بوی آتش و خاکستر تا ناله مجروحان زیر آوار / روایت تولدی دیگر؛ آن موشک همه تردیدهایم را برطرف کرد / پیوندی ناگسستنی با خاک میهن

 گروه اندیشه: مطلب زیر نوشته سیدمهدی حسینی مدرس استادیار دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی در رشته حقوق عمومی و حقوق اقتصادی به دوست قدیمی اش دکتر سعید حقانی، معاونت پژوهشی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی است که خانه اش در بمباران تهران توسط اسراییل تخریب شد. این نامه که در کانال دکتر محمدمهدی مجاهدی منتشر شده، روایتگر تجربه تلخ و تکان‌دهنده یک بمباران موشکی است که زندگی نویسنده را زیر و رو کرد. حسینی مدرس در این بمباران، با صحنه‌های دلخراش جنگ از نزدیک روبه‌رو می‌شود؛ از ناله مجروحان زیر آوار گرفته تا بوی خاکستر و گوشت سوخته. این تجربه، نقطه عطفی در زندگی اوست، زیرا تا پیش از آن، جنگ را تنها از دور لمس کرده بود. این نقطه عطف به او می آموزد که ایران با همه گرفتارهایی که برایش دارد، بسیار عزیزتر از آن است که به مهاجرت رفته و کشورهای اروپایی را آباد کند. او در جنگ ۱۲ روزه شاهد ازخودگذشتگی و ایثار سربازان پدافند هوایی می‌شود که با وجود آگاهی از خطر و احتمال عدم موفقیت، برای محافظت از مردم می‌جنگند. همچنین، همبستگی بی‌نظیر همکاران و دیگر استادان را تجربه می‌کند که با تمام وجود به او کمک می‌کنند و برایش سرپناه فراهم می‌آورند. او از ایستادگی قاضی‌ها، وکلا، کارمندان دادگستری، نانوایان و داروسازان در سخت‌ترین شرایط جنگی می گوید. او روایتگر تولدی دیگر است. این تجربیات، تردیدهای چندین ساله نویسنده را برطرف می‌کند و به او آرامش و اطمینانی عمیق می‌بخشد. او درمی‌یابد که ماندن در این سرزمین به او فرصت می‌دهد تا دین خود را به کشور و مردمش ادا کند، به ویژه به خاطر تحصیل رایگان و امکاناتی که از منابع عمومی کشور در اختیارش قرار گرفته است. نویسنده تاکید می‌کند که این سرزمین به او معنا و هویتی فراتر از تلاش برای رفع نیازهای اولیه می‌دهد؛ معنایی که هیچ کشور دیگری نمی‌توانست برایش فراهم کند. او در نهایت با اعتقادی راسخ اعلام می‌کند که این سرزمین، وطنش است و تا زمانی که می‌تواند، برای کاهش رنج‌های آن تلاش خواهد کرد. این مطلب در زیر از نظرتان می گذرد. 

****

سعید جان۱

اولین بار بود که ساعت ۴:۳۰ صبح با من تماس می گرفتی و من در گیجی ناشی از موج انفجار و بهت حادثه اصلا در خاطرم نیست که چه بهت گفتم؛ اما بامداد جمعه ۲۳ خرداد، حدود ساعت ۳.۲۰ سحرگاه موشکی مسکونی۲ که به مجتمع مسکونی محل سکونتم برخورد کرد، تغییری در زندگی من ایجاد کرد.

اولش فکر کردم این تغییر شاید به سبب اولین درک بی واسطه، مستقیم و از نزدیک من از جنگ بوده است۳. تا قبل از این بامداد، من هیچگاه ناله های «کمک! سوختم!» انسانی را در زیر آوار از نزدیک نشنیده بودم. تا قبل از این بامداد، هیچگاه من پرده های سالن اجتماعاتی که کلی از زیبایی آن در مجالس لذت می بردیم را ندیده بودم بکنند تا پیکر بی جان دختر ۹ ساله همسایه مان را در آن بپیچند. تا قبل از این بامداد، هیچ گاه بوی خاکستر و گوشت سوخته و گرد سیمان را که توامان در هوا پراکنده شده بود، احساس نکرده بودم. هیچ کدام از حواس بینایی، شنوایی و بویایی من چنین چیزی را تا آن بامداد شوم تجربه نکرده بودند.

بگذریم سعید جان که نه ذهنم توانی برای تحمل رنج آن لحظات را با یادآوری اش دارد و نه دوست دارم شما هم این رنج را با روایت من تحمل کنی.

سعید جان!

راستی یادت هست که در دو مقطع در زندگی ام (سال ۱۳۹۰ و ۱۳۹۹) باید این تصمیم دشوار را می گرفتم که در این سرزمین بمانم یا این که به خیل عظیم خویشان و دوستانم بپیوندم که از این سرزمین مهاجرت کرده اند و هر دو بار تصمیم گرفتم که بمانم هر چند هیچوقت کاملا از تصمیمی که گرفته بودم مطمئن نبودم.

