یمن نه افغانستان است نه دانمارک!

توماس فریدمن 

نخست وزیر سابق یمن عبدالکریم الریانی زمانی که برای شام به محل اقامت او در صنعا رسیدم خطاب به من گفت: خوب توماس در نهایت این عبدالمطلب بود که تو را به اینجا کشاند؟ من در پاسخ اعتراف کردم : بله.

عبدالمطلب آن  جوان نیجریه‌ای بود که در اردوگاه القاعده در یمن تعلیم دید و قصد داشت در روز کریسمس هواپیمایی را در خطوط هوایی امریکا منفجر کند . من پس از این حادثه بود که به این نتیجه رسیدم که باید به یمن سفر کنم. البته در نهایت به آقای نخست وزیر سابق اعتراف کردم که : انتظار داشتم در پایین پله‌های هواپیما این اسامه بن لادن باشد که شخصا از من استقبال کند .

خوشبختانه به این نتیجه رسیده‌ام که صنعا کابل نیست و یمن هم افغانستان نیست، البته هنوز . ساختمان سازمان ملل در یمن شب‌ها در محاصره کافی شاپ‌ها و روزها در میان کسبه است . همان‌طور که با دوست یمنی خود در خیابانهای صنعا قدم می‌زدم به چهار مرد با ریش‌های بلند رسیدم که در خصوص پوسترهایی که بر روی دیوار بود با هم صحبت می‌کردند. پوستری که بر روی آن نوشته شده بود: پدران و مادران. هدف از این پوسترها دعوت از خانواده ها برای به مدرسه فرستادن دخترانشان است . یکی از همین چهار مرد پا به سن گذاشته در این خصوص می‌گوید:" من حاضرم یکی از وعده های غذایی خانواده ام را کم کنم اما دخترم بتواند خواندن و نوشتن بیاموزد . " من انتظار دیدن چنین چیزی را در یمن نداشتم.

حتی انتظار دیدن نهادهای فعال اجتماعی مملو از مددکاران انگلیسی را هم نداشتم. در مورد روزنامه آبزرور یمن هم مملو از جوانان امریکایی بود که آنجا مشغول به کار بودند. تنها کاری که می‌توانستم انجام دهم تماشای این جوانان امریکایی بود و پرسیدن این سوال که " آیا والدینتان می‌دانند که شما اینجا هستید؟ "تنها پاسخ من شنیدن صدای خنده آنها بود. با هر مغازه‌داری که صحبت می‌کردم القاعده را مقصر حملات به تروریست‌ها می خواند. اما اصلا چه کسی می دانست که یمن تروریست دارد؟اینحا بر من مسلم شد که یمن افغانستان نیست.البته یمن دانمارک هم نیست.

القاعده مانند یک ویروس است. زمانی که فراگیر می‌شود نشان دهنده مشکل در سیستم ایمنی است. و البته بی‌شک چیزی در یمن سرجای خودش نیست. دولت ضعیف مرکزی در صنعا بر قبایل روستایی حکمرانی دارد. قبایلی که برای پیشبرد اهداف خود به انواع فساد و زور متوسل می‌شوند. بخش عظیمی از حومه های کشور خارج از کنترل دولت است. در بخش اعظمی از جنوب و شرق 300 تا 500 هزار جنگجو القاعده به راحتی به فعالیت های خود ادامه می دهند. در یمن بسیاری به دنبال حفظ انسجام  کشور و حرکت به سمت جلو هستند حتی اگر جنبش‌های جدایی طلب در شمال باشند و جنوب در اختیار تندروها. البته دیگر نمی‌توان با نگرش‌های منفی به سمت جلو پیش رفت .

به این چند رقم توجه کنید: رشد جمعیتی یمن 3.5 درصد است. یکی از بالاترین نرخ رشد‌ها در سطح جهانی. 50 درصد از جمعیت 23 میلیونی این کشور زیر 29 سال سن دارند. نرخ بیکاری در این کشور هم مابین 35 تا 40 رقم است . دلیل این نرخ بیکاری هم در این ماجرای تاریخی نهفته است که عربستان سعودی و دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس بیش ار یک میلیون کارگر را پس از حمایت یمن از صدام حسین در جریان جنگ 1990 از کشورهای خود اخراج کردند.

به واسطه برنامه‌ریزی‌های ناشیانه و البته رشد جمعیت ،یمن می‌تواند نخستین کشوری باشد که ظزف 10 تا 15 سال گذشته با کمبود آب روبه‌رو می‌شود. در حال حاضر بسیاری از یمنی‌ها از قحطی آب رنج می‌برند و البته به این بحران قعطی برق را هم باید اضافه کرد. در حومه‌های شهر بسیاری از زنان ساعت‌ها را برای پیدا کردن چشمه آب پیاده روی می‌کنند. سطح آب در صنعا انچنان پایین آمده است که بدون تجهیزات نمی‌توان به آن دسترسی پیدا کرد .

65 درصد از معلمان مدارس در یمن تنها تحصیلات دوران دبیرستان خود را پشت سر گذاشته‌اند. بسیاری از مردم با درآمدی کمتر از 2 دلار در روز زندگی می‌کنند. بیش از 70 درصد از درآمد دولت از استخراج چاه‌های نفت است. این در حالی‌ست که 70 درصد از یمنی‌ها بی‌سواد هستند. 15 درصد از کودکان هم مدرسه نمی‌روند.

همزمان با تمام این نقصان‌ها باید اعتراف کنم که در این کشور من بااستعدادترین روزنامه‌نگاران، فعالان اجتماعی و سیاستمداران را در جهان عرب دارد. من یک صبح را در ان جی او مخصوص زنان در صنعا پشت سر گذاشتم. نهادی اجتماعی که مسئولیت آموزش زنان روزنامه نگار و ارتقا آزادی بیان در یمن را بر عهده دارد . این ساختمان مملو از زنانی بود که سرتا پای خود را سیاهپوش کرده‌اند جز چشمان خود را .

محمد الاسدی  مشاور رسانه در این خصوص می‌گوید: رازی برای درست کردن یمن و سر و سامان دادن به اوضاع وجود ندارد . ما نیاز به انقلابی در یمن داریم. ما باید ظرفیت ها را افزایش دهیم. باید حاکمیت قانون را در یمن گسترش دهیم. باید فرهنگ مسئولیت پذیری را در این کشور گسترش دهیم.

مراد هاشم که نمایندگی الجزیره را بر عهده دارد در این خصوص می‌گوید: ما به آموزش بیشتر در یمن نیاز داریم. ما از قشر تحصیل‌کرده خود استفاده بهینه نمی‌کنیم. یمن ظرفیت‌هایی دارد که باید آنها را حفظ کند  اما این کشور به دولت بهتری در راس نیاز دارد. بدون دولتی کار‌آمد اندک اندک آن اقلیت بر اکثریتی صلح طلب نیز سلطه خواهند یافت. ویروس القاعده همچنان همه را دامن‌گیر   خواهد کرد.

نیویورک تایمز / ترجمه : سارا معصومی