نوشتن برای «فاطمه سلیمانی» تمرین همیشگی است. شیرینی انتظار یک سلام را دارد پشت یک میز چوبی با انبوه نامه‌هایی که دوست دارد از لابه لایشان دنیای تازه‌ای را بیرون بکشد. بارها اتفاق می‌افتد کتاب معرفی شده عضو کانون را به هر طریق که شده پیدا کرده تا به سوال‌های احتمالی او راجع به شخصیت داستان، سوژه آن و صدها سوال زیرکانه دیگر جواب بدهد.
سال‌های اولیه فعالیتش را در کانون با مربیگری و آموزش شعر و داستان در کارگاه‌های ادبی-حضوری مراکز آغاز کرده و چند سالی‌ا‌ست که با سمت کارشناس آفرینش‌های ادبی در واحد مکاتبه‌ای با اعضای مستعد ادبی در ارتباط است. آنچه می‌خوانید حاصل گفت و گو با او درباره موضوع ادبیات کودک است.
«ادبیات کودک» دقیقا چه رده سنی را شامل می‌شود؟
تقسیم‌بندی گروه‌های سنی کاملا علمی و دقیق نیست، با این حال این تقسیم بندی با توجه به مؤلفه‌های شناختی و تربیتی کودک در حوزه علم روانشناسی تربیتی و رشد صورت گرفته است. طبق آن کودکان و نوجوانان در 3 رده سنی پیش‌دبستانی(گروه سنی الف)، دبستان(گروه سنی ب و ج) نوجوان(گروه سنی د و ه) تعریف می‌شود. البته این تقسیم‌بندی برای کودکان امروز با توجه به رشد ذهنی و ادراکی آنها به بازنگری نیاز دارد و ما نمی‌توانیم با قطعیت اعلام کنیم که فلان کتاب برای گروه سنی کودک یا نوجوان مناسب است یا نه.
آیا امکان دارد تلفیقی میان ادبیات نوجوان، جوان و کودک برقرار شود و به یک ادبیات واحد برسیم؟
دلیل اصلی تنوع گونه‌ها و ژانرها در ادبیات خلاقیت است. اگر قرار باشد هدف تلفیق یکپارچه کردن همه این‌ها باشد اصل ادبیات را زیر سوال برده ایم. ولی اگر منظورتان اثر ادبی مشترکی باشد که برای گروه سنی خاصی نوشته نشده، بله ممکن است، چون در این نمونه آثار، مولف با بیان کودکانه و اندیشه‌ای عمیق سعی می‌کند همه گروه‌های سنی را مخاطب خود قرار بدهد. از این نمونه‌ها در ادبیات کودک کم نیست مثل شازده کوچولو، پرنده روح و کتاب‌های شل سیلور استاین.
آیا کودکان امروزی ما ارتباطی با ادبیات حوزه خود دارند؟
باید قبول کنیم که من بزرگسال در جایگاه مولف، ناشر، مربی یا والد نباید کودک و نوجوان امروز را با مقطع سنی تعریف شده در گذشته و دورانی که آن را تجربه کرده‌ام، یکسان در نظر بگیرم. کودک و نوجوان امروز با کشف دنیای بیرون و پدیده‌های اطراف آن در حال رشد است و سلیقه ادبی او را دنیای والد، آموزش و پرورش و رسانه‌های عمومی می‌سازد. به خصوص والدین که بیشترین زمان را با او به سر می‌برند. معرفی آثار ارزشمند خلاق و ادبی در نتیجه بهتر این ارتباط می‌تواند مؤثر باشد.
هوشنگ مرادی کرمانی معتقد است «بچه‌های ما همان‌هایی را می‌خواندند که از سوی رسانه‌های عمومی تبلیغ و ترویج می‌شود»، این واقعیتی است که در حوزه ادبیات کودک و نوجوان ما رخ داده است نظر شما راجع‌به این مطلب چیست؟
ادبیات کودک در ایران با آنچه باید باشد کمی فاصله دارد و این تنها وابسته به مولف و صاحب اثر نیست، بلکه به فضا، امکانات و حمایت نهادهای ذیربط هم برمی‌گردد. در شکل دادن سلیقه کودک و نوجوان نقش والدین نیز به اندازه همین رسانه‌های جمعی است. خصوصا در سال‌های اولیه رشد، اما به تدریج بعد از اینکه به استقلال فکری رسیدند خودشان قادرند اثر خوب و خلاق را از اثر غیر خلاق تشخیص بدهند.
