به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، در طول تاریخ اسلام، مسجد صرفاً عبادتگاهی برای نماز نبوده است؛ بلکه به‌عنوان قلب تپنده جامعه اسلامی، در بزنگاه‌های دشوار تاریخی، همواره مأمن و ملجأ مردم بوده است. چه در روزگار فشارهای اقتصادی، چه در دوران جنگ و چه در عصر کنونی با تهاجم فرهنگی و جنگ نرم، مسجد توانسته است نقشی فراتر از یک مکان عبادی ایفا کند و به مرکز حمایت اجتماعی، فرهنگی و معنوی مردم تبدیل شود.
در همین زمینه، حجت‌الاسلام علی آقابابا، کارشناس مذهبی و استاد حوزه و دانشگاه، در گفت‌وگویی با ما به تشریح کارکردهای مساجد در شرایط مختلف پرداخته و بر ضرورت بازگشت به نقش اصیل آن‌ها تأکید می‌کند.
مساجد؛ سنگر اسلام
حجت‌الاسلام علی آقابابا، کارشناس مذهبی و استاد حوزه و دانشگاه، در خصوص جایگاه مساجد در طول تاریخ و نقش آن‌ها در مواجهه با بحران‌های اجتماعی و اقتصادی می‌گوید: «از نظر اسلام، مساجد مهم‌ترین مرکز مسلمانان برای اداره جامعه و حل مشکلات فردی و اجتماعی مردم هستند. مساجد می‌توانند در پیشگیری و حل بحران‌های اجتماعی بسیار اثرگذار باشند. از منظر دین، مسجد جایگاهی فراتر از عبادت صرف دارد و اگر در مسیر هدایت صحیح قرار گیرد، می‌تواند بسیاری از مشکلات اجتماعی جامعه را برطرف کند.»
آقابابا با اشاره به بیانات حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری(مدظله‌العالی) ادامه می‌دهد: «حضرت امام(ره) فرموده‌اند مساجد سنگر هستند. بنابراین کارکرد مساجد را می‌توان در سه بعد فردی، اجتماعی و حکومتی بررسی کرد. اگر مساجد به کارکردهای واقعی خود بازگردند، جامعه اسلامی نه تنها از مشکلات اجتماعی رها می‌شود بلکه در مسیر رشد و تعالی گام برمی‌دارد و حتی می‌تواند الگویی برای دیگر جوامع باشد.»
او با تأکید بر نقش مساجد در زمان فشارهای اقتصادی و فرهنگی تصریح می‌کند: «یقیناً مساجد می‌توانند در حل بحران‌ها اثرگذار باشند و حتی آن‌ها را مدیریت کنند. وقتی مردم در مسجد حضور پیدا می‌کنند و می‌بینند امام جماعت مشکلات آن‌ها را بیان می‌کند و با دغدغه‌هایشان همراه است، آرامشی عمیق در جامعه ایجاد می‌شود. این همان نقشی است که مسجد در دوران‌های مختلف به‌عنوان پناهگاه مردم ایفا کرده است.»
جذب جوانان به مسجد؛ راهکار مقابله با جنگ نرم
آقابابا به نقش مساجد در شرایط جنگ نرم و فشارهای فرهنگی اشاره می‌کند و می‌گوید:« مساجد با جذب جوانان و مدیریت صحیح در محلات می‌توانند نقشی کلیدی در جنگ نرم ایفا کنند. ایجاد فضای پرسش و پاسخ در مساجد، ظرفیت بالایی برای ارتباط‌گیری با نوجوانان و جوانان دارد و این مسئله می‌تواند آن‌ها را در برابر فشارهای فرهنگی واکسینه کند.»
آقابابا ادامه می‌دهد: «اگر مسجد بتواند با مدارس محله تعامل داشته باشد، زمینه‌ای فراهم می‌شود که بچه‌ها از مسیر مسجد به مدرسه هدایت شوند. این ارتباط موجب آگاهی‌بخشی به دانش‌آموزان می‌شود و آنان را به سمت مسجد سوق می‌دهد. گسترش پرسش و پاسخ و تقویت گفتمان‌های فکری در این فضا، اثرات مثبتی در محله بر جای خواهد گذاشت.»
او با تأکید بر ضرورت بازتعریف کارکردهای مسجد می‌گوید: «باید توجه داشت که مسجد تنها محل اقامه نماز نیست که عده‌ای بیایند، نماز بخوانند و بروند؛ بلکه باید در مسائل فرهنگی ورود کند. مسجد با جذب حداکثری جوانان محله می‌تواند نقشی حیاتی در کاهش فشارهای فرهنگی ایفا کرده و به پایگاهی مؤثر برای تقویت هویت اسلامی و انقلابی تبدیل شود.»
پیشنهادهایی برای پیوند دوباره مسجد و مردم
کارشناس مذهبی و استاد حوزه و دانشگاه به مجموعه‌ای از فعالیت‌ها و برنامه‌ها اشاره می‌کند که می‌تواند مساجد را به مردم نزدیک‌تر کرده و جایگاه آن‌ها را در متن جامعه تقویت کند. او در توضیح نخستین پیشنهاد خود می‌گوید: «یکی از اقدامات مؤثر این است که لیستی از خانواده‌های نیازمند محله تهیه و خیرین محل شناسایی شوند. این کمک‌ها باید با اخلاص و به‌صورت پنهانی انجام شود تا شأن افراد حفظ گردد.»
آقابابا ادامه می‌دهد: «یکی دیگر از پیشنهادها ورود فعال مساجد به مدارس است. به‌عنوان مثال، هفته‌ای یک‌بار تیمی از مسجد به مدرسه برود و با برگزاری گفتمان‌های دینی، پاسخ به شبهات و اهدای جوایز، ارتباط سازنده‌ای میان مسجد و دانش‌آموزان شکل بگیرد. همچنین مدارس نزدیک مسجد می‌توانند دانش‌آموزان را برای نماز جماعت به مسجد بیاورند تا در کنار اقامه نماز، از پذیرایی شایسته‌ای نیز برخوردار شوند.»
او اضافه می‌کند: «ثبت‌نام از نوجوانان و جوانان محله و برگزاری اردوهای چندساعته در مسجد، همراه با امکانات تفریحی و برنامه‌های معرفتی، می‌تواند جذابیت زیادی برای نسل جوان داشته باشد. حلقه‌های معرفتی با حضور اساتید، جلسات پرسش و پاسخ و فعالیت‌های گروهی از جمله اقداماتی است که جوانان را به مسجد پیوند می‌دهد.»
این کارشناس مذهبی به نمونه‌ای خلاقانه از فعالیت یک امام جماعت اشاره می‌کند و می‌گوید: «یکی از ائمه جماعت با هماهنگی چند بنگاه معاملات ملکی در محله، پس از اسکان خانواده‌های تازه‌وارد، به همراه جمعی از نمازگزاران به دیدار آن‌ها می‌رفت و با اهدای یک هدیه کوچک، خوشامدگویی می‌کرد. همین اقدام ساده باعث شد خانواده‌ها احساس نزدیکی بیشتری به مسجد داشته باشند و به مرور زمان، مسجد پررونق‌تر شود.»
آقابابا در پایان تأکید می‌کند: «مساجد می‌توانند فراتر از برنامه‌های عبادی و مراسم‌های ملی و مذهبی عمل کنند. ورود به حل مسائل محله مانند مشکلات زیرساختی، اجتماعی یا فرهنگی، سبب می‌شود مردم احساس کنند مسجد مرکز همبستگی و پشتیبانی واقعی در زندگی روزمره آن‌هاست.»
نظر شما