شهرها طوری طراحی شده بود که تمام مسایل امنیتی- ضد جاسوسی در آن لحاظ شده بود. نزدیکی به گاردهای ارتش، با دیوارهای بلندی که دانشمندان بلند پایه را محافظت می کرد مانند سیاره ای جدا از زمین نفس می کشید. زمانی که مردم شوروی با گرسنگی دست و پنجه نرم می کردند،مراکز علمی و شهرهای مخفی مانند جزیره ای خوش آب و هوا با امکانات ویژه می درخشید و ساکنان آن از نظر تغذیه شکمی با پر بودن قفسه های مغازه ها در ناز و نعمت زندگی می کردند.
امنیت در این جزایر علمی خیلی سطح بالا بوده و کودکان ساکن جزیره مجبور به داشتن پلاک شناسایی مخصوص بودند و وابستگان ساکنین این شهرهای مخفی باید از ماه ها قبل درخواست ملاقات کنند. به گفته آندری اشتورخ شهری مخفی مانند Sverdlovsk-45 دقیقا یک زندان به تمام معنا بود. سرباز جوان آن روزگار، حالا مدیر تبلیغاتی برای ریسکهای جدید و بعید است.
امروزه دولت روسیه با هدف ایجاد تنوع اقتصادی و فرار از اقتصاد نفتی قصد دارد اولین شهر فناوریهای برتر را پس از فروپاشی شوروی نه به سبک و سیاق سابق بلکه به سبک معماری موسوم به "سیلیکون ولی" بسازد. (سیلیکون ولی اقتصاد آی تی محور در امریکاست که چرخ صنایع فناوری های برتر و اینترنت و رایانه در آن چرخانده می شود و معماری آن از نظر جغرافیایی منطقه ای بوده و مانند شهرکهای فناوریهای برتر خودنمایی می کند.)
شهر مذکور که هنوز بی نام است در حومه مسکو در منطقه ای روستایی قرار داشته و به هیچ وجه مانند پایگاههای سیبری مخفی نبوده و با هدف توسعه روحیه کارآفرینی و ابداعات فناوری های برتر با جوی امریکایی پسند ساخته می شود. روسیه سنتا دارای دانشمندان نخبه و نابغه بوده اما تاریخ نشان داده به ندرت توانسته اند افکار و ایده ها خود را بیزینسی کرده و محصولات قابل عرضه در بازار تولید کرده و وارد دنیای تجارت بین الملل شوند. جای تعجب نیست که رهبران کنونی روسیه آرزویشان "سیلیکون ولی" داشتن است آنهم مدل غربی آن.
ویکتور وکسل برگ از متمولان جدید روسیه و از مدیران پروژه مذکور در بخش بیزنس معتقد است کل کشورش نیاز به نوعی پیشرفت و یک گام به جلو دارد. وی که از سرمایه گذاران روی انرژی های خورشیدی در شهر ابداعات و اختراعات است، معتقد است: با تعمیم این نوع سرمایه گذاری و توسعه در انرژی خورشیدی در سطح ملی می توان به موفقیت عمده ای دست یافت و بعنوان سکوی پرتاب برای کل کشور قلمداد نمود. وی تجربه شهر ابداعات و اختراعات را نوعی آزمایش مدلهای بیزنسی در عصر سرمایه داری می داند که برای بازسازی علوم در روسیه حیاتی است. پس از توسعه، سایت و شهر مذکور گرایش به سوی ایده های علمی تکوین یافته با استفاده از کمک های مالی دولت تا زمان بازدهی و سودزایی را دنبال می کند. جامیان طرح با در نظر گرفتن سنتهای شوروی سابق و ترکیب آن با مدلهای بیزنس غربی در تلاش برای تشویق ریسک پذیری و مشارکت دانشگاه ها بر آمده اند.
شکاکان سنت گرا البته نظرشان متفاوت بوده و تاکیدشان این است که با بسط الگوهای غربی تسلط امریکایی ها و غرب گرایان بیشتر می شود و باید مدل قدیمی و سنتی را همچنان حفظ نمود تا از نفوذ دشمنان کاسته شود.حتی جوکهایی هم برای ساخت پروژه Cupernito-2 - شهر علمی الگو برداری شده از سیلیکون وی - ساخته شده است.
