با سفر هیأت عالی رتبه ایران به عراق و تشکیل اولین اجلاس اقتصادی مشترک بین دو کشور توافق شد تا سطح روابط دو کشور در زمینه تجارت کالا، خدمات و توریست از ده میلیارد دلار به 20 میلیارد دلار افزایش یابد و این هدف که مورد توافق مسئولان دو کشور قرار گرفته است با چالش‌ها و ابهاماتی همراه است و از همه مهم‌تر اینکه کسب سهم بیشتر از این بازار لازمه‌اش رقابت با کشورهایی از جمله ترکیه، سوریه، چین و کره است که به نسبت ایران سهم بیشتری در صادرات به عراق دارند و سهم ما فقط 8 درصد است. (حدود 5/4 میلیارد از 55 میلیارد دلار واردات عراق).
این روزها اگرچه ایران بر اساس تمام معیارهای تجاری بهترین کشور صادرکننده به مقصد عراق به شمار آمده و شناخت خوبی از ذائقه و فرهنگی شهروندان عراقی دارد، می‌بینیم که ترکیه مانند بسیاری دیگر از موارد وارد عمل شده و حضور تاثیرگذار و تجاری در این منطقه داشته است. چنانچه می‌بینیم که ترکیه در مقابل یک رایزن بازرگانی ایران در عراق بیش از ده رایزن بازرگانی در شهرهای عراق مستقر کرده است و در مقابل یک مرکز تجاری نیمه تعطیل ایران در کردستان عراق بیش از 12 مرکز تجاری دارد. آمار از سهم بیش از 20 درصدی ترکیه در بازار عراق حکایت دارد و این کشور حضور فعالی در بخش خدمات فنی و مهندسی بازار عراق دارد ضمن اینکه در بازار کالاهای مصرفی نیز سهم بالایی دارد. این در حالی است که انتظار می‌رود مسوولان و سیاست گذاران اقتصادی ایران به این آسانی‌ها از کنار بازار سوددهی چون عراق نگذشته و برای توسعه صادرات و افزایش سوددهی این بازار فکری جدی کنند. از دست دادن بازار عراق فرصت‌هایی را از تجار و صنعتگران ایرانی خواهد گرفت که جبران آن به زمان و سرمایه گذاری طولانی نیازمند است.
با نگاهی به اقلام عمده صادراتی ایران به عراق (25 قلم اول) خواهیم دید که در واقع این صادرات ایران به عراق حاکی از وابستگی این اقلام به منابع طبیعی کشور است و اقلام صنعتی حضور کم رنگی در بازارهای عراقی داشته و عمده کالاها و محصولات صادراتی ما شامل مواد غذایی، آشامیدنی و شیرینی، شکلات میوه و تره بار است که حجم این اقلام در دو ماهه ابتدایی سال 90 به بیش از یکصد میلیون دلار می‌رسد. در کنار این اقلام می‌توان به طور نمونه به صادرات محصولاتی چون سیر، فلفل، خیار و خیارشور، بیسکویت، بستنی، ماهی، کیوی، نان، گوجه فرنگی، رب و ماست به بازارهای عراق اشاره کرد.
دومین محصول صادراتی کشور مصالح ساختمانی و به ویژه سیمان است که بیش از 40 میلیون دلار از بازار صادرات ایران به عراق را به خود اختصاص داده است.
سومین محصول صادراتی کشور شامل اقلام صنعتی و به ویژه لوازم خانگی و لوازم یدکی می‌شود که بازار این محصولات نیز سهمی کمتر از 40 میلیون دلار در بازارهای عراق دارد و آینده بازار این اقلام با توجه به رقابت کشورهایی نظیر ترکیه، کره، چین به شدت در خطر است.
چهارمین محصول عمده صادراتی کشور ایران به عراق فرآورده‌های نفتی شامل گازوئیل، گاز مایع و روغن موتور است که می‌تواند با توجه به بازار گسترده عراق با انتخاب یک استراتژی مناسب و فعال کردن بخش خصوصی سهم بیشتری از این بازار را به دست آورد. در ضمن صادرات برق نیز یک مسئله عمده به برای ورود به بازار تجاری عراق به شمار می‌اید که به شدت نیز مورد نیاز کشور عراق است و در صورت وجود برق مازاد امکان گسترش صادرات برق ایران به بازارهای عراق وجود داشته و بدون شک با استقبال خوبی دولت عراق نیز مواجه خواهد شد.
در سه سال گذشته صادرات ایران به عراق شامل کالاها و محصولاتی بوده که به آن اشاره شد و در واقع سرانه اعتبار تجاری این صادرات به عراق رقمی در حدود چهار میلیارد دلار برآورد شده است. بر اساس پیش بینی‌های صورت گرفته تا رسیدن به رقم صادراتی 10 میلیارد دلاری کالا نیاز به برنامه ریزی جدی این زمینه وجود دارد. چرا که ورود به فاز جدیدی از روابط و استفاده حداکثری از لابی های سیاسی در شرایط پیش روی وضعیت تجاری ایران می‌تواند به جلوگیری از دست رفتن یکی از مهم‌ترین بازارهای تجاری پیش روی سرمایه گذار ایرانی منجر شود.
در شرایط کنونی لازم است تا امکانات عظیم نیروی انسانی ایران در بخش خدمات فنی و مهندسی و پیمانکاری عراق فعال شده و با حضور در حوزه‌های نفت، گاز، مخابرات، راه آهن، شهرسازی، سد سازی و جاده سازی و سرمایه گذاری‌های مشترک این روابط نسبت به دوره‌های گذشته ارتقاء داده شود.
امید است با پیگیری نتایج سفر هیات عالی‌رتبه و فعال شدن هرچه بیشتر اتاق مشترک ایران و عراق و تشکیل اتاق مشترک عراق و ایران با توجه به حضور سفیری فعال و اندیشمند در عراق یک بار دیگر تلاش شود تا بتوانیم عراق را به مقصد اول صادراتی ایران تبدیل کنیم. در حال حاضر نیز چین و امارات در رتبه اول و دوم بازار صادراتی عراق قرار گرفته‌اند.
متأسفانه آمار سه ماهه صادرات کشور از کاهش صادرات سه ماهه سال 90 نسبت به سال 89 خبر می‌دهد. صادرات 061/1 میلیون دلاری سه ماهه سال 89 به 966 میلیون دلار کاهش یافته که حاکی از نیاز به تدوین یک استراتژی مناسب و استفاده حداکثری از پتانسیل موجود اقتصادی ایران و بازبینی بازار عراق است.
امیدوارم که پیگیری مسائل مربوط به بازبینی برنامه‌های صادراتی ایران به عراق تنها در همین سطور محدود نشده و جنبه عملیاتی و عینی پیدا کند، چرا که سابقه مشترک فرهنگی و مذهبی دو کشور در کنار روابط دیپلماتیک نزدیک دولت ایران و عراق فرصت طلایی برای بازار تجاری ایران در این کشور به وجود آورده که تا به اینجای کار متأسفانه با اتخاذ تدابیر غیراقتصادی از دست رفته است.
*عضو هیات ریسه اتاق مشترک ایران و عراق
/39/39
نظر شما