بشقاب‌پرنده‌های منطقه 51 / پرونده هفته

محمدحسین جهان‌پناه: از جنوب نوادا تا شمال آریزونا و مرکز ایالت کالیفرنیا محدوده‌ای است که «موهاوی» یکی از مشهورترین بیابان‌های جهان را در خود جای داده است؛ سرزمینی خشک و دورافتاده که بخش بزرگی از خاطرات دنیای هوانوردی جهان از اینجا سرچشمه گرفته‌اند. در حقیقت هیچ جایی را روی زمین نمی‌توانید پیدا کنید که به اندازه این منطقه در توسعه صنعت هوانوردی دنیا موثر باشد ... خیلی از مهم‌ترین مراکز آزمایشی آمریکا در همین منطقه قرار گرفته‌اند. از پایگاه هوایی ادواردز گرفته تا مرکز تحقیقات پرواز درایدن ناسا، لنگرگاه هوافضای موهاوی، فرودگاه تدارکات جنوب غربی کالیفرنیا یا منطقه مشهور 51 واقع در جنوب نوادا. در سال‌های پرتلاطم جنگ سرد هواگردهای محرمانه و غیر محرمانه زیادی از این منطقه متولد شدند که بسیاری از آن‌ها شاید دیگر عملیاتی نباشند. با این حال توسعه تکنولوژی‌های جدید در این منطقه همچنان ادامه دارد.

مرکز تحقیقات هوایی درایدن
مرکز تحقیقات هوایی درایدن که داخل پایگاه هوایی ادواردز قرار دارد جایی است که بسیاری از آزمایش‌ها و تحقیقات سرنوشت‌ساز هوایی ناسا در آنجا شکل گرفتند. از شکستن دیوار صوتی توسط هواپیمای آزمایشی ایکس-1 گرفته تا آزمایش‌های ماه‌نشین برنامه آپولو، نازل‌های تغییردهنده بردار رانش و بسیاری از برنامه‌های دیگر. در این تصویر که در سال 1997/1376 گرفته شده ناوگانی از مشهورترین هواپیماهای آزمایشی درایدن را می‌توان پیدا کرد. این هواپیماها به ترتیب ازچپ به راست: ایکس 31، اف 15 اکتیو، اس آر-71، اف-106، اف-16 ایکس ال، ایکس 38 و هواپیمای بدون سرنشین ایکس-36.

SR-71
اس آر- 71 یا پرنده سیاه (BlackBird) زمانی سریع‌تری هواپیمای سرنشین‌دار جهان و مشهورترین محصول اسکانک ورکز - دایره توسعه برنامه های پیشرفته - شرکت لاکهید مارتین به شمار می‌رفت. هیچ هواپیمای شناسایی در طول تاریخ بیش از اس آر 71 بر فراز مناطق دشمن پرواز نکرده است. سریع‌ترین و بلند پروازترین جت نظامی جهان با سرعت سه برابر صوت به عنوان جانشین یو 2 تکمیل شد و می‌توانست با پرواز در ارتفاع پروازی بالاتر از هواپیمای شناسایی یو 2 یعنی 24 هزار متر بالاتر از زمین با سرعتی بیش از 3 ماخ (سه برابر سرعت صوت) محوطه‌ای در حدود 260هزار کیلومتر مربع را با دوربین‌های عکاسی ویژه خود تحت نظر بگیرد. (در اینجا باید توضیح داد که سرعت اسمی میگ 25 شوروی که برای رهگیری بمب‌افکن‌های سریع آمریکایی تکمیل شده بود هم 3 ماخ است اما در عمل به خاطر ریسک بالای آسیب دیدن موتورهای هواپیما عملا با این سرعت پرواز نمی‌کرد). بیشتر بدنه اس آر-71 برای مقاومت در برابر حرارت 260 درجه سلسیوسی پرواز با حداکثر سرعت 3.2 ماخ از تیتانیوم ساخته شده بود آن هم تیتانیومی که از قلب شوروی بدست می‌آمد. این هواپیما تحت برنامه‌ای موسوم به اوکس کارت (OXCART) به صورت کاملا محرمانه تحت نظارت کلی جانسون طراحی شد و بی‌سروصدا از منطقه 51 به پرواز در آمد. این روزها می‌توان دست کم یک نمونه اس آر 71 را در موزه مرکز آزمایش‌های هوایی پایگاه ادواردز پیدا کرد.

