روابط روسیه و آمریکا از سال 2014 در بسیاری از عرصه‌ها به تقابل سیاسی، اقتصادی و حتی رویارویی غیرفعال نظامی رسیده و اکنون در شرف انتقال به دوره امید و انتظار و تنش‌زدایی احتمالی پسااوبامایی با ورود قریب‌الوقوع دونالد ترامپ به کاخ‌سفید است. این مناسبات در حالی وارد مرحله جدید خود خواهد شد که به اعتراف مقامات دو کشور اعتماد متقابل از آغاز بحران اوکراین بیشتر دچار آسیب و لطمه جدی شده است، هرچند که دوطرف ناگزیر از همکاری‌های بین‌المللی کم یا بی‌نتیجه هم بوده‌اند.
آمریکا و روسیه بر سر مسائل زیادی از سیستم سپر دفاع موشکی گرفته تا طرح‌های گسترش ناتو پیرامون روسیه،جنگ داخلی در سوریه، دخالت نظامی روسیه در گرجستان و تجزیه مناطق آبخازیا و اوستیای جنوبی متعلق به گرجستان، اشغال شبه جزیره کریمه متعلق به اوکراین و الحاق غیرقانونی آن به روسیه و مبارزه با تروریسم اختلاف‌نظرهای شدیدی دارند. از دید پوتین واشنگتن باید به منافع دیگران و قوانین بین‌المللی احترام بگذارد تا زمینه‌های بهبود و گسترش روابط با مسکو فراهم شود و دراین صورت روسیه آماده است هر کاری را برای احیای اعتماد از دست رفته انجام دهد.این در حالی است که روسیه هم با دخالت آشکار نظامی و سیاسی در امور داخلی کشورهای مستقل به‌ویژه در کشورهای پیرامونی و خارج نزدیک خود به‌صورت عریان قواعد و حقوق بین‌المللی و حقوق ملت‌ها را در تعیین حق سرنوشت خود نقض می‌کند.
آمریکا و اروپا در پی تحولات اخیر اوکراین، تحریم‌هایی را ضد‌مقام‌های ارشد روسی اعمال کرده و هشدار داده‌اند که در صورت تشدید تنش‌های سیاسی در شرق اوکراین، تحریم‌های بیشتری را ضد شرکت‌های روسی اعمال خواهند کرد؛ اخیرا نیز توسط آمریکا و اتحادیه اروپا این تحریم‌ها تا 6ماه دیگر تمدید شد.
از سوی دیگر واشنگتن روسیه را به‌عنوان دشمن در ردیف چین، کره‌شمالی و ایران و تروریسم جهانی قرارداده و برای مهار روسیه بودجه هفت‌میلیارد دلاری اختصاص داده است.
روسیه سیاست‌های دوره دوم ریاست‌جمهوری باراک اوباما را عامل اصلی سقوط روابط با آمریکا به سطح تقریبا بی‌سابقه از سال1973 تاکنون می‌داند.از سوی دیگر، واشنگتن با اجرای مجموعه گسترده‌ای از تحریم‌های ضدروسی به دلیل دخالت مسکو در مسائل داخلی اوکراین و نقض تمامیت ارضی این کشور و اعزام هزاران نظامی خود به همراه نظامیان اعضای مهم ناتو از قبیل انگلیس، آلمان و فرانسه به مناطق بالتیک و مرزهای لهستان با اوکراین در اروپای شرقی و استقرار سیستم‌های دفاع موشکی در لهستان و رومانی درصدد حمایت از اروپا در برابر تهدیدهای روسیه برآمده که مسکو نیز همین اقدامات را گسترش ناتو به‌سوی روسیه و تهدید امنیت خود تلقی می‌کند و با استقرار سیستم‌های دفاع ضدموشکی در خاک خود در نزدیکی‌های بالتیک و اروپای شرقی برای مهار آمریکا و مجموعه ناتو از پیرامون خود تلاش می‌کند.
دیمیتری مدود‌ف، نخست‌وزیر روسیه دو روز پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری در آمریکا ضمن اشاره به سردی روزافزون روابط واشنگتن و مسکو، گفت: «مناسبات دو کشور به پایین‌ترین سطح سقوط کرده و آمریکا مسئول بروز وضعیت کنونی است که متاسفانه به دلیل رویدادهای اوکراین و با اقدام‌های دولت باراک اوباما، شاهد چنین وضعیتی هستیم.»
