زیر تیغ! / پرونده‌ای درباره جراحی‌های زیبایی

فهیمه حسن‌میری: کار سختی نیست. کافی است به یک متخصص زیبایی مراجعه کنید، دستتان را در جیبتان کنید و بعد چهره و اندامی را داشته باشید که می‌خواهید. همین که احساس کنید آنچه هستید در مقایسه با دیگران رضایت‌بخش نیست، کفایت می‌کند که بروید عمل جراحی زیبایی انجام دهید.

به نظر ساده می‌آید؛ اما به همین سادگی‌ها هم نیست. اگر قبل از عمل زیبایی به این فکر نمی‌کنید که چقدر مطابق نیازتان است و چقدر به خاطر جو غالب جامعه این کار را انجام می‌دهید، بهتر است پیش از مراجعه به متخصص زیبایی، کمی تامل کرده و از خودتان بپرسید چرا؟ به چه قیمتی؟ اصلا این کار لازم است یا نه؟ و مهمتر از همه این که چه عوارض و تبعاتی در انتظار است؟ (اینجا، اینجا، اینجا و اینجا را بخوانید)

در این که جراحی پلاستیک در بعضی موارد حیاتی و لازم است شکی نیست. در این که می‌تواند نجات‌بخش باشد و زندگی دوباره‌ای به بعضی افراد بدهد کسی تردیدی ندارد. اما مگر چند درصد افراد جامعه به این تغییرات در ظاهرشان نیاز اساسی دارند؟ چه چیزی باعث شده حتی کسانی که نیاز به چنین اقداماتی ندارند، دست به این تغییرات بزنند و هرطور شده هزینه‌های گزاف آن را تامین کنند؟ (اینجا را بخوانید)

گرایش به اقدامات زیبایی به اندازه‌ای زیاد شده که دیگر به سوژه‌ای طنزآمیز تبدیل شده است (این کاریکاتورها را ببینید؛ اینجا، اینجا، اینجا و اینجا) انگار قرار است برنده‌ای در کار باشد و همه باید تلاش کنند از این قافله عقب نمانند.

این احساس نیاز به زیباتر شدن به حدی رسیده که ایران، در رده‌بندی اقدامات زیبایی جزو کشورهای اول دنیا قرار گرفته است. بر اساس گزارشی که انجمن بین‌المللی جراحان زیبایی پلاستیک (ISAPS) درباره اقدامات زیبایی در سال 2013 در کشورهای مختلف منتشر کرده، 10 کشور اول دنیا از نظر تعداد جراحی زیبایی اینطور رده‌بندی شده‌اند: برزیل، آمریکا، مکزیک، آلمان، کلمبیا، ونزوئلا، اسپانیا، ایتالیا، آرژانتین، ایران.

بر اساس اطلاعات درج شده در این گزارش، در میان اعمال جراحی زیبایی در ایران، جراحی بینی شایعترین جراحی زیبایی بوده و تزریق چربی، چربی‌زدایی و کوچک‌سازی و بزرگ‌سازی سینه نیز از جراحی‌های شایع در ایران هستند. (اینجا را بخوانید)

تب و تاب جراحی زیبایی که بین چهره‌های هنری هم رواج زیادی پیدا کرده، با ابراز پشیمانی بازیگرانی که این کار را انجام داده‌اند همراه بوده (اینجا) و اعتراض سایر بازیگران را هم نسبت به این موج در پی داشته است (اینجا و اینجا)

اعتراض‌های مردمی به فیس‌بوک هم وارد شده و عده‌ای که هنوز زیر تیغ جراحی نرفته‌اند، با پیوستن به یک کمپین و فرستادن عکس بینی‌های طبیعی‌شان تلاش می‌کنند طبیعی بودن را دوباره به یک ارزش تبدیل کرده و از آن دفاع کنند؛ کمپینی که طرفداران زیادی هم داشته است. (اینجا را بخوانید)

دست‌اندرکاران برگزاری کمپین "دماغ طبیعی من" در پاسخ به سوال خبرآنلاین درباره میزان استقبال از این حرکت خبر دادند: "میزان استقبال عمومی بیش از حد انتظار ما بود، انتقادها هم وجود دارند که البته محترم و قابل تامل هستند درواقع انتقادها نسبت به فراخوان ما را به نگاه به قضیه از زوایای دیگر دعوت کرده که همین یکی از اصلی ترین هدفهای ما بوده است."

