خارجی کشور. بطوریکه در هفت روز هفته تنها 3روز بین اقتصاد ایران و اقتصاد جهانی امکان ارتباط وجود دارد. چرا که تعطیلات آخر هفته ما روزهای پنجشنبه و جمعه و تعطیلات عمده کشور های جهان خصوصا صاحبان اقتصادهای بزرگ روزهای شنبه و یکشنبه است. و این مشکل در کنار تعطیلات رسمی و غیر رسمی طولانی کشور برای کسانیکه دست اندرکار تجارت خارجی هستند بشدت لمس میشود. اگر بتوان این 3 روز زمان مشترک کاری را به 5 روز در هفته ترمیم کرد، در واقع حدود 150 روز وقت کاری مشترک فعلی را به 250 روز افزایش خواهیم داد. که به منزله 67% بهبود وضعیت است که مستقیما بهره وری سرمایه و بیش از 100 میلیارد دلار تجارت خارجی کشور را ارتقا خواهد داد. یعنی برای تبادل بیش از یکصد میلیارد دلار کالا با جهان خارج، بجای 150 روز فعلی 250 روز کاری مشترک در سال خواهیم داشت.
راه حلهای موجود و موانع اجرای آنها:
1- ایران نیز همچون برخی کشورهای اسلامی تعطیلات خود را با اقتصاد جهانی تطبیق نماید اما همانند آنها ساعت نماز جمعه را تعطیل کند تا مردم بتواند در نماز جمعه شرکت کنند و پس از اقامه نماز به کسب و کار خود بازگردند. قطعا این راه حل با مقاومت شدید نه تنها از طرف علمای دینی بلکه مردم عادی که صدها سال به تعطیلی روزهای جمعه عادت دارند مواجه خواهد شد. همچنانکه مشکل طولانی بودن تعطیلات رسمی و غیر رسمی کشور بارها نه تنها از سوی نخبگان کشور بلکه از سوی بالاترین مقام جمهوری اسلامی و رهبری نظام مطرح ولی در چنبره مقاومت سنت گرایان و فرهنگ راحت طلبی عمومی زمین گیر شد.
2- از اقتصاد جهانی بخواهیم به احترام ملت بزرگ ایران بلکه بیش از یک میلیارد جمعیت مسلمان جهان تعطیلات آخر هفته خود را با ما هماهنگ سازند. بدیهی است این پیشنهاد بیش ازمورد اول غیر عملی خواهد بود.
3- مانند برخی کشورهای اسلامی تعطیلات کشور را از پنجشنبه و جمعه به جمعه و شنبه تغیر دهیم تا بجای 3 روز کاری مشترک 4 روز کاری مشترک داشته باشیم. اینکار نیز علی رغم بهبود نسبی در وضعیت همچنان مقاومت فرهنگ عمومی کشور را بدنبال خواهد داشت ضمن اینکه هنوز روز اصلی تعطیلی ما جمعه و اقتصاد جهانی یک شنبه است و نهایتا در صورت اجرا میتواند وضعیت فعلی را حداکثر 33% بهبود بخشد.
4- در وحله اول بنظر میرسد راه حل دیگری وجود نداشته باشد. اما صاحب این قلم مدعی است که میتوان براحتی ضمن احترام به فرهنگ و آداب و سنن سایر ملل جهان و پذیرش تعطیلی روزهای شنبه و یکشنبه در اقتصاد جهانی و تعطیلی روزهای پنجشنبه و جمعه در اقتصاد ایران و کشورهای اسلامی همچنان به 5 روز کاری مشترک بجای 3 روز فعلی دست یافت. اما چگونه؟
راه حل عملی پیشنهادی
میدانیم که تعداد روزهای هفته یک موضوع قراردادی و اعتباری و نه یک موجود حقیقی است. مثلا میتوانستیم بجای هفته، هشته یا نهه یا دهه داشته باشیم. این واحد زمانی به عکس واحد روز، ماه و سال اتفاقا با هیچ پدیده نجومی و طبیعی نیز مرتبط نیست و احتمالا اگر سیستم ریاضیات جهانی در گذشته مثل امروز ده- دهی بود الان ما بجای هفت روز هفته، ده روز دهه داشتیم. حال که چنین است آیا نمیتوان مانند سال کبیسه که از هر چهار سال یک بار تعداد روزهای سال بجای 365 روز 366 روز میشود. برای یکبار و فقط یکبار برای همیشه یک هفته کبیسه داشته باشیم که 9 روز است؟ بطوریکه یکبار (برای همیشه تاریخ)، بعد از پنجشنبه، شش شنبه و هفت شنبه و بعد روز جمعه داشته باشیم و بعد از آن وضعیت مثل گذشته به حالت عادی باز گشته ادامه یابد. یعنی هفته همان هفت روز همیشگی باشد. (در حال حاضر مشابه چنین کاری در تغییر ساعات فصلی دو بار درسال صورت میگیرد) لذا از این به بعد روز پنجشنبه ما مصادف با Saturday و روز جمعه ما مصادف با Sunday خواهد بود که هر دو طرف تعطیل هستند و در 5 روز دیگر هر دو طرف روز کاری مشترک دارند. حالا فقط لازم است یک اصلاح در فرهنگ لغات نیز داشته باشیم و اعلام کنیم از سال آتی معادل انگلیسی روزهای هفته اینجنین است و تقویم های سال بعد به این سیاق چاپ خواهد شد:
Monday شنبه
Tuesday یکشنبه
Wednesday دوشنبه
Thursday سه شنبه
Friday چهارشنبه
Saturday پنجشنبه
Sunday جمعه
باور کنید به همین راحتی 67 درصد مجرای تنفسی تجارت کشور را باز تر میکنید. و به اقتصاد بستری در CCU کشور اکسیژن میرسانید. مردم همچنان روزهای جمعه تعطیل هستند و در نمازهای جمعه شرکت میکنند. اما برای خرید اجناس مصرفی خود مبلغ کمتری میپردازند. چون هزینه تمام شده ناشی از کندی تجارت، کندی پرداختها و بهره وری سرمایه و هزینه دموراژ و غیره کمتری میپردازند. فرزندان ما هر چند روز جمعه سر کار باز نمیگردند اما احتمالا روز شنبه کاری هست که بتوانند بدانجا رفته چرا که از درصد بیکاری طاقت فرسای فعلی جوانان کشور ناشی از افزایش بهره وری سرمایه کاسته خواهد شد. اینک کافی است بجای درخواست از اقتصاد جهانی برای تطبیق خود با ما، از معدود کشور های اسلامی که هنوز تعطیلاتشان با اقتصاد جهانی مطابقت ندارد بخواهیم که در صورت صلاحدید خود را با این روند تطبیق دهند. و البته اگر ندادند هم مشکلی نیست. همچنان که ما نماز های عید رو در یک روز مشترک نمیخوانیم و نمازهای یومیه را بدلیل اختلاف اوقات روز در ساعت مختلف میخوانیم. به امید آنروز
شاه محمدی بیستم اردیبهشت ماه 1393
نظر شما