زایتسف مدیر و مبدع شرکت سرمایه گذاری Helix Ventures (دفتر مرکزی مستقر در پالو آلتو کالیفرنیا) می گوید نباید انتظار داشت آنچه که در روسیه ساخته شود، دقیقا همانی در آید که در امریکا بنام سیلیکون ولی مبدع تحولات در فناوری های برتر شد. وی از اعضای هییت مدیره شرکت AmBar (مجری طرح سیلیکون ولی در روسیه) است. وی می گوید دولت روسیه هم یک طرف قضیه است چرا که بدون حکومت کاری در روسیه انجام نمی پذیرد! شهر جدید توسط نظام بوروکراسی پیچیده روسیه و توسط کمیسیون مدرنیزاسیون سرپرستی می شود.
دولت روسیه روابط پیچیده ای با دانشمندان و کار آفرینان و مخترعان داشته ودارد و هنوز به بهانه مالیات و اهرم های به ظاهر قانونی و دولتی توانایی های بیزنسی این بخش را درهم می شکند. در نظام کنونی نخبه ها و متمولان بیزنس جز طبقه خاص در روسیه هستند که با اهدای اموال و پولهای کلان سعی دارند به چنین بخشهایی کمک نمایند. هر چند نوع کسب اموال و بدست آوردن این پولهای کلان همیشه زیر سوال و ذره بین بوده اما بهر حال طبقه مذکور با اهدای اموال و پولهایشان می خواهند این بخش و تفکر را در روسیه زنده نمایند.
در حال حاضر محل ساخت متعلق به انستیتو کشاورزی متعلق به دولت روسیه با زمینهای باتلاقی و انباری است. دلیل انتخاب این مکان نزدیک بودنش به مدرسه بزرگ اقتصادی است که توسط طبقه متمولان جدید روسیه از جمله وکسلبرگ مدیر پروژه سرمایه گذاری شده است. سالهاست پروژه های مشابه مورد توافق دولت قرار نگرفته و فقط این یکی پس از ملاقات رهبران روسیه (از جمله ولادیسلاو سورکوف از مقامان بلند پایه در ریاست جمهوری) از MIT تایید شده که آورده دولت هم بالغ بر 200 میلیون دلار شده است. وی می گوید شهر جدید سرمایه گذاری و سرمایه گذاران را از دست بوروکراسی پیچیده روسیه راحت می کند.
در واقع بنیادی دولتی شهر جدید را ساخته و اداره می کند. بزرگان علمی و اقتصادی روسیه مدرن در این پروژه سهیم و همکار هستند که نمونه اش آناتولی چوبایس از رهبران خصوصی سازی روسیه پس از سقوط شوروی که موسسه نانوتکنولوژی را در اختیار دارد. جدا از ان شورایی مرکب از دانشمندان برجسته تصمیم خواهند گرفت که چه شرکتهایی در شهر فناوریهای برتر بیایند و یا نیایند. زیر ساخت شهر باید ظرف مدت 3 سال آماده گردد.
وکسل برگ می گوید آقای زایتسف قبلا در اتحادجماهیر شوروی در شهر مخفی بارنایول در سیبری بوده و سپس در دانشگاه استنفورد MBA گرفته و حالا با داشتن شرکت سرمایه گذاری بزرگ در جهان مرد موفقی شده است و وی از الهام دهندگان ایجاد شهر مذکور است. وی مردد است که دیوانسالاران و مردان درون دستگاه بوروکراسی بتوانند روسیه را وارد جوی رقابتی در بازار نمایند.زایتسف می گوید کنترل کمتر بیزنس بهتر را به ارمغان می آورد و اگر دولت سرمایه ها و سرمایه گذاری ها را کنترل نماید سرمایه گذاری و سیستم واقعی بیزنس شکل نخواهد گرفت. زمانی طبقه نخبه روسیه با در اختیار گرفته نفت و گاز اقتصاد روسیه را در دست گرفته و بهبود بخشیدند و بعنوان ابزار در سیاستهای منطقه ای از آن استفاده نمودند و پوتین به عنوان رییس جمهور در آن زمان آنرا جزو دستاورد ملی دانست که سهامش در بازارهای بورس تحول مثبتی را ایجاد کرد. گازپروم به عنوان بزرگترین شرکت دارنده گاز جهان کنار شرکتهایی مانند اپل امریکا خودنمایی می کند. اما در اجلاس امسال مجمع اقتصادی جهان در داووس سوییس صنایع برتر روسیه فهمیدند که تا چه حد با شرکتهای غربی فاصله دارند و پوتین که اکنون نخست وزیر روسیه شده و مایکل دل دارنده شرکت دل در یک میز دور هم جمع شدند و مایکل دل از علایقش برای توسعه در روسیه نیز سخنرانی کرداما پوتین بسیار سرد پاسخ وی را داد و تاکید کرد ما به کمک شما احتیاج نداریم!
