نهادسازی به عنوان یک ضرورت در کشورهایی که می خواهند مسیر توسعه را طی کرده تا به ابعاد مدرن دست پیدا کنند در قالب بحث نو سازی در دستور کار قرار می گیرد تا بدین ترتیب نهادهای جدید جایگزین نهادهای قدیمی شوند و در مسیر این جایگزینی بین نهادهای قدیم و نهادهای جدید تنش شکل می گیرد زیرا نهادهای قدیم به خاطر اینرسی و ثقل خود نمی خواهند به آسانی جای خود را به نهادهای مدرن بدهند.
این تنش خاص این دوران نیست و از ابتدای نهادسازی سیاسی در ایران بعد از انقلاب مشروطه، شکاف مذکور همواره از شکاف مطرح جامعه بوده است همچنانکه در زمان رضاشاه نهادسازی بدون توجه به شرایط اجتماعی، منشا مشکلات زیادی شد که در نهایت انقلاب اسلامی در واکنش به این نوسازی شکل گرفته و بر مبنای بازسازی مجدد هویت دینی و اسلامی استوار شد هر چند در این مورد نمی توان مطلق نگری کرد و باید تمام اجزا دخیل در شکل گیری انقلاب را مورد بررسی قرار داد.
در نظام جمهوری اسلامی سنت و مدرنیته مورد توجه قرار گرفته اما مشکل نظری و سردرگمی به دغدغه اصلی تبدیل شده که چگونه می توان نهادهای مدرن را با اندیشه های دینی تطبیق داد همچنانکه ما شاهد هستیم که این سردرگمی در قانون اساسی نیز مشاهده می شود و شاهد این مساله، بنا شدن اقتصاد کشور بر سه پایه آزاد تعاونی و دولتی است زیرا تدوین کنندگان قانون می خواستند طرفداران طیف های مختلف فکری از جمله سوسیالیست ها و لیبرال ها را راضی نگهدارند.
اگر قانون اساسی به عنوان میثاق ملی از این مساله رنج می برد پس باید برای حل این بحران معرفتی راهکاری را جستجو کرد در گام نخست باید تکیف خود را مشخص کنیم که آیا اندیشه اسلامی با مظاهر مدرنیته مشکل دارد یا خیر ؟هنوز برای این سوال پاسخ قطعی وجود ندارد؛ سردرگمی از آنجا نشات می گیرد که هنوز تکلیف ما با بحث مدرنیته و توسعه مشخص نیست و تا زمانی که تکلیف ما مشخص نشود این سیکل معیوب تکرار می شود.
متاسفانه تا کنون مباحثی از این دست به تعارف برگزار شده و این استخوان همچنان لای زخم باقی مانده است و مشکلات همچنان به قوت خود باقی است هر چند در میثاق ملی برای حل مشکلات راهکارهایی تدوین شده که نمونه آن ایجاد مجمع تشخیص مصلحت نظام می باشد که قرار است در مواقع حل بحران چاره اندیشی کند اما اگر موارد حل مشکل از سوی این نهاد، به بیش از سه تا چهار مورد در سال افزایش یابد نشانگر مشکل جدی در ساختار اجتماعی است که باید برای حل آن همت گماشت و تا زمانی که این مشکل حل نشود تاسیس هر نهادی از سوی مجمع برای حل مشکلات موجود در کشور در زمینه سیاسی و اقتصادی ره به جایی نمی برد زیرا مبانی نظری حل نشده باقی مانده است و هر گونه برنامه ریزی در هنگام اجرا دچار مشکل می شود همانگونه که آقای احمدی نژاد به صراحت اعلام کرد که چون مبانی برنامه چهارم توسعه با اندیشه دینی سازگاری ندارد آن را اجرا نمی کند.
استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات
نظر شما