سوگواری زنان با چاشنی درام و آئین

علیرضا نراقی: یکی از نکات قابل اعتنای نمایش «مصائب زنان تروا» که از ایتالیا در جشنواره بیست و نهم شرکت کرده است، ربط دادن داستان تراژدی اوریپید یعنی «زنان تروا» به مصائب مسیح و آیین های مرسوم آن است. مصائب مسیح با نمایش​ها و مراسمی روایی و طبیعتاً فضایی قرون وسطایی همراه است، که هنوز هم در جنوب ایتالیا رواج  دارد.

در این اجرا زیباشناسی آیینی با اتکا به صوت و آوا و حرکات ساده، در بستر یک تراژدی پر قدرت که تجسمی از رنج محسوب می​شود قرار گرفته​است. خالقان این نمایش علاوه بر اجرای اثرگذار رنج  مادر بودن و چشیدن مرگ فرزند، و نمایش تراژدی ویرانگر جنگ و قدرت، با استفاده از نشانه​های بصری مربوط به آیین مسیحیت و اشاره به مفهوم معصومیت( که در نمایش در شخصیت و شیوه مرگ آستیاناکس متجلی است) رنج را تبدیل به مفهومی ازلی کرده​اند.اما به دلیل اینکه بستر تراژدی است و شیوه خوانش آن استفاده از آیین، درام و مبنای آن زیر سؤال نمی​رود و ریشه​های انسان گرایانه​اش متزلزل نمی​شود.

یکی از نکات مهم نمایش مصائب زنان تروا استفاده از نقش صداست. نمایش با همراهی دائمی و متحرک موسیقی و همچنین فضاسازی از طریق آواها تلاش می​کند که نقش صوت را برجسته کند و بسیاری از حالات و شرایط شخصیت​ها را به واسطه صدا نشان دهد. در این راه موسیقی با سبک​ها و شیوه​های مختلفی روی صحنه نمود پیدا می​کند.از موسیقی آیینی تا سبک​های مدرن تری که متعلق به فرهنگ عامه امروزی است، همه در شرایط و حالات و روند روایت داستان به کمک اثر می​آیند؛ تا نمایش بدون تبدیل شدن به یک موزیکال تمام عیار، از موسیقی به عنوان عاملی اصلی استفاده کند و جایگاه آن را از عنصری ثابت و بیرون از صحنه به عنصری معلق و متحرک در درون صحنه ( به مانند یک بازیگر) تغییر دهد.

نمایش مصائب زنان تروا به سیاق بسیاری از آیین​ها بر روایت تکیه می​کند و با استفاده از تک گویی​های مختلف و موزون و حرکت موسیقی در میان گفته​های بازیگران فضای ارتباطی متین و آرامی برای مخاطب ایجاد می​کند. این اثر نمایشی به مانند خیلی از آثار دیگری که در روزهای اخیر از تئاتر اروپا به ایران آمده​اند، برای ساختن فضا و عینیت بخشیدن و فیزیکال کردن ایده​ها زبان را زیر پا نمی گذارد و تماشاگر را در لذت غلیظ شنیدن و درک یک متن غرق می​کند.

 52