B-52
امسال پنجاه‌وهفتمین سالگرد ورود به خدمت بمب‌افکن بی52 ساخت شرکت بوئینگ است، یکی از بزرگ‌ترین بمب‌افکن‌های جهان و ستون فقرات بمب افکن‌های استراتژیک آمریکا که نخستین بار در 1952 / 1331 به پرواز در آمد و در 1955 /1334 هم وارد خدمت شد. در طول نزدیک به 60 سال پرواز بی 52 تغییرات زیادی روی این هواپیما صورت گرفت تا جایی که می‌شود گفت هواپیمایی که این روزها پرواز می‌کند با نسل اول خود به کلی متفاوت است. (نمونه های اولیه بی-52 الگویی به شدت ابتدایی داشتند مثلا کابین خلبان و کمکش پشت سر هم قرار داشت یا شکل دماغه در اصل از بمب افکن بی 47 الگو گرفته شده بود، سوخت قابل حمل کمتری داشت و ...) بی 52 چند رکورد خاص را نیز به نام خود ثبت کرده است، مثل پرواز دور دنیا بدون توقف و رها کردن نخستین بمب هیدروژنی دنیا. مجموعاً 744 فروند بمب‌افکن بی 52 در تمامی گونه‌ها تولید شد که امروز حدود 80 فروند آن‌ها همچنان پرواز می‌کنند و قرار است که تا سال 2040 / 1418 هم در خدمت باقی باشند.

x-48
ایکس 48 هواپیمای آزمایشی بدون سرنشینی است که ناسا با همکاری بوئینگ برای بررسی خصوصیات پروازی بال‌های منطبق با بدنه طراحی کرده است. نخستین نمونه این هواپیما را حدود پنج سال پیش دایره فانتوم ورکز شرکت بوئینگ به سفارش ناسا طراحی کرد و از آن زمان تا به امروز خیلی‌ها باور داشته و دارند که این طرح می‌تواند پیش‌نمایشی از هواپیماهای مسافربری آینده باشد. تا کنون دو پیش نمونه از این هواپیمای بدون‌سرنشین که با مقیاس 8.5 درصد ابعاد واقعی ساخته شده پرواز کرده‌اند که دومین نمونه (مدل ایکس 48 سی) همین چند وقت پیش به پرواز در آمد. طرح بال‌های منطبق با بدنه تأثیر زیادی در کاهش مصرف سوخت و صدای آزار دهنده هواپیما دارد. در عین حال به واسطه بدنه پهن‌تر به حجم بار قابل حمل نیز افزوده می‌شود. تحقیقات اخیر ناسا روی ایکس 48 عموما روی امنیت و خصوصیات پرواز در سرعت و ارتفاع پایین این پیکره بندی در مقایسه با سازه هواپیماهای امروزی (ترکیب بال و دم جدا) خواهد بود.

WhiteKnightTwo
هواپیمای وایت نایت 2 (WhiteKnightTwo به معنی شوالیه سفید 2 ) و فضاپیمای اسپیس شیپ 2 (Space Ship 2) شرکت ویرجین گالکتیک این روزها مشهورترین هواگردهای حاضر در صحرای موهاوی به شمار می‌روند. اسپیس شیپ 2 قرار است در آینده نزدیک با دریافت بیش از 200 هزار دلار برای هر صندلی خود تجربه بی‌وزنی حین پرواز زیر مدار زمین را برای مسافرانش فراهم کند. برای پرواز به سوی مدار، وایت نایت فضاپیما را تا ارتفاع 16 کیلومتری زمین بالا می‌برد و از آن پس فضاپیما با جدا شدن از هواپیمای مادر مسیر منحنی وارش را به سوی ترموسفر ادامه می‌دهد تا به مرور با رساندن سرعتش به چیزی بیش از سه برابر صوت و عبور از خط کامان در ارتفاع 100 کیلومتری زمین مسافرانش بتوانند بی‌وزنی را تجربه کنند. در حال حاضر ویرجین گالکتیک در حال سرمایه‌گذاری روی پرتاب راکت‌های ارزان قیمت برای رساندن امن ماهواره‌ها با هزینه اندک توسط هواپیمای مادر شوالیه سفید نیز هست علاوه بر اینکه در آینده نزدیک امید دارد تا فضاپیمای 3 را هم به عنوان هوافضاپیمایی مداری تکمیل نماید. فرودگاه هوا فضای موهاوی آشیانه کنونی وایت نایت 2 به شمار می‌رود.

