به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، همزمان با فرا رسیدن روز جهانی مسجد، ما در تلاشیم تا نگاه ویژه‌ای به مساجد تاریخی ایران بیندازیم و زیبایی‌ها، اصالت و ارزش فرهنگی این بناهای مذهبی را به جامعه معرفی کنیم. این مساجد که هر یک روایتگر داستانی از تاریخ و فرهنگ کشور هستند، نقش مهمی در زندگی دینی و اجتماعی مردم ایفا کرده‌اند و یادآور میراث گرانبهای معماری و معنویت ایرانی‌اند. با این حرکت، قصد داریم توجه همگان را به اهمیت حفاظت و پاسداشت این گنجینه‌های تاریخی جلب کنیم و ارزش آنها را برای نسل‌های آینده برجسته سازیم.
بنابر روایت شبستان، در قلب بافت قدیمی و تاریخی شهرستان خوی، مسجدی با اصالت و جلوه‌ای ویژه قرار دارد که سال‌هاست در میان اهالی شهر محبوبیت خاصی یافته است؛ مسجد سیدالشهداء. این مسجد باشکوه که در میدان مرکزی و ابتدای خیابان مطهری واقع شده، از آثار برجسته دوره قاجار به شمار می‌رود و در تاریخ ۱۶ آذر ۱۳۷۶ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مسجد سیدالشهداء خوی، با نقشه مستطیلی خود، از معماری اصیل ایرانی برخوردار است. تا ارتفاع ۶۰ سانتی‌متر از سنگ و از آن بالاتر با آجر ساخته شده و شبستان یک طبقه آن دارای ستون‌های سنگی است که با نظم و دقتی مثال‌زدنی طراحی و اجرا شده‌اند. تزئینات آجری داخلی گنبدها، سقف پوش و گوشواره‌های مسجد با طرح‌هایی مانند لوزی، دایره و ستاره در ترکیبی هنرمندانه جلوه‌ای بی‌نظیر به این بنا داده‌اند.
مسجد در گذشته به مسجد جامع معروف بوده و دو در ورودی در غرب و شرق دارد. صحن وسیع و شبستان دلکش آن، فضایی آرام و معنوی برای نمازگزاران و بازدیدکنندگان فراهم می‌کند. ۱۵ گنبد زیبا که بر روی ۸ ستون سنگی تراشیده شده‌اند، نمایی باشکوه و تاریخی به مسجد بخشیده‌اند.
روایات محلی و نوشته‌های تاریخی بیانگر این است که بنای اولیه مسجد توسط «احمدخان دنبلی» پی‌ریزی شده و حسین‌خان دنبلی قصد تکمیل آن را داشته است. در طراحی اولیه، دو مدرسه نیز در کنار مسجد پیش‌بینی شده بود که البته نیمه‌کاره ماندند. با انقراض خاندان «دنبلی»، پروژه ساخت این مدرسه‌ها متوقف شد و خرابه‌های آن تا سال‌ها محل خاکروبه بود. اما در سال ۱۳۱۷ هجری قمری، با همت «حاجی میرزا یحیی»، امام جمعه وقت خوی، و کمک اهالی و خیرین، ساختمان مسجد بازسازی و تکمیل شد.
ورودی مسجد که رو به خیابان انقلاب است، حدود ۶۰ سانتی‌متر پایین‌تر از سطح خیابان واقع شده و از پیاده‌رو منشعب می‌شود. مصالحی چون سنگ، خشت، ملات آهک و گچ، همراه با آجرکاری‌های زیبا و دقیق، استحکام و جلوه بصری ویژه‌ای به بنا داده‌اند. این تزئینات آجری شباهت فراوانی به مسجد ملا حسن خان، که روبروی این مسجد قرار دارد، دارد و احتمالاً معمار هر دو بنا یکی بوده است.
کتیبه‌های تاریخی روی دیوارهای مسجد نیز نشان از اهمیت و قدمت آن دارند؛ یکی از این کتیبه‌ها به سال ۱۳۲۶ هجری قمری تعلق دارد و یادآور تلاش امام جمعه و مردم خوی برای احیای این بنای تاریخی است.
مسجد سیدالشهداء خوی نه تنها یک مکان مذهبی بلکه یکی از نمادهای ارزشمند فرهنگی و تاریخی شهرستان است که با معماری بی‌نظیر، آجرکاری‌های هنرمندانه و ستون‌های سنگی حجاری شده، جلوه‌ای از هنر و تاریخ ایران را به نمایش می‌گذارد و همچنان میزبان خیل عظیمی از بازدیدکنندگان و اهالی مومن شهر است.
نظر شما