و این یعنی بهانه دادن به ناسیونالیستها و نمک به زخم پاشیدن و مایوس کردن سرمایه گذاران در سیلیکون ولی. گفته می شود بین 30 تا 60 هزار دانشمند و متخصص روس زبان در خلیج سان فرانسیسکو مشغول فعالیت هستند. سرگی برین مبدع گوگل و روس تبار اهل امریکا زمانی که کودک بود با والدینش به ایالات متحده مهاجرت نمود و گوگل را با سیلیکون ولی آغاز نمود.
روسیه اولین کپی کننده سیلیکون ولی در جهان است. در مالزی با قطع درختان در منطقه ای جنگلی شهر کامپیوتری بنام سایبرجایا ساخته شد. چین نیز در خارج از پکن سلسله شهرکهایی در منطقه تیانجین دارد.فرانسه نیز در منطقه سوفیا آنتوپولیس نزدیک نیس شهر مشابهی را با کمکهای دولتی ساخته است و تقریبا اکثر آنها در جذب سرمایه گذاریهای خصوصی موفق بوده اند. در حین انفجار قیمتهای نفت روسیه با ساخت شهرکهای مدرن حومه شهر مانند امریکا سعی در کپی برداری از نحوه زندگی آنها کرد و چیزی شبیه آن بوجود آورد. آنها از خود پرسیده بودند زندگی در پالو آلتو کالیفرنیا را می شود در حومه مسکو نیز بر پا نمود و به همین خاطر مخهای روس دست به چنین کاری زدند و ثروتها و ثروتمندان نفتی مشغول زندگی در این مناطق با استانداردهای غربی نمودند!
سپس خریدن ایده های دانشمندان در آزمایشگاه های مدرن و تجاری کردنشان گام بعدی این طبقه نو ظهور شد. مقامات رسمی روس نیم نگاهی هم به ساخت پارکهای فناوری در چهار شهر تومسک،دوبنا، زلنوگراد، سن پترزبورگ کرده که سه تای آنها روی سه شهر مخفی علمی زمان شوروی سابق ساخته شده است. اما چشم انداز توسعه "سیلیکون ولی" عمیقتر است. سرمایه گذاران مدتهاست از دولت روسیه تضمین اقتصادی و قانونی ، معافیتهای مالیاتی و قوانین آسان مهاجرت می خواهندتا با خیال راحت به کسب و کار داخل روسیه بپردازند. به عنوان مثال اگر قوانین مهاجرت و نقل و انتقال سرمایه آسانتر شود "سیلیکون ولی" در روسیه بسیار به جلو خواهد رفت.
دیمیتری مددوف رییس جمهور روسیه وکسل برگ را مامور پروژه کرده ، پستی که بعنوان یکی از دو مدیر اصلی باید در مدیریت اصلی شهر هم مشارکت داشته باشد. وی در اولین گام با استخدام مشاوران و تاجران خارجی سعی کرده بعدی بین المللی به پروژه ببخشد و بیش از یکصد نامه برای جلب مشارکت شرکتهای بزرگ خارجی به اقصی نقاط دنیا ارسال نموده است. وی هنوز سرمایه خود را وارد پروژه نکرده است.اما گروه صنعتی وی بنام Vekselberg's Renova group با در اختیار گرفتن 44 درصد از سهام شرکت Oerlikon سوییس (سازنده پنل ها و ورقه های نازک خورشیدی) روی انرژی خورشیدی سرمایه گذاری سنگینی را انجام داده اند. وی می گوید از انتصابش شگفت زده شده اما اکنون به این پروژه ایمان آورده و علاقمند به تاسیس شرکتهایی با فناوری بالا و موسسات آکادمیک و تحقیقاتی شده است. مددوف در مصاحبه ای تلویزیونی درباره شهر جدید گفت هدف تجاری کردن محصولات ساخت روسیه در بازار فناوری های برتر است و البته این اسباب بازی برای روشنفکر ماآبهای کاذب نیست. به گفته وی پنج اولویت اصلی در این پروژه وجود دارد: ارتباطات، زیست پزشکی، فضا، انرژی هسته ای و حفظ انرژی. تشویق به ایجاد بین رشته ای از بین موارد مذکور نیز بررسی می شود. فضاهای درون شهر فناوری فروخته نمی شود بلکه اجاره داده شده و دولت تضمین می کند تا با در اختیار قرار دادن تسهیلات مالی به دانشمندان از آنان حمایت می کند.
