علی پاکزاد: در حالی که توسعه شهرکهای صنعتی جمله استراـزی هایی بود که از پیش از پیروزی انقلاب اسلامی و به عنوان یکی از راهکارهای جدی برای صنعتی شدن اقتصاد کشور به مرحله اجرا گذاشته شد می بینیم به رغم رشد روز افزون شهرکهای صنعتی هنوز چشم انداز این شهرکها به عنوان بستر اصلی توسعه صنعتی کشور در ابهام است.
در حالیکه هدفمندسازی یارانه ها در اولین ماههای اجرا است و هنوز نمی تواند چشم انداز نهایی که اقتصاد ایران آبستن ان است را به تصویر بکشد ولی به نظر می رسد ابهام حاکم بر نتایج این طرح در تعادل جدیدی که باید بر اقتصاد حاکم کند در دل شهرکهای صنعتی کشور قربانی می گیرد. واحدهای صنعتی که در جریان رکود اقتصادی دو سال گذشته به حال نیمه تعطیل درآمده بودند به دلیل حجم بالای بدهی هایی که صاحبان این واحدها بازگشتش را ممکن نمی دانند به سمت تعطلیلی بی بازگشت می روند.
این تعطیلی در عرصه واحدهای صنعتی به دو دلیل اتفاق می افتد اول انکه بسیاری از واحدهای صنعتی حتی پرسابقه کشور متکی بر قیمت های پایین انرژی بوده اند و در حال حاضر برای آنکه بتوانند خود را با شرایط جدید وفق دهند باید هزینه هایی سرسام اوری را متقبل شوند که طی آن باید تمامی خطوط تولید تغییر کند و این مورد حتی اگر توسط وزارت صنایع تضمین هم شود سیستم بانکی برای عملی کردن این وعده ها زمانی بیش از آنچه در تحمل این واحدها باشد نیاز خواهد داشت.
از سوی دیگر حتی مجریان طرح در عصه صنعت تا حد معاونین وزیر صنایع نیز در مورد همکاری کامل سیستم بانکی و تامین کامل نیاز مالیواحدهای صنعتی به نوسازی مطمئن نیستند اگرچه جلسات توجیحی بسیاری در یان زمینه ترتیب داده شده است و بسیاری از مدیران صنعتی رودررو با وزیر صنایع از او قول همکاری گرفته اند و امیدوارند این اتفاق هرچه زودتر بیفتد ولی به هر شکل تا زمانی که این شرایط ایجاد نشود واحدها ی صنعتی مجبور خواهند بود وضعیت تولید خود را پایین تر از ظرفیت نگهدارند و اگر توان تامین نقدینگی لازم برای سرمایه در گردش خود را نداشته باشند باید کارگران خود را مجبور به مرخصی های اجباری کنند و این مسئله با ایجاد ناامنی در ذهن کارگرانی که تعطیلی کامل برخی از واحدهای بحران زده را طی سالاهی گذشته هنوز به یاد دارند عجین می شود.
البته درکنار این واحدهای صنعتی اشفته هستند واحدهایی که خود را برای خروج رقبای قدیمی از عرصه فعالیت آماده کرد و به فکر گسترش خطوط تولید هستند هرچند امار دقیقی از این گروه خوشحال در دست نیست ولی با توجه به ترکیب انها می توان به واحدهای صنعتی اشاره کرد که طی سالهای گذشته با سرمایه گذاری حساب شده تری توانسته اند خود را با دستاوردهای صنعتی جدید هماهنگ سازند امروز خود را برای بازاری با رقبای کمتر و تبعا سهم فروش بالاتر اماده می کنند.
نمایی از صنعت در شهرکهای صنعتی
تمامی تحولاتی که به ان اشاره شد را می توانیم در عرصه شهرکهای صنعتی مشاهده کنیم، شهرکهایی که طی دو دهه گذشته به رغم تمامی برنامه ریزی های صورت گرفته توسط دولت هنوز هیچ نشانی از رونق صنعتی را به نمایش نمی گذارند. اگر به سایت شرکت شهرکهای صنعتی مراجه کنیم در همان صفحه نخست این سایت فهرستی از شهرکهای صنعتی به بهره برداری رسیده کشور می بینیم که البته احتمالا با امارهای سال 89 هنوز به روز رسانی نشده اند ولی در همین فهرست نعداد شهرکهای صنعتی به هبهره برداری رسیده به رقمی معادل 458 مجموعه می رسد که بر اساس همین ارقام تعداد واحدهای مستقر در شهرکها (در کنار هر شهرک به ثبت رسیده است) می توان گفت در حال حاضر حداقل 85 شهرک صنعتی در کشور خالی از سکنه بوده و هیچ واحد فعالی در انها به ثبت نرسیده است. یعنی معادل 19 درصد از کل شهرکهای فعال کشور پذیرای هیچ واحد فعالی نیستند.
