برکناری مالکی چقدر جدی است؟

زهرا خدایی

دور دوم نخست وزیری مالکی از همان ابتدا محل منازعه و گرو کشی گروه های سیاسی عراقی بود و این روزها نیز این منازعه رنگ و بوی تازه ای به خود گرفته است.  از زمان تشکیل ائتلاف دولتی آنهم بعد از 9 ماهه چانه زنی احزاب و نزاع بر سر سهم خواهی بعد از انتخابات پارلمانی سال 2010 امروز مالکی ناباورانه شاهد کارشکنی جریان هایی از همقطاران خود یعنی شیعیان است. مقتدا صدر چند روزی است که برای نخست وزیر شمشیر را از رو بسته و در اظهارنظری عجیب خواهان استعفای نوری مالکی شده است. سه ضلع این مثلث مخالف، یعنی کردها، العراقیه و جریان صدر در تلاش برای اجرایی کردن رأی عدم اعتماد به نخست وزیر در پارلمان هستند. با این حال ناظر بر اختلاف و چنددستگی موجود در میان مخالفان مالکی، بسیاری از ناظران تداوم بحران فعلی را غیرمحتمل می دانند و معتقدند که نخست وزیر به رغم فشارهای داخلی- که از خارج مدیریت می شود- در موضع محکم تری قرار دارد. خبرآنلاین برای بررسی فضای حاکم برعراق و تحرکات اخیر مقتدا صدر گفتگویی با رضا میرابیان، دیپلمات سابق کشورمان و کارشناس خلیج فارس داشته است که در ذیل آن را می خوانید.
مقتدا صدر  مدتی است که باز برای مالکی شمشیر را از رو بسته، دلیل این امر چیست؟
مقتدا صدر از دو تا سه ماه پیش مالکی را به دیکتاتوری متهم می کرده است و این مسئله را عنوان می کرده که مالکی در این زمینه تکروی و انحصارطلبی می کند. اظهارات مقتدا صدر، نظر یک فرد است اما این نظر برای استعفای مالکی و یا برکناری وی ملاک نیست. برکناری و یا کنار گذاشتن مالکی مکانیسمی دارد که یکی از آنها قانون اساسی است یعنی تحقق این امر نیازمند رأی اکثریت مطلق نمایندگان مجلس و درخواست رییس جمهور است. طبیعتاً تاکنون چنین اتفافی نیفتاده و مخالفان مالکی نیز تاکنون اکثریت را در مجلس ندارند که بتوانند وی را استیضاح کنند و یا برکنار کنند.
لذا اجتهاد  صدر نمی تواند مبنای کار برای برکناری مالکی قرار گیرد. اما آنچه که جای تأسف دارد اینست که چرا اصرار و پافشاری  صدر برای برکناری مالکی با پافشاری گروه العراقیه همزمان شده است. گروهی که همۀ ما به پیشینه، سوابق و گرایشات آن آگاهی داریم؛ العراقیه جریانی وابسته به کشورهای عربی منطقه، بعثی و ضدشیعی است. از سویی وحدت با اکراد نیز در این میان بر حجم فشارها افزوده است. در واقع با موضع مقتدا  این سه جریان در برکناری آقای مالکی وحدت نظر پیدا کردند. این جای تأمل دارد. این در حالی است که برخی از کشورهای منطقه بر روی همین موضوع پافشاری می کنند و این مسئله علامت سوال را بیشتر می کند و جای تأسف دارد که چرا صدر در شرایطی که باید در کنار دولت قرار گیرد و در کنار وحدت شیعیان و ائتلاف ملی شیعه قرار بگیرد، در موضع جدایی شیعه قرار گرفته است.
مالکی طی هفته های گذشته از نظامیان مسلح جریان صدر خواسته بود که سلاح خود را به دولت تحویل بدهند. آیا این موضع تند صدر در پاسخ به این اقدام مالکی بوده است؟ صدریها هم اکنون به عنوان بخشی از ائتلاف دولت، بخشی از وزارتخانه های عراق را در دست دارند، در این صورت دلیل این اختلاف و چنددستگی میان شیعیان در چیست؟
لازم به یادآوری است که خیلی از گروههای سیاسی عراق بعد از فروپاشی نظام سیاسی عراق در سال 2003 و سرنگونی صدام مجموعه ای از گروههای مسلح و شبه نظامی را داشتند و این گروهها به مرور زمان موضع نظامی خود را کاهش دادند اما برخی همچنان سلاح در اختیار دارند و این بدان معنا نیست که خارج از کنترل و غیرمنضبط باشد. وقتی یک گروه سیاسی وارد مشارکت سیاسی و دولت شود، ناچار باید از شرایط سیاسی کشور و دولت تبعیت کند. اما هم اکنون شرایطی پیش آمده که مقتدا صدر همۀ تلاش خود را برای فشار واردآوردن بر مالکی می کند و طبیعتاً مالکی نیز راهی جز این ندارد که فشارها را بر مقتدی تشدید کند و از اغماض ها و تساهل و تسامح هایی که در گذشته داشته، چشم پوشی کند.
نمی توان گفت که اختلاف میان کل شیعیان وجود دارد. در واقع هم اکنون  صدر در یک طرف قرار دارد و شیعیان در طرف دیگر قرار دارند. شیعیان اعم از حزب الدعوة، گروه جعفری، گروه چلبی، حزب فضیلت و گروه مجلس اعلا همگی بر این نظرند که باید از دولت مالکی در چنین شرایطی حمایت کرد و نباید میان شیعیان اختلاف نظر وجود داشته باشد. در واقع هم اکنون در جریان این اتفاقات صدر تکروی می کند و حتی برخی از اعضای جریان صدر نیز با این روند موافق نیستند. گزارشی وجود دارد مبنی بر اینکه یکی از وزرای  صدر در وزراتخانۀ کار و امور اجتماعی حاضر نشده این سیاست را دنبال و از این سیاست پیروی کند و حتی برخی از اعضای جریان او مایل نیستند که در کنار گروه علاوی و العراقیه و اکراد قرار گیرند. لذا این مسئله که در بین کل شیعیان عراق اختلاف نظر وجود دارد، کاملاً منتفی است.
موضوع رأی عدم اعتماد به نخست وزیر چقدر جدی است؟
احتمال عملی شدن این اقدام بسیار بعید است. حتی در داخل العراقیه و اکراد نیز یکدستی و یکپارچگی برای رأی عدم اعتماد به مالکی وجود ندارد. در میان شیعیان نیز تنها گروه صدر است که چنین موضعی دارد و آنهم نه همۀ اعضای گروه. براساس گزارشاتی که از عراق آمده است، 182 نماینده همچنان نظر مثبت به مالکی دارند. به نظر من مجموعۀ العراقیه و اکراد و صدرها به زحمت خواهند توانست رأی عدم اعتماد به مالکی را عملی کنند.
آیا بحران به وجود آمده مقطعی است و یا می تواند دامنه دار باشد؟ آینده را چگونه پیش بینی می کنید؟
به اعتقاد من بحران فعلی گذراست و از کنترل خارج نخواهد شد. عراق تجربۀ خونباری را پشت سر گذاشته است و تمایلی به بازگشت به گذشتۀ تلخ و تاریک ندارد. از سویی مسئولان سیاسی عراق نیز از یک پختگی و سابقۀ خوبی برخوردارند و طبیعتاً این بحران از کنترل خارج نخواهد شد و این وضعیت قابل کنترل است و بالاخره از محدوۀ قانونی و سیاسی خود خارج نخواهد شد.
49263