به‌گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، رضا دستجردی در ایبنا بخش اندیشه نوشت: «علل انحطاط مسلمین بعد از دوره عظمت» نوشته آیت‌الله مرتضی مطهری استاد فلسفه و کلام اسلامی و مفسر قرآن از تازه‌های انتشارات صدرا است.
کتاب، با نگاهی به علل افول تمدن اسلامی، مسائل تقیه، جنبش‌های دینی و غیردینی، و اهمیت اتحاد اسلامی می‌پردازد. این کتاب، که برگرفته از سخنرانی‌های استاد مطهری طی سال‌های ۱۳۴۲ تا ۱۳۴۷ است، برای درک چالش‌های تاریخی و معاصر جهان اسلام و یافتن راهکارهایی برای آینده، منبعی سودمند محسوب می‌شود.
کتاب حاضر در چهار بخش تنظیم شده است. بخش اول، با عنوان «علل انحطاط مسلمین بعد از دوره عظمت»، برگرفته از سخنرانی‌های آیت‌الله مطهری در سال ۱۳۴۲ برای جمعیت‌های مؤتلفه اسلامی است که به تحلیل دلایل افول تمدن اسلامی پس از دوران شکوه آن می‌پردازد. در این بخش، موضوعاتی چون تأثیر جنگ‌های صلیبی، تفاوت‌های فرهنگی و علمی بین مسلمین و غربی‌ها، نظریه‌هایی مانند «غرب‌زدگی»، و نقش عواملی چون اعتقاد به قضا و قدر و معاد در انحطاط یا پیشرفت مسلمین بررسی می‌شود.
استاد مطهری با مثال‌هایی همچون داستان خالصی‌زاده و کشیش، تأثیرات تاریخی و اجتماعی را تبیین کرده و بر نقش گناه عامه در عدم مقابله با فساد نخبگان تأکید دارد. بخش نخست کتاب، با حاشیه‌نگاری‌های خود استاد، راهنمایی برای درک بهتر علل تاریخی و درس‌هایی برای آینده ارائه می‌دهد. مقدمه کتاب «انسان و سرنوشت» استاد شهید، خلاصه مختصری از همین مباحث است.
بخش دوم به موضوع «تقیه» اختصاص دارد و با بررسی سخنرانی‌های سال ۱۳۴۴، به شبهات و اشکالات مطرح‌شده درباره این مفهوم پاسخ می‌دهد. در این بخش، تقیه به‌عنوان سپری در برابر خطر و ابزاری برای حفظ وحدت در شرایط خاص بررسی شده و تفاوت آن با نفاق توضیح داده می‌شود. استاد مطهری تقیه را در بستر تاریخی و اجتماعی، از جمله در مواجهه با خوارج و مدعیان امامت، تحلیل می‌کند.
بخش سوم، با تمرکز بر «جنبش‌های دینی و غیردینی»، بر لزوم برنامه‌ریزی فکری برای جنبش‌های دینی در برابر جریان‌های غیردینی تأکید دارد. در این بخش، اخلاص، برنامه‌ریزی، و حرکت آگاهانه از شروط موفقیت جنبش‌های دینی عنوان شده و به ضرورت مبارزه با جهل، فقر، و ظلم تأکید می‌شود. شهید مطهری با مثال‌هایی چون مسئله فلسطین و حج، به نقد حرکت‌های بدون برنامه و لزوم پیش‌بینی در برابر فرهنگ‌های جدید پرداخته و تفاوت حرکت ارادی و انعکاسی را توضیح می‌دهد.
بخش چهارم، سخنرانی‌ای در حدود سال ۱۳۴۷ درباره «اتحاد اسلامی» است که با توجه به مسائل روز جهان اسلام، به‌ویژه موضوع فلسطین، همچنان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. استاد مطهری در این بخش با استناد به آیات قرآن، سیره پیامبر (ص)، و امام علی (ع)، به تبیین مفهوم اتحاد اسلامی و موانع آن، از جمله نیرنگ‌های استعماری مانند تجزیه فرهنگی و مرزی می‌پردازد. وی ابوریحان بیرونی را به‌عنوان نمادی از فرهنگ اسلامی معرفی کرده و بر لزوم حفظ هویت فرهنگی مشترک مسلمین تأکید می‌کند.
«علل انحطاط مسلمین بعد از دوره عظمت» که در ۱۲۸ صفحه به‌همت انتشارات صدرا منتشر شده فضای فکری جامعه ایران را در سال‌های پس از قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ ترسیم کرده است.
۲۱۶۲۱۶
نظر شما