دیدگاه آیت الله خامنه ای در باره شعرنو/ آیا شکستن قالبهای گذشته ضرورت دارد؟

حضرت آیت الله خامنه ای در بخشی از بیاناتشان فرمودند:

هنوز ذهنیت جامعه‏ى ما، تحلیل درستى از شعر سپید و شعر آزاد ندارد. البته براى من خیلى روشن نیست که این کار چه‏قدر ضرورت دارد. مى‏دانید که شعر نو و همین شعرهاى نیمایى را ما با ضرورتى قبول کرده‏ایم؛ والّا بى‏خودى که نمى‏آییم یک قالب مطلوب را بشکنیم. قالب شعر کلاسیک، قالب مطلوبى است. اگر کسى بگوید نامطلوب است، حرف درستى نزده است. این وزن و قافیه، چیز خوب و مثبتى است؛ یک چیز منفى که نیست.

اگر آدم بیاید به خاطر سنت‏شکنى، چیز مثبتى را بشکند و چیز دیگرى دربیاورد، براى این کار علتى لازم دارد. اصلاً نفس سنت‏شکنى، هیچ ایده‏ى مطلوبى نیست. سنت‏شکنى، حرفى است که هیچ پشتوانه‏ى منطقى ندارد؛ مگر این‏که سنت غلط باشد، یا چیز بهترى در پیش باشد؛ آن‏وقت آدم سنت را مى‏شکند. حالا که مى‏خواهیم این وزن و قافیه را بشکنیم، آن چیز بهتر چیست؟ یا ضرورت کدام است؟

شعر نیمایى، آن ضرورت را بیان مى‏کرد و مى‏گفت من مى‏خواهم مطالب و مفاهیمى را که جدید است، بیان کنم؛ ولى اینها در آن قالبها نمى‏گنجد. بنابراین، من مجبورم که این افاعیل را کم یا زیاد کنم. یعنى به کمک کم و زیاد کردن افاعیل، هم مقصود خودم را بیان کنم و هم اصلاً دستم باز باشد و یک وقت وزن و قافیه، من را محدود نکند. بنابراین، آن درست است؛ اما این شعر سپید - که البته ما اسم آن را شعر آزاد مى‏گذاریم، زیرا شعر سپید وزن دارد؛ یعنى همان شعر نیمایى - چه ضرورتى را ایجاب مى‏کند که ما بکلى وزن را بشکنیم؟ شما مى‏توانید همین مضمون را در یک چیز موزون بیاورید.

این مسأله، براى بنده‏ى حقیر که با شما صحبت مى‏کنم، حل نشده است. البته سالهاست که این فکر وجود دارد و متعلق به حالا هم نیست. حدود سال 40 در این فکر بودیم و روى آن، بحث و مطالعه و صحبت کردیم؛ ولى به نتیجه‏یى دست پیدا نکردیم. درعین‏حال، چون شعر و عروض نیمایى وزن دارد، آن را قبول داریم.

متن کامل سخنان آیت الله خامنه ای در این دیدار را اینجا بخوانید.

14