ویتالی چورکین، نماینده دائمی روسیه نیز 25 مهرماه در سازمان ملل اعلام کرد: «روابط مسکو و واشنگتن به پایین‌ترین سطح و دوره جنگ سرد رسیده و وضع کلی بسیار بد و بدترین است. از همین‌رو، مقام‌های روسیه حتی ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری و رسانه‌های این کشور از زمان جدی شدن رقابت‌های انتخاباتی در آمریکا، تمایل خود را برای پیروزی دونالد ترامپ نامزد جمهوریخواه اعلام کردند، زیرا مواضع ضدروسی نمی‌گرفت و حتی افزون بر تمجید از ولادیمیر پوتین بر لزوم کاهش اختلاف‌ها با مسکو تاکید می‌کرد، در حالی‌که هیلاری کلینتون نامزد شکست‌خورده دموکرات‌ها و هم‌حزبی اوباما تندترین مواضع را علیه روسیه داشت. پوتین همزمان با جریان رقابت‌های انتخاباتی آمریکا از پیروزی احتمالی ترامپ که مدافع همکاری با روسیه بود استقبال کرد.» رئیس‌جمهوری روسیه 22 مهرماه در این باره گفت: «با هر نامزدی که رئیس‌جمهوری آمریکا شود، همکاری خواهیم کرد، اما بدیهی است که از ترامپ اگر واقعا صادقانه خواستار همکاری‌های بیشتر باشد، استقبال می‌کنیم.» وی در مصاحبه‌ای افزود: «روسیه با رئیس‌جمهوری منتخب آمریکا همکاری خواهد کرد، اما مسلم است کاربرد این رویکرد با فردی که خواهان چنین امری باشد، آسان‌تر است.»
رئیس‌جمهوری روسیه افزود: «اگر دونالد ترامپ می‌گوید می‌خواهد با روسیه همکاری کند، ما استقبال می‌کنیم، اما فقط این همکاری‌ها باید صادقانه و متقابل باشد.» در همین حال اوباما، رئیس‌جمهور کنونی آمریکا که دوران ریاست‌جمهوریش به شمارش معکوس افتاده در اظهارت خود در حال تفهیم این موضوع به ترامپ و کابینه اوست که سیاست‌های ضدروسی کنونی کاخ‌سفید در دولت ترامپ نیز باید ادامه یابد.
اینکه رئیس‌جمهوری آینده آمریکا بتواند ناتو را متقاعد به دور کردن نیروهای خود از نزدیک خاک روسیه کند و حتی خود به‌این نتیجه برسد که راسا از حضور موشکی و نظامی در کشورهای بالتیک و شرق اروپا خودداری کند و در قبال اقدامات روسیه در اوکراین، گرجستان، سوریه به‌طور کامل کوتاه بیاید و تحریم‌های روسیه را یکباره لغو کند، محل تردید است. به‌نظر می‌رسد در شرایط کنونی و باتوجه به تاکید ترامپ بر نابود کردن داعش، همکاری دو کشور درزمینه مبارزه با تروریسم به‌ویژه داعش می‌تواند در اولویت همکاری‌های روسیه و آمریکا قرار گیرد.
هرچند پوتین و ترامپ متقابلا چراغ سبزهایی برای کاهش تنش در روابط دو کشور نشان داده‌اند و امیدواری‌هایی نیز در محافل سیاسی و رسانه‌ای روسیه و آمریکا و نگرانی‌هایی در محافل مشابه اروپایی نسبت به بهبود مناسبات این دو کشور در دوره ترامپ ایجاد شده، اما مجموعه قواعد حاکم بر جهان و روابط روسیه وآمریکا از یک سو و نگرانی‌های امنیتی اروپا از نزدیکی کرملین و کاخ‌سفید و مخالفان سرسخت موجود در کنگره آمریکا و نهادهای تاثیرگذار و بعضا تصمیم‌گیر در سیاست خارجی این کشور و رویکردهای برخی از مقام‌های اطلاعاتی و امنیتی منصوب ترامپ چشم‌انداز بسیار مثبتی در روند تنش‌زدایی متقابل و فراگیر در روابط مسکو - واشنگتن را در ذهن ترسیم نمی‌کند، البته انتظار بروز برخی تغییرات در تاکتیک‌های روابط با روسیه در سبد سیاست خارجی آمریکا در دوره صدارت ترامپ دور از ذهن نیست اما بروز تغییر جدی در استراتژی سیاست خارجی آمریکا بعید به‌نظر می‌رسد.
