برای این‌که تأثیر امام راحل را بر هنرمندان و متفکران و اندیشمندان معاصر بفهمیم، یکی از راه‌ها- که البته سهل و ممتنع هم هست- این است که در فضای تصور و عالم خیال، امام را لحظه‌ای از دنیای معاصر حذف کنیم و ببینیم که اگر ظهور و حضور امام راحل در این قرن واقع نمی‌شد، جهان، ایران و آدم‌هایش به طور عام و فرهیختگانش به طور خاص، چه وضعیتی داشتند.
فرض کنیم که امامی در کار نبود و انقلابی پدید نمی‌آمد و حاکمیت رژیم سلطنتی پهلوی ادامه می‌یافت و... و بر اساس این فرضیه، چند سؤال از خودمان بپرسیم. گمان می‌کنم به روشن‌ترین پاسخ از دل همین پرسش‌ها بتوان رسید؛ بی‌آن‌که نیاز به شرح و تفصیل بیشتری باشد.
اگر امام نبود و رژیم پهلوی را سرنگون نکرده بود و این تحولات را پدید نمی‌آورد،
۱٫ آیا هنرمندان ما همین آثاری را می‌آفریدند که در این سه دهه خلق کردند؟
۲٫ آیا شاعران ما همین شعرهایی را می‌سرودند که در این مدت سروده‌اند؟
۳٫ آیا اندیشمندان و متفکران ما به همین نحو می‌اندیشیدند که اکنون می‌اندیشند؟
۴٫ آیا جرأت ستیز با ظلم و ستم استعمار و استکبار و استبداد بر ذهن و اندیشه و قلم اندیشمندان جوانه می‌زد؟
۵٫ آیا دغدغه‌ی مظلومین و محرومین و ستم‌دیدگان در دل اهل قلم به همین اندازه قوّت داشت؟
۶٫ آیا حق‌مداری و حق‌طلبی به همین اندازه در آثار هنرمندان موج می‌زد؟
۷٫ آیا معنویت و عشق و عرفان به همین اندازه در آثار نویسندگان و ادیبان جایگاه داشت؟
از این دست پرسش‌های کلیدی و بنیادین تا کجا و چقدر می‌توان داشت که همگی پاسخ‌هایی روشن و آشکار، به سان آینه دارند!؟
این پاسخ‌ها اگرچه شفاف‌اند اما ساده و سطحی نیستند. هرکدام به قاعده‌ی یک کتاب، مجال می‌طلبند تا حقشان چنان که باید و شاید ادا شود و مصادیقشان به میزان حضور و ظهوری که دارند، تبیین و آشکار شود.
5757
نظر شما