هر بار هم که در ایران با مشکلات و سختی های مادی و بیشتر غیرمادی! برای یک زندگی عادی مواجه می شدم آن هم درحالی که در سرزمینی که قصد مهاجرت به آن را داشتم، این موارد اساسا مشکل نبود! هر وقت که امکانات مالی و مادی که الان در اختیار دارم را با امکانات مادی و مالی که احتماالا آن سرزمین دیگر در اختیارم می گذاشت، مقایسه می کردم، این تردید نسبت به درستی تصمیمی که گرفته بودم، بیشتر زبانه می کشید.

صبح آن جمعه که مأمورین اعلام کردند که منزلم فعلا قابل سکونت نیست و بهتر است واحد محل سکونتم را ترک کنم، هنگام خروج برای آخرین بار نگاهی به منزلی انداختم به کتاب هایم، پروانه وکالتم، به وسایل خانه ام و به همه چیزهایی که سال ها برایش تلاش کرده بودم و الان حتی مطمئن نبودم که دوباره می توانم ببینمشان، آتش آن تردید ۱۴ساله این بار توأم با خشمی زیاد در وجودم زبانه کشید.

 سعید جان!  

آن سرزمین دیگر ۴ احتمالا نیازهای زیستی و امنیتی ام که سطح اول و دوم نیازها در هرم سلسله مراتب نیازهای مزلو۵ است را در سطحی بسیار بالاتر از این جا  تامین می کرد. البته تا جایی که من اطلاع دارم، آن سرزمین دیگر این سطح از نیازها را حتی برای سایر گونه ها مانند گوزن جنگلی، ماهی سالمون، خرس گریزلی نیز به خوبی فراهم کرده است. انتخابم، باید به زندگی ام معنا و هویتی بیش از یک عمر تلاش و کوشش برطرف کردن نیازهای سطح اول و دوم هرم مزلو را بدهد و به من ثابت می کرد که چه قدر با گوزن جنگلی و خرس گریزلی در آن سرزمین متفاوتم.

علی رغم تمام آن رنج ها و سختی هایی که اصابت آن موشک به من وارد کرد، اتفاقات و تأملات بعد از آن - که در ادامه برایت به اختصار شرح می دهم - رنج تردیدی چندساله را نسبت به درستی تصمیمی که گرفته بودم از بین برد و آرامشی و اطمینان قلبی عمیقی در وجودم ایجاد کرد.

۱-در این سرزمین سربازان پدآفندی هستند که نهایت تلاش خود را کردند که از من و خانواده ام محافظت کنند با این که می دانستند که اولین هدف دشمن متجاوز هستند و یقینا بهتر از ما می دانستند که سلاحشان شاید یارای مقابله با سلاح دژخیم را نداشته باشد. اما تنها امید مردم ایران همین سلاح در دست آن هاست. تردید نکردند «جان خود در تیر کرد»۶ ند و درحالی که «بسیاری شان هنوز صورت عشق را بر سینه نفشرده اند» ۷  امروز بر شانه های ملت ایران روانند.

۲- من در این سرزمین اساتید و همکارانی در دانشکده دارم که پس از اطلاع از حادثه رخداده با من صادقانه همدردی کردند و اولین پیشنهاد همه آن به اشتراک گذاری آنچه داشتند با من بود؛ از اتاقی در خانه شان در تهران، دفتر وکالت برای سکونت، تا ویلایی در اطراف تهران یا شهرهای دیگر. حتی اساتیدی که آن قدر جایگاهشان - در مقایسه با من که یقینا  کوچک ترین عضو دانشکده از لحاظ علمی هستم  - والا است که شک داشتم که حتی نامم را در خاطر داشته باشند. بعید می دانم که در آن سرزمین دیگر، همکارانی این چنین پیدا می کردم.

۳-من در این سرزمین قضات، وکلا و کارمندان دادگستری را می شناسم که در سخت ترین شرایط جنگی برسرکارآمدند تا با فصل خصومت بین مردم، توقفی در زندگی و اقتصاد مملکت ایجاد نشود. نانوایی را می شناسم که به پخت خود ادامه داد و داروسازی رامی شناسم که داروخانه اش را نبست. «نه که دیگران که رفتند گناهی مرتکب شده باشند اما اینان هم می توانستند نباشند ولی ماندند.

۴-این سرزمین این فرصت را برایم فراهم کرد تا دینی که بابت تحصیل رایگان و خیلی چیزهای دیگر از پول نفت ۹ متعلق به دختری در بلوچستان که هنوز از هوتگ۹ آب می خورد و دستش قطع شده را جبران کنم.  ۱۰ ولی در آن کشور دیگر احتماالا باید به بیگانگان خدمت ارائه می کردم تا بر ثروت شان بیفزایند.