U-2 Dragon Lady
هواپیمای جاسوسی یو 2 را می‌شود مرموزترین محصول منطقه 51 در موهاوی به شمار آورد؛ هواپیمای بلند پروازی که بیش از نیم قرن پیش در چارچوب برنامه اکواتن تکمیل شد و می‌توانست با پرواز در ارتفاع بیش از 21هزار متری زمین با خیال راحت به دور از تهدید جنگنده‌ها، موشک‌های پدافند هوایی و حتی رادارهای اتحاد جماهیر شوروی به عکس‌برداری از مناطق مورد نظر بپردازد با این حال رادارگریز نبودنش بعدها برایش دردسر آفرید. در واقع این هواپیما یکی از دلایل اصلی پیدایش منطقه 51 محسوب می‌شود. یو 2 تا 14 ساعت و مسافت 10هزار کیلومتر می‌توانست پرواز کند و خلبانش حداقل از یک ساعت پیش از پوشیدن لباس تحت فشار برای پرواز می‌بایست اکسیژن خالص تنفس کند تا با خارج کردن نیتروژن از ریه‌های خود هنگام پرواز در ارتفاع بالا با کمبود اکسیژن مواجه نشود. این هواپیما با وجود بازنشسته شدن هواپیمای اس آر 71 که در اصل به عنوان جانشینش ساخته شده بود، همچنان در خدمت حضور دارد.

SOFIA
ناسا چند سالی است که از یک فروند بویینگ 747 اس پی قدیمی در نقش تلسکوپ هوایی برای رصد اجرام آسمانی استفاده می‌کند. تلسکوپ سوفیا (مخفف عبارت Stratospheric Observatory for Infrared Astronomy به معنی رصدخانه استراتوسفری اخترشناسی فروسرخ) نخستین بار در سال 2007 /1386 به عنوان جانشین تلسکوپ قدیمی کویی‌پر به پرواز در آمد. این هواپیما مشترکا به مرکز هوافضای آلمان و ناسا تعلق دارد. در این تصویر تلسکوپ سوفیا واقع در بخش عقب بدنه هواپیما به خوبی مشخص است.

YF-100A
اف 100 یا سوپر سیبر نخستین جنگنده آمریکایی با توان پرواز فراصوت و اولین جنگنده سری صده به شمار می‌آمد. یکی از دو پیش نمونه اولیه این جنگنده را این روزها می‌توان در موزه مرکز آزمایش‌های پروازی نیروی هوایی در موهاوی پیدا کرد. مجموعاً چیزی نزدیک به 2294 فروند جنگنده اف 100 به تولید رسید و خیلی از رکوردهای زمان خودش را جابجا کرد. از جمله این رکوردها می‌توان به رکورد سرعت پرواز و نخستین هواپیمایی که با موفقیت سوخت‌رسانی هوایی به هواپیمای دیگر را انجام داد و اولین جت جنگنده‌ای که از روی قطب شمال عبور کرد اشاره نمود.

AD-1
ناسا در آزمایش ایده‌های عجیب و غریب صاحب شهرتی تمام عیار است. یکی از نامتعارف‌ترین این ایده‌ها هم طرح AD-1 بود که ناسا سفارش ساختش را در 1978/1357 به صنایع ایمز ارسال کرد. هواپیمایی فوق‌العاده سبک با بالی تمام متحرک که در حین پرواز بر حسب نیاز می‌توانست تا شصت درجه حول محور مرکزی هواپیما بچرخد. استفاده از این شیوه منحصر به فرد افزایش قابل توجه کارایی هواپیما در سرعت‌های مختلف را به همراه داشت و به کاهش مصرف سوخت و آلودگی صوتی ناشی از موتورهای جت هنگام پرواز یا فرود هم کمک شایانی می‌کرد؛ با این حال هواپیما در هنگام اوج‌گیری شدید در زوایای تند کنترل پذیری مناسبی نداشت. در نهایت طرح کلی هواپیما به تنهایی آن‌قدر عجیب و پیچیده از آب درآمد که بعد از پایان این برنامه کسی به فکر آزمایش مجدد آن نیفتاد. تنها نمونه ساخته شده این هواپیما این روزها در موزه هوایی هیلر واقع در سن کارلوس کالیفرنیا قرار دارد.

