استیضاح مهمترین ابزار و آخرین ابزار قهری، در اصول سیاستمداری و سیاستگزاری در اصل تفکیک قوا و نظارت قدرت اجتماعی در قوه مقننه بر قدرت سیاسی است. براین اساس دولت یا وزرای ضعیف یا نافرمان ، در برابر نظارت نمایندگان مردم، به موازنه سازی براساس تامین منافع ملی و منافع مردم رسیده و حق تامین حقوق مردم، با نمایندگی قوه مقننه متحقق می شود. البته فرآیند استیضاح هر چند به دست مجلس است، اما در صورت عدم توازن، دولت با مهندسی معکوس، از حق مجلس علیه خود مجلس استفاده کرده و به صورت پنهان مجلس پاسخگوی دولت شده که مفهوم وکیل الدوله را به ذهن متبادر می کند.
از این منظر مهندسی معکوس روند استیضاح و موازنه قدرت را به صورت پنهان و آشکار، منافع ملی را به نفع گروه های قدرت برهم می زند. برای مثال در باره استیضاح فاطمی امین وزیر صمت دو روایت مسلط به چشم می خورد:
۱- روایت یک خبرگزاری اصولگرا ، از پیام هایی حکایت دارد که در آن ها ، «دو نفر از نمایندگان مجلس که از طراحان و پشت صحنه‌های استیضاح وزیر صمت هستند پس از فشارهای متعدد در آخرین بار در قالب پیامکی تهدید آمیز، اتمام حجت کرده‌اند که باید گزینه آن ها در شرکت صنعتی و معدنی چادرملو به عنوان مدیر منصوب شود. » ، این خبرگزاری ، بنوبه خود تهدید کرده که «به زودی اسامی نمایندگانی که در حال اعمال فشار برای مهره چینی در دستگاه‌های اجرایی هستند پس از بررسی های بیشتر و گزارش به مراجع ذی صلاح منتشر خواهد شد.»
اگر پیامک های ادعایی این خبرگزاری اصولگرا صحت داشته باشد، گویایی تخلفاتی است که زیر نقاب بهره گیری از حقوق قانونی نمایندگان قوه مقننه به عنوان نمایندگان مردم در جریان است .
۲- اساس روایت دیگر، تاکید بر ناتوانی وزیر صمت است که به دلیل نزدیکی به آقای رئیسی رئیس جمهوری و جمایت کامل دولت، با وجود مشکلات بسیار زیاد در وزارت صنایع همچنان سکاندار یکی از مهم ترین وزارتخانه های کشور باقی مانده است . این حمایت تا حدی قوی و گسترده است که به تعبیر سمیه محمودی نماینده مردم شهرضا و دهاقان ، «برای آقای فاطمی امین از سوی وزارتخانه‌ها خیلی لابی شد. من شش سال است نماینده هستم و استیضاح‌های زیادی را امضاء کردم، تا حالا ندیدم از هیات دولت به من زنگ بزنند، اولین بار بود از اعضای هیات دولت، معاونین و وزرا، تماس گرفتند که چرا استیضاح را امضاء کردید.» در نهایت هم تحت تاثیر لابی دولت با رئیس مجلس ، قالیباف، امروز باوجود تایید نصاب داشتن امضاها ، استیضاح فاطمی امین را اعلام وصول نکرد و از استیضاح کنندگان خواست تا مهلت دو ماهه ای بدهند تا دولت طرح اصلاح ساختار این و زارتخانه و تفکیک آن به دو وزارتخانه صنعت و بازرگانی را اجرا کند. به این ترتیب ، فاطمی امین ، حداقل تا دو ماه دیگر از خطر برکناری درپی رای منفی نمایندگان «بهارستان» جست .
نکته شایان توجه در محور اول آن است که به گفته وزیر صمت ، « کسانی که برای انتصابات فشار می‌آورند جزو استیضاح‌کنندگان نیستند » این موضوع مساله استیضاح را بسیار پیچیده می کند. به عبارت دیگر در این محور موضوعی مانند پایان دوره نمایندگی برای شکل دادن به افکار عمومی حوزه انتخابیه و کسب کرسی نمایندگی مردم برای توزیع مناصب کلیدی در حوزه حاکمیتی و دولتی می تواند تعیین کننده باشد.
در محور دوم، دخالت دولت برخلاف دوره های قبل که معاونت پارلمانی، و مدیران کل وزارتخانه متکفل لابی برای پس گرفتن استیضاح ها بودند، این دوره برخی دیگر از وزراء به مثابه عناصر قدرت عریان وارد عرصه تثبیت وزیر مربوطه شده اند.
با فرض وجود هر دو محور، به این معنا که هم روایت نخست ابعاد عینی دارد، و هم محور دوم ، باید گفت نمایندگان استیضاح کننده و اعضای دولت، در عمل، خارج از تامین منافع ملی و تامین منافع مردم، عمل می کنند و درواقع ، استیضاح نزد هر دو گروه (دولت و مجلس)، واجد ویژگی بار ایدئولوژیک در حوزه تولید و توزیع مداوم روابط تولید و بازتولید مناسبات و مناصب قدرت جناح خود می باشد.
این امر ، خلاف تصور ایجاد قدرت یک دست و یک سر، در حوزه های خصوصی ، دولتی، و موسسات خصوصی شامل خانواده ، رسانه ها ، نهادهای سیاسی و مذهبی منتهی به دوگانه های جدید شده به نحوی که هر یک از دو گروه مستقر در دولت یا مجلس، باید به زیرمجموعه خود منافع حاصل از حمایت های سیاسی و اقتصادی را بازنمایی عینی کنند.
هرچند ، «استیضاح» در جریان های حامی سیاست یکدست در فرایند سیاسی، ابزاری برای از بین بردن شکاف ها و تامین منافع ملی محسوب می شود، اما در عمل ، به دلیل ماهیت بازتولید منافع حداکثری اقتصادی به ویژه در حوزه های انتخابیه، به زیربنای منافع ملی و منافع مردم تبدیل می شود. از این منظر، ماهیت دو خوانش مذکور از استیضاح در عمل، به کسب قدرت ایدئولوژیک و سیاسی در نهادهای زیربنایی و اصلی سیاسی، اجتماعی ، اقتصادی وفرهنگی، تبدیل شده و ضد یکدستی و وحدت سیاسی بر اساس تامین منافع ملی و منافع مردم عمل می کند.
۲۱۲۱۶
نظر شما