آنها با تاکید بر این که قصدشان محکوم کردن کسانی که عمل زیبایی انجام می‌دهند نبوده، می‌گویند: "قصد ما به هیچ وجه محکوم کردن کسانی که عمل زیبایی را انجام می دهند یا صدور فتوایی در این زمینه نبود اما می‌خواستیم در عین حال از کسانی که زیر بار قراردادهای تحمیلی نرفته‌اند تقدیر کنیم. ما احساس کردیم شرایط به شکلی شده است که عده بسیاری از هموطنان در اثر فشار جو غالب و استانداردهای تحمیلی اقدام به جراحی بینی یا سایر عمل‌های زیبایی کرده‌اند، بسیاری از کامنت‌های دریافتی تاییدکننده این نظر بود. خیلی از افرادی که عمل زیبایی انجام داده بودند به ما پیغام دادند که در اثر فشار جامعه، متلک‌ها و تحقیرها دست به این کار زده‌اند. نکته درستی که بعضی از مخاطبان صفحه به آن اشاره کرده‌اند این است که زیباسازی چهره و بینی میان مردان نیز رواج و گسترش بالایی داشته که همین از عمق مشکل خبر می‌دهد."

این موضوع که حالا زاویه‌های بیشتری به خود گرفته و با صداهای بلندتری نسبت به آن اعتراض می‌شود، موضوعی است که چند سال است آسیب‌شناسان اجتماعی نسبت به آن هشدار می‌دهند. درباره چرایی این ظاهرگرایی و توجه بیش از حد به ظاهر، دلایل زیادی مطرح می‌شود و متخصصان اجتماعی، از آن به عنوان آسیب امروز جامعه نام می‌برند که نه تنها باعث شده در مصرف لوازم آرایشی در رتبه‌های بالا باشیم (اینجا) بلکه مردان را هم درگیر کرده است. (اینجا، اینجا و اینجا)

کمبود اعتماد به نفس، توهم بدشکل‌هراسی، خودزشت‌پنداری، تحمیل‌هایی که از سوی جامعه وارد می‌شود و تبدیل شدن چهره‌ جراحی‌شده به عنوان نمادی از زیبایی، ثروت و قدرت، از مهمترین مواردی است که روانشناسان و جامعه‌شناسان درباره جراحی‌های زیبایی به آن اشاره و تاکید می‌کنند باید برای آن چاره‌ای اندیشید (اینجا، اینجا و اینجا را بخوانید)

کارشناسان اجتماعی معتقدند در جایی که فرصت‌های کافی برای بروز و ظهور توانایی‌ها در میان نباشد، افراد جامعه از طرق دیگری می‌خواهند خودشان را به نمایش بگذارند که ساده‌ترین آن توجه به ظاهر است.(اینجا و اینجا را بخوانید)

به گفته آن‌ها، این که به ویژه در بین زنان جامعه شاهد این هستیم که گرایش زیادی به سمت مصرف لوازم آرایش یا انواع جراحی‌های زیبایی پیدا کرده‌اند را باید در زیرساخت‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جستجو کرد، باید اعتماد به نفس از دست رفته‌شان را به آنها برگرداند، ریشه‌ها را پیدا کرد، موانع ظهور و بروز توانایی‌ها را شناخت و آنها را برطرف کرد و بعد منتظر بود که شاهد کاش این آمارها باشیم و صداهایی را نشنویم که می‌گویند: لعنت به این دماغ لعنتی! (اینجا را بخوانید)