Tacit Blue
تاسیت بلو، هواپیمای رادارگریزی بود که به عنوان اثباتگر فناوری تکمیل شد و نزدیک به 18 سال یکی از طبقه‌بندی‌شده‌ترین برنامه‌های محرمانه به شمار می‌آمد. ساخت این هواپیما در زمان خود موجب شد تا نظریه پنهان‌کاری راداری از ایده‌ای آزمایشگاهی به دنیای واقعی پا بگذارد. در حقیقت این هواپیما را می‌شود جد تمامی هواپیماهای پنهان‌کاری امروزی به خصوص بی2 به حساب آورد که درست یا غلط گفته می‌شد بازتاب راداری‌اش بیشتر از یک خفاش نبود. شکل ناآشنای تاسیت بلو این هواپیما را برای مدت‌ها به یکی از شایعه‌سازترین هواگردهای صحرای موهاوی و منطقه 51 تبدیل کرده بود. تاسیت بلو در چارچوب برنامه ای 165 میلیون دلاری توسط نورث‌روپ تکمیل شد و تنها به مدت سه سال مابین 1982 / 1361 تا 1985 /1364 آن هم به صورت کاملا مخفیانه از منطقه 51 به پرواز در می‌آمد. تنها نمونه ساخته شده از این هواپیما این روزها بسیار دورتر از جایی که در آن ساخته شد، در موزه ملی نیروی هوایی ایالات متحده واقع در پایگاه هوایی رایت پترسون در ایالت اوهایو قرار دارد.

F-117 Night Hawk
اولین بمب‌افکن رادارگریز عملیاتی جهان که طرح آن اواخر دهه 1980 / 1360 پس از آزمایش‌های میدانی در قالب برنامه هوو بل و در منطقه 51 تکمیل شد اما تا ده سال بعد و زمان عملیات طوفان صحرا (جنگ خلیج فارس) از وجودش هیچ خبر یا تصویری منتشر نشد. اف 117 برخلاف بیشتر هواپیماهای رادارگریز امروزی طرح بدنه‌ای چند ضلعی و پیچیده داشت که ساختش را تا ده برابر پیچیده‌تر از هواپیماهای معمول می‌کرد. این ترکیب موجب شده بود تا بازتاب راداری هواپیما به حدود یک پنجم جنگنده‌های معمول آن زمان کاهش یابد در عین حال برای جلوگیری از بازتاب گرمایی، موتورهای هواپیما به پس‌سوز مجهز نبودند و امکان پرواز فراصوت را از نایت‌هاوک سلب کرده بودند. حداقل یک فروند نایت‌هاوک در جریان جنگ بوسنی هدف موشک پدافند هوایی صرب‌ها قرار گرفت و با ساقط شدنش بسیاری را بهت زده کرد. هرچند بعدها عذرهای زیادی برای ماجرا آورده شد و حتی گفته شد موشک پدافند به‌طور تصادفی به هدف برخورد کرده است، اما هیچ‌کدام نتوانست این موضوع را روشن کند که واقعا یکی از رادارگریزترین هواپیماهای جهان چگونه هدف سیستم پدافند هوایی قرار گرفته که دست کم سی سال پیش از آن در اوایل دهه 1960 (1340) تکمیل شده است. اف 117 در حالی که قرار بود تا سال 2011 / 1390 همچنان در خدمت باشد به علت کمبود بودجه برای ساخت اف 22 و اف 35 در سال 2008 /1387 بازنشسته شد هرچند تقریباً تمامی ناوگان 52 فروندی این بمب افکن‌های 40 میلیون دلاری به صورت ذخیره نگهداری می‌شوند.
5353