سعید جان!

آن موشک و اتفاقات بعدش همه تردیدهای چندساله ام نسبت به تصمیمی که گرفته بودم را برطرف کرد. من باید به احترام «همه کسانی که می توانستند مهاجرت کنند، ... ولی، با همه مشکلات ماندند و سختی کشیدند تا امروز وضعمامن بدتر نباشد» ۱۱ در این سرزمین بمانم و به قدر دانش و توان ولو اندکم «برای کاهش رنج امروز و فردای این کشور و این تاریخ» ۱۲  تلاش کنم و این معنایی برای زندگی است که آن کشور دیگر هیچوقت نمی توانست به من بدهد.

سعید جان!

راستی یادم بینداز روزی که دوباره که به دانشکده برگشتیم و بعد از تدریس و کار برای صرف قهوه ای دورهمی با سایر اساتید به اتاقم آمدی این شعر را دوباره برایت بخوانم؛ اما این بار با راسخترین اعتقادم به اینکه این سرزمین و مملکت، وطنم هست.

«پای در زنجیر پیشِ دوستان
  بِهْ که با بیگانگان در بوستان»۱۳

ارادتمند – مهدی ۱۴
تیرماه ۱۴۰۴

پانوشت ها:

۱-جناب آقای دکتر سعید حقانی، معاونت محترم پژوهشی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی. این نوشته را به درخواست دوست و همکار ارجمندم جناب آقای دکتر سعید حقانی نوشتم تا اندکی از بار روانی و شوک این حادثه خارج شوم. به سبب سابقه دوستی و صمیمیتی که داشتیم در این نامه ایشان را با نام کوچک خطاب کردم بعد که ایشان پیشنهاد انتشار آن به صورت عمومی را دادند، لازم بود این توضیح اضافه شود تا خطاب قراردادن ایشان با نام کوچک در این متن خارج از ادب و احترام تلقی نشود.

۲-هنوز مشخص نشده است که پرتابه اصابت کرده به مجتمع مسکونی ما موشک بوده یا پهپاد انتحاری و شاید هم هیچوقت مشخص نشود، چه چیز همسایه ام «رایان قاسمی» را که فقط دو ماه سن داشت را بعد از تحمل درد سوختگی که برای من بزرگ سال طاقت فرسا است، به والدین و بیش از ۶۰۰ نفر از هموطنان شهیدش رساند. ۳

۳-هرچند من در سال ۱۳۶۵ در اوج جنگ تحمیلی عراق به ایران به دنیا آمدم و به سبب اشتغال پدرم به عنوان عضو هیئت علمی دانشگاه اهواز تا ۵ سالگی در آن شهر بزرگ شدم؛ ولی تجربه بی واسطه ای از آن جنگ نداشتم.

۴-الان که هنگام بازنویسی دقت می کنم، موقع نوشتن ناخودآگاه حتی از بردن نام آن کشور دیگر ابا داشتم.

۵-هرم سلسله مراتب نیازهای انسان که نخستین بار توسط آبراهام مزلو، روان شناس برجسته آمریکایی، مطرح شد، مدلی نظری برای تبیین سطوح مختلف نیازهای انسانی است. این هرم از پنج طبقه اصلی تشکیل شده است که به ترتیب عبارتند از:۱-نیازهای فیزیولوژیکی (از جمله غذا، آب، خواب) ۲-نیاز به امنیت (نظیر سرپناه، نظم و ثبات)، ۳- نیاز به تعلق و عشق، ۴- نیاز به احترام، و در مرتبه نهایی، ۵-نیاز به خودشکوفایی؛ یعنی تحقق ظرفیت ها و جستجوی معنا در زندگی.

۶-شعر «آرش کمانگیر» اثر سیاوش کسرایی

۷-شعر «اسماعیل» اثر رضا براهینی

۸-خدیر، مهرداد، یادمان می مانَد... فردا که به زندگی عادی بازگشتیم قابل دسترس در:
  asriran.com/۰۰۴UNG

۹-گودال حفر شده برای ذخیره آب باران و استفاده مشترک انسان و حیوان.

۱۰-در سال ۱۳۹۸ به علت فقدان شبکه آبرسانی، حوا رئیسی کودک ۱۰ساله اهل شهرستان سرباز به لب هوتگ می رود که حمله گاندو منجر به قطع دست او شد.
  https://irna.ir/xjtXzP

۱۱-برهانی، محسن، تحلیل اخلاقی بر موضوع مهاجرت، قابل دسترسی در:
  https://andishehma.com/tahlil-akhlaghi-bar-mozoe-mohajerat/

۱۲-همان

۱۳-حکایت ۳۱ از باب دوم گلستان سعدی

۱۴-سید مهدی حسینی مدرس، عضو هیئت علمی گروه حقوق اقتصادی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی

۲۱۶۲۱۶