نویسنده کتاب " دین اندیشان متجدد " درباره نسبت روحانیت و پیشرفت در تاریخ معاصر ایران می گوید: " به شکل کلی نمی توان گفت که روحانیت در برابر ایده پیشرفت ایستاد یا نایستاد. نسبت روحانیت با پیشرفت بسته به موضع خود روحانیان متفاوت بوده است. "
وی می افزاید: " من اخیراً در مقاله ای نظرات سید اسدالله خرقانی و محمد رضا نجفی اصفهانی (مسجدشاهی) را با یکدیگر مقایسه کردم. هر دوی این ها روحانیان نامدار دوره مشروطه و بعد از آن اند. خرقانی به شدت در برابر دوره جدید می ایستد و یکسره از "این قرن مشئوم" سخن می گوید، اما نجفی اصفهانی ابدا چنین رویکرد کلی نگرانه خصمانه ای ندارد.
نجفی اصفهانی روحانی ای کاملاً سنتی بود ( بر خلاف خرقانی که نوگرایی هایی داشت که حتی به معنایی او را از سنت رسمی تشیع دور می کرد) اما وقتی با تکنولوژی و علم جدید مواجه می شود از آن استقبال می کند. او نظریه هایی را که درست نمی داند نقد می کند اما این کار را بسیار عالمانه تر از خرقانی انجام می دهد.
من بر اساس این دو نمونه دو نوع مواجهه روحانیان با مسائل دنیای جدید را تفکیک کرده و یکی را عالمانه و دیگری را ایدئولوژیک خوانده ام.
بخشی از روحانیان ما در سنت علمی بودند ( از جمله همین نجفی اصفهانی که به جز فقه و اصول با علوم دیگری نیز آشنا بود ) و تصور شناخت و تسخیر طبیعت برایشان نه تنها غریب نبود بلکه شاید جذاب هم بود. طبیعتا ایده پیشرفت در چنین نگرشی می تواند جای بگیرد.
/62
نظر شما