مینا علی اسلام:ولیعهد قطر امروز در پاسخ به دعوت رسمی معاون اول رییس‌جمهور به تهران می آید. این خبر در حالی انتشار یافته است که همزمان برخی رسانه‌های امریکایی از استقرار سیستم‌های ضد موشکی این کشور در چهار کشور عرب خلیج فارس که یکی از آنها قطر است، خبر داده‌اند.
امسال رفت و آمدهای دیپلماتیک میان تهران و دوحه قابل توجه بود به اندازه‌ای که تهران از این روابط به عنوان الگویی برای روابط ایران و اعراب یاد کرد و بر درحال توسعه بودن این روابط در ابعاد مختلف صحه گذاشت.
قطر به رابطه با ایران از زوایای مختلف اهمیت می‌دهد؛ توسعه روابط دوحه با تهران بی تردید اهمیت خاصی به جایگاه این کشور در بین کشورهای عربی حاشیه جنوبی خلیج فارس می‌بخشد، این کشور را به عنوان بازیگر فعال در منطقه تبدیل می‌کند و با توجه به شرایط ویژه ایران و داغ بودن بحث‌های مختلفی چون برنامه هسته‌ای ایران، روابط ایران و غرب و به طور ویژه روابط ایران و امریکا، جزایر سه گانه و روابط ایران و اعراب، قابلیت دوحه را برای ایفای نقش میانجی‌گر در تحولات درون منطقه‌ای مرتبط با تهران ارتقا می‌دهد. منافع اقتصادی قطر در ارتباط با ایران را نیز نباید از نظر دور داشت.
اما نکته بسیار حائز اهمیت، بازیگری قطر در برابر عربستان سعودی است؛ به این معنا که قطر کوچک در شورای همکاری خلیج فارس در زمره قدرت‌های درجه یک عربی محسوب نمی‌شود، در بازی قدرت محور اعتدال یعنی عربستان، مصر، امارات و اردن شریک نیست و به این ترتیب می‌تواند در عین رابطه قوی و حتی استراتژیک با ایالات متحده امریکا، با ورود به روابطی ویژه با تهران در برابر قدرت‌های بزرگ جهان عرب خودنمایی و ابراز وجود کند.
در این شرایط قطر سود چند جانبه از رابطه با ایران می‌برد؛ هم قدرت بازی منطقه‌ای خود را افزایش می‌دهد و هم منافع دوجانبه موجود در رابطه با ایران را همزمان با منافع بازی میان ایران و امریکا نصیب خود خواهد ساخت.
با این اوصاف چارچوب برنامه‌های دوحه در تنظیم روابط با تهران بر اصل منافع ملی استوار است اما برای تهران که قطر را یکی از همسایگان خوب و شرکای منطقه‌ای خود محسوب می‌کند این روابط تا چه اندازه بر اساس منافع ملی است؟
در شرایطی که تهران کشورهای خلیج فارس و منطقه را مورد خطاب قرار می‌دهد که در صورت استفاده از خاک و امکانات آنها در حمله به ایران باید تبعات کار خود را تحمل کنند، قطر را باید یکی از مهمترین پایگاه‌ها برای حمله احتمالی به ایران محسوب کرد.
این کشور بزرگترین پایگاه نظامی امریکا در خلیج فارس را میزبانی می‌کند و اکنون بر اساس گزارش رسانه‌های امریکایی استقرار سیستم‌های ضد موشکی را نیز باید در خاک خود شاهد باشد. سیستمی که به گفته برخی تحلیل‌گران با هدف کنترل و در صورت لزوم انهدام توان موشکی ایران طراحی شده و در حال استقرار است.
در بعد اقتصادی نیز قطر در بهره بردای از میدان گازی مشترک با ایران چندان نشانه‌هایی از دوستی و حسن همجواری را نشان نداده است. به نظر می‌رسد که در روابط تهران و دوحه به همان اندازه که بر مثبت بودن پایه‌های ارتباطی دو کشور تاکید می‌شود، تعارض نیز دیده می‌شود.
اما تهران با تنوع بخشیدن به ارتباط‌های خود در میان کشورهای عربی خلیج فارس، کشورهای خاورمیانه و کشورهای فرا منطقه‌ای صاحب نفوذ در میان اعراب بر ابعاد مثبت رابطه با کشورهایی چون قطر افزوده و از تبعات منفی روابطی یک سویه یا روابطی محدود بکاهد.
نظر شما