این املاک پیش از «فترت ازبکیه» در دست مولانا عماد الدین علی قاری بوده، اما بعد از این ماجرا، به دلایلی که اینجا نیامده، کسان دیگری متصرف شده اند. اکنون از شیخ بهایی در باره ملکیت این اراضی سوال شده است، آن هم به استناد این که جمعی از مومنین شهادت می دهند که این املاک، در اختیار مولانا عماد الدین و وکیل شرعی او بوده است است. شیخ هم به استناد این استشهاد، می گوید که املاک، باید به ملکیت ورثه عماد الدین بازگردانده شود.
ممکن است از این استفتاء استفاده شود که در اوضاع شلوغی خراسان در جریان تصرف ازبکها پس از درگذشت طهماسب در ۹۸۴ ، کسانی با حمایت آنها یا در بازار آشفته املاکی را تصرف کرده اند. پس از بازگشت قدرت صفویه، آنها برای پس گرفتن املاک خود مراجعه کرده و این نمونه استفتاء شاهد آن است. می دانیم که پدر شیخ بهایی سالها در هرات شیخ الاسلام بود، و طبیعی است که شیخ بهایی هنوز در آن دیار نفوذی داشته باشد، به خصوص در دوره عباس اول، قدرت روحانی طراز اول بود.
اکنون متن استفتاء:
علمای امامیه و فقهای اثنی عشریه ـخلدت افاداتهم بین البریه ـ چه می فرمایند در بیان این مسأله که هرگاه املاک معینه با حقآبه متعلقه به آن در مشهد مقدس معلی، ملک متصرف فیه مرحوم مولانا عماد الدین علی قاری بوده باشد و تا حین وفات مومی الیه و قبل از فترت ازبکیه در تصرف مولانا ی مشار الیه و وکیل او بوده باشد و املاک مزبور را جمعی بغیر حق تصرف نموده، ادعای ملکیت نمایند، هرگاه جمع کثیر از مؤمنین که به سرحد شیاع رسند، اخبار نمایند که املاک معینه از راه ملکیت در تصرف مولانا مشار الیه و وکیل او بوده تا حین فوت موکل او ... آن عالم نیستم شرعا و الحال هذه بعد از اخبار مذکور ملکیت ورثه مولانای مذکور ثابت می شود و طلب وجه انتقال از متصرفین می تواند نمود یا نه. بینوا تؤجروا.
[پاسخ شیخ بهایی]
بلی ملکیت ورثه مزبورین به اخبار مذکور ثابت می شود و بر متصرفین مذکورین بیان وجه انتقال لازم است.
محل مهر شیخ الجلیل و العالم النبیل علامه الثانی بهاءالمله و الدین محمد العاملی قدس سره العالی
نظر شما