از نظر شما تبلیغات برای کتاب در همین حد ذکر شده نیز در استان ما وجود دارد؟
اگر منظورتان تبلیغات کتاب برای کودک و معرفی آثار ادبی در حوزه کودک است، در این خصوص بار این وظیفه را تنها مربیان مجرب ادبی و سازمان‌هایی که منحصرا در حوزه کودک فعالیت می‌کنند به دوش کشیده‌اند. البته تلاش امور کتابخانه‌ها را نیز در معرفی و نقد کتاب‌های حوزه کودک در نشست کتاب نباید نادیده گرفت. در کل، استان نتوانسته یا نخواسته فضا و امکانات مناسب را برای تولید کتاب‌های این حوزه و پرورش و حمایت نویسندگان ادبیات کودک و نوجوان ایجاد کند. واقعیت این است که انتشار آثار ادبی خلاق نیز در این حوزه در استان ما ناچیز است و اگر هم هست از طریق حمایت سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی در راستای اهداف همان سازمان‌ها منتشر می‌شوند.
به نظر می‌رسد خنده را از بچه‌ها گرفتیم و فکر می‌کنیم ادبیات یعنی نصیحت کردن، نظر شما چیست؟
البته امروزه نویسندگان مطرح حوزه کودک و نوجوان باور دارند که نوشتن برای کودک لازمه‌اش شناخت علایق و دنیای ذهنی اوست. آموزش ارزش‌های اخلاقی و فلسفه زندگی نیز باید در پوسته تفنن و بازی در لایه‌های پنهان اثر حل بشود و در واقع کم نیستند از این نمونه‌ها در آثار ادبی ترجمه شده یا ملی همچون خشم قلمبه، پرنده روح یخی که عاشق خورشید شد.
اما اینکه آیا در آثار ادبی کودکان خنده کمرنگ شده یا نه؟ پاسخ قطعی نیاز به بررسی همه جانبه آثار این حوزه نیاز دارد. گرچه با در نظر گرفتن مؤلفه‌های روانشناختی در خلق آثار کودک و نوجوان ناگزیریم با توجه به رشد ادراکی و ذهنی کودک در خلق اثر حرکت کنیم و در نقد یک اثر ادبی خلاق و مناسب به این برسیم که محور اصلی در ادبیات کودک مثبت گرایی است. البته این به این معنا نیست که کودک امروز وقتی در واقعیت زندگی خنده، گریه، ترس و مرگ را تجربه می‌کند در آثار ادبی تعریف شده برای خود از این مفاهیم دور بماند.
نویسندگان حوزه کودک استان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
زنجان پتانسیل خوبی در حوزه ادبیات دارد و خوشبختانه در سال‌های اخیر به ادبیات در حوزه بزرگسال در حد امکان توجه شده اما متأسفانه در حوزه کودک و انتشار کتاب‌های این حوزه زنجان اقبالی به دست نیاورده است. استان برای تربیت نویسنده و شاعر در حوزه کودک باید سرمایه‌گذاری کند. برگزاری کارگاه‌های آموزشی، ایجاد امکانات چاپ و نشر آثار این حوزه و حمایت نهادهای مسئول از این نویسندگان در چارچوب هنری و خلاقانه و نه فقط موضوعی و مناسبتی می‌تواند راهگشا باشد.
از جایگاه ادبیات کودک در محافل و انجمن‌های ادبی استان بگویید؟
اینکه با قاطعیت در مورد جایگاه ادبیات کودک در زنجان صحبت کنیم کار ساده‌ای نیست. در بافت فعلی استان نیز بروز چهره‌های فعال حوزه کودک و نوجوان نیاز به زمان و همین طور حمایت‌های همه جانبه دارد. اختصاص یک محفل ادبی در استان که صرفاً در حوزه کودک و نوجوان فعالیت کند نیاز جامعه امروز زنجان است. در زنجان، انجمن ادبی برای کسانی که در حوزه ادبیات کودک می‌نویسند نداریم. با این حال اخیراً انجمن ادبی ویژه کودکان و نوجوانانی که در زمینه ادبیات فعالیت می‌کنند در مراکز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان دایر شده است.
اختصاص یک محفل ادبی
«فاطمه سلیمانی» معتقد است: شناسایی نویسندگان و شاعران فعال در حوزه ادبیات کودک و نوجوان، اختصاص یک محفل ادبی برای تبادل نظر بین آنها و ایجاد فضا و امکانات مناسب برای حضور نویسندگان مطرح کشوری به منظور برگزاری کارگاه‌های آموزشی می‌تواند راهگشای تربیت کودکان شاعر و نویسنده باشد.
46
نظر شما