آقای اشتورخ می گوید در کالیفرنیا هوا زیباست و آنان مشکلات آب و هوایی روسیه را ندارند. به گفته وی برای ایجاد فضایی رقابتی روسیه باید مکانی استثنایی برای دانشمندان بسازد و دانشمندان احساس بدی درباره هوای روسیه نداشته باشند. مقامات روس سعی کرده اند تا افکار ایدیولوژیک را از سیلیکون ولی و شهر جدید دور سازند و روسیه سعی خواهد کرد روی عمق استعداد علمی تاکید بیشتری داشته باشد. زورس آلفروف برنده جایزه نوبل مدیریت علمی شهر را بر عهده گرفته است که خود نشانگر عمیق علمی فکر کردن دولت درباره این پروژه است.(وی اولین فردی است که تلفن های موبایل را در دهه 1950 مطرح کرد ولی هرگز این بحث تجاری نشد و دیدیم که غرب روی آن سرمایه گذاری کرد و موبایل همه جای دنیا را گرفته است.) کارآفرینان در قسمت فناوریهای برتر که در روسیه مانده اند و زندگی می کنند بیشتر شکاک هستند. یوجین کاسپرسکی پدید آورنده و مدیر شرکت ضد ویروس کاسپرسکی می گوید برای موفقیت پروژه تلاش می کند اما حکومت باید نقش خود را محدود به قوانین مربوط به زیر ساخت و مالیات کرده و شفاف سازی نماید. وی بیزنس مستقلش را در مسکو از دهه 1990 شروع کردو با مطالعه شبانه روزی روی ویروسها و گرفتن و پاک کردنشان ادامه داد اما تجاری شدنش را با باز کردن اداره ای در تیانجین از سال 2003 شروع نمود و دولت چین با دادن فضایی مجانی بدون مالیات برای یک سال وی را حمایت نمود. وی می گوید روسیه استعدادهای نرم افزاری زیادی دارد اما استعداد بیزنسی خوبی برای تجاری کردن محصولاتشان ندارند.وی تاکید می کند مردم هنوز پرده آهنی را در ذهن خود دارند.
شهرهای علمی قدیمی در اتحاد شوروی عمدتا نظامی بوده اما انعکاسی از آرمان شهر و آینده گری در تفکرات جماهیر سوسیالیستی بود. دانشمندان منزوی در مناطق دور افتاده سیبری -با استانداردهای یک زندگی خوب و بدور از جنگ برای یافتن مواد غذایی در فروشگاه ها-در لابراتوارهاب مجهز مشغول ساخت تسلیحات هسته ای و توسعه برنامه های فضایی بودند. هوش سرشار، نیروی کار ارزان شهرها عمدتا جذاب باقی ماندند تا اینکه شرکتهای خارجی مانند آی.بی.ام و اینتل در شهرهای قدیمی دفتر و دستک و لابراتوار راه انداخته اند. منتقدان می گویند مشکل این است که حکومت به تسلط روی مهندسان و دانشمندان بدون دانستن نیازهایشان گرایش دارد. در عوض مدل جدید باید به حداکثر تقاضا و بوالهوسی های مشتریان پاسخ دهد. یکی از مشاوران کرملین بدون اینکه بخواهد نامش فاش شود می گوید آنها نمی دانند چه چیزی نیاز دارند. به گفته این مقام آنها به بمب اتمی دیگری احتیاج ندارند.
برنامه ریزان در عین حال دنبال نامی مناسب برای این شهر هستند. بعضی می گویند اینوگراد یعنی شهر ابداعات، بعضی دیگر کوهستان مغناطیس به خاطر وجود کارخانه عظیم فولاد نزدیک آن و برخی دیگر می گویند گورود سولنتسا یعنی شهر آفتاب. البته نام سولنتسو-وو نام باند تبهکاری در دهه 1990 است که در همین منطقه فعالیت داشتند!آقای اشتورخ حراست سابق شهر علمی مخفی پیشنهاد بهتری دارد .وی می گوید نامش را مانند اپل آی.گورود بگذاریم(گورود یعنی شهر)
روسیه با داشتن 3.9 درصد از کارآفرینان برتر رتبه نهم را قبل از ژاپن در سال 2009 کسب نموده است. رتبه اول با 18 درصد متعلق به چین و رتبه دوم در اختیار برزیل با 15 درصد است.رتبه های بعدی به ترتیب متعلق به امارات متحده، امریکا، انگلیس، اسپانیا، فرانسه و آلمان است.باید دید آیا حکومت روسیه در عمل مشوق طرح خواهد بود و یا بطور سنتی با سنگ اندازی مانع از توسعه سیستم بیزنس غربی به روسیه خواهد شد.
نظر شما