به‌نظر می‌رسد همکاری آمریکا و روسیه در مبارزه با تروریسم در سوریه و حل‌وفصل بحران سوریه سنگ محکی مهم برای آینده روابط دو کشور در سایر حوزه‌ها خواهد بود و ازسوی دیگر اگر ترامپ بتواند به وعده خود در زمینه عدم دخالت در امور داخلی کشورها عمل کند، رضایت روسیه و شخص پوتین را جلب خواهد کرد و همین موضوع در کم‌وکیف روابط دو کشور تاثیر مثبتی برجای خواهد گذاشت. آنچه پرواضح است دو کشور در وضعیت تقابل ژ‌ئوپلیتکی و ژ‌ئواستراتژیکی باتلاش برای تنش‌زدایی شبه‌دوران جنگ سرد به سر خواهند برد ولی می‌توانند با مساعی جمیله حول منافع مشترک به تفاهم مشترک برسند. در رویارویی میان دو کشور، روسیه برگ برنده‌های ژ‌ئوپلیتکی و توان نظامی و اتمی خود را به رخ می‌کشد و از آن بهره‌برداری می‌کند، اما از توان اقتصادی و تکنولوژی‌های برتری که آمریکا از آنها بهره‌مند است برخوردار نیست.
تاثیر روابط روسیه وآمریکا برروابط روسیه و ایران
چگونگی حل‌وفصل اختلافات میان روسیه و آمریکا و برطرف شدن و نشدن اختلافات دو کشور تاثیر مستقیمی بر مناسبات ایران و روسیه و رویکردهای مسکو در قبال تهران خواهد گذاشت. اگر به‌خاطر داشته باشیم که کرملین همواره از ایران به‌عنوان کارتی در برابر آمریکا و اروپا استفاده کرده و به همین دلیل در شورای امنیت سازمان ملل و شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه ایران رای داده است و تکمیل نیروگاه اتمی بوشهر را بیش از 15سال کش داده و هنوز نیز سرنوشت قطعی آن روشن نیست و سیستم موشکی اس -300 را 8 سال بعد ظاهرا تحویل داده و موارد متعدد دیگری که از اشاره به آنها پرهیز می‌کنم، بیشتر به ماهیت نگاه روسیه به ایران می‌توان پی برد، و همینطور اگر توجه داشته باشیم که شرایط اقتصادی و سیاسی و اجتماعی و امنیتی روسیه اجازه نمی‌دهد این کشور بازی‌های بزرگ را بتواند تا مدتی طولانی ادامه دهد، درخواهیم یافت که روسیه‌ای که با کاهش درآمدهای ارزی و ارزش پول ملی، سرمایه‌گذاری داخلی وخارجی و افزایش نرخ‌های بیکاری و تورم و نارضایتی عمومی مواجه است و جز تسلیحات و نفت و گاز و فلزات معدنی صادرات قابل‌توجهی ندارد و بودجه نظامی آمریکا بیش از رقم کل بودجه روسیه درسال پیش رو‌ست، در مقطعی امکان ادامه بازی‌های هزینه‌بر را نخواهدداشت و باید به مرور به مصالحه و معامله با آمریکا تن دهد و اینجاست که ایران و برخی دیگر از کشورها می‌توانند همچون گذشته وجه المصالحه بازی قدرت‌ها قرار گیرند.
بدیهی‌ست اگر اختلافات میان روسیه و آمریکا در بستری غیر تنش‌زا حل‌وفصل شوند احتمال استفاده از کارت ایران توسط روسیه کمتر خواهد بود، اما درصورت حل‌وفصل تنش‌آمیز و رقابتی این احتمال افزایش خواهد یافت.
هفته نامه مثلث
نظر شما