بررسی بخش های دیگر این امار نشان می دهد که در 25 درصد از شهرکهای صنعتی کشور زیر ده واحد صنعتی فعال ثبت شده است و در نهایت 56 درصد از شهرکهای صنعتی کشور پذیرای بالای 10 واحد صنعتی بوده اند.
این ارقام شباهت عجیبی با امارهای دارد که نشان می دهد در سالهای گذشته خبر از فعالیت بخش عمده ای از واحدهای صنعتی کشور با 50 درصد ظرفیت دارد هرچند وزیر صنایع بارها اعلام کرده است که این صنایع بزرگ کشور ما با بیش از 90 درصد ظرفبت خود فعالیت می کنند ولی نباید فراموش کرد که این اظهار نظر درست شامل زیر 10 درصد واحهای صنعتی کشور می شود زیرا بر اساس امارهای خود وزارت صنایع حدود 90 درصد از واحدهای صنعتی کشور زیر 50 نفر نیروی کار داشته و بنابر تعریف رایج واحد صنعتی متوسط و کوچک تلقی می شوند.
به هر شکل به رغم این امارها می بینیم که شرکت شهرکهای صنعتی همچنان تلاش دارد به فضای صنعتی کشور بی افزاید. بر اساس آمارهای مربوط به گزارش عملکرد شرکت شهرکهای صنعتی که تنها بخش هایی از آن در اختیار خبرنگاران قرار می گیرد گویای ان است که طی نه ماهه نخست سال 89 تعداد شهرکها ونواحی صنعتی کشور به رقمی معادل 627 مجموعه رسیده است که از این تعداد 410 شهرک و 217ناحیه صنعتی به بهره برداری رسیده است.
البته بر اساس همین بخش های منتشر شده گزارش عملکرد تعداد شهرکهای صنعتی و نواحی صنعتی کشور به رقمی معادل 869 رسیده است. امارهای فوق نشان می دهد که از ابتدای تاسیس تا پایان آذرماه سال 89 معادل 24 هزار 995 واحد صنعتی در شهرکهای صنعتی کشور به بهره برداری رسیده است که اشتغال این واحدها به رقمی معادل 520 هزار و 909 نفر بوده است و متوسط تعداد نیروی کار هر واحد صنعتی در شهرکهاص صنعتی کشور معادل 21 نفر است.
اما در خلاء اماری موجود در مورد بخش صنعت که از سال 87 به بعددیگر خبرز از امار صنعتی بر روی پرتال وزارت صنایع نیست این امار ها نشان می دهد که طی دو سال گذشته اتفاق قابل توجهی در عرصه واحدهای صنعتی نیمه تمام کشور اتفاق نیفتاده است.
بر اساس اخرین گزارش صنعتی وزارت صنایع در نیمه اول سال 87 بیش از 48 هزار واحد نیمه تمام صنعتی در کشور وجود داشته است که با توجه به رشد سالانه حدود 1500 واحد صنعتی به بهره برداری رسیده در شهرکهای صنعتی می توان گفت در این سالهای تغییر قابل توجهی در چهره شهرکهای صنعتی رخ نداده است و هنوز سوله های خالی و سکوت ماشین الات و خطوط تولید به بهره برداری نرسیده و یا تعطیل شده فضای حاکم برشهرکهای صنعتی است.
مقصر کیست؟
البته نقاش این تصویر ناموزون به طور حتم تنها دولت ها، وزارت صنایع و یا مدیران شهرکهای صنعتی نیستند زیرا آنچه در فضای صنعت یک کشور اتفاق می افتد معلول تمامی شاخصهای اقتصادی است و آنچه در اقتصاد ایران قطعیت دارد ان است که متاسفانه ساختارهای تولید در ایران با تعاریف پایه اقتصادی فاصله جدی دارد.
در این زمینه محمد حسن قدیری ابیانه بسیاری از واحدهای صنعتی در کشور ما توجیه اقتصادی نداشته اند انچه تا امروز انها را سرپا نگهداشته است فضای حاصل از انرژی ارزان بوده و به همین دلیل با افزایش قیمت حاملهای انرژی بسیاری دیگر از این واحدها دیگر توجیه ندارند و دولت باید برای صدور پروانه فعالیت به سرمایه گذارانی که از این به بعد برای ورود به این عرصه تقاضا می کنند توجیه اقتصادی بر منای قیمت جهانی انرژی را به عنوان پیش شرط قراردهد.
شاید بتوان با اجرای درست چنین شروطی برای تصویب طرحهای صنعتی در آینده نزدیک چهره شهرکهای صنعتی را از خانه های اشباح به چشم اندازی از رونق فعالیت های مولد اقتصادی تغییر دهیم.
نظر شما