ویژه نامه درگذشت پرفسور محمدحسن گنجی

انالله و انا الیه راجعون

ویژه نامه درگذشت پرفسور محمدحسن گنجی ؛
برجسته ترین جغرافیدان ایران و آسیا
و دانشمند سال 2001 هواشناسی جهان


پرفسور محمد حسن گنجی متولد سال 21/3/1290 ش. برابر با 24 جمادی الثانی 1330 ه.ق. یا 11 ژوئن 1912 میلادی (یا12 حوت 1289 / 1291 ش. طبق مندرجات مضبوط در قرآن/ شناسنامه ایشان) می باشد. استاد دارای تحصیلات عالی در جغرافیا از دانشگاه منچستر (انگلستان) و درجه دکترا در جغرافیا از دانشگاه کلارک آمریکا ؛ دانشیار و استاد دانشگاه تهران در طی سال های 1347 تا 1354، مؤسس و مدیر کل هواشناسی (سازمان هواشناسی کشور) از سال 1335 تا 1346، معاون وزارت راه (1342-1347)، معاون دانشگاه تهران (1347-1348)، مدیر گروه آموزشی جغرافیا (1348-1353)، رئیس دانشکده ادبیات دانشگاه تهران (1353-1354)، استاد ممتاز دانشگاه تهران (1354)، رئیس و بنیانگذار مجتمع آموزش عالی امیر شوکت الملک علم (دانشگاه بیرجند: 1354-1357)، محقق و عضو هیأت علمی مرکز بزرگ دائره المعارف بزرگ اسلامی ( از سال 1364)، مشاور سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح (1368-1372)، مشاور دانشکده علوم زمین و دانشگاه شهید بهشتی (از سال 1373)، عضو کمیته جغرافیائی مرکز گفتگوی تمدنهای ریاست جمهوری (از سال 1378)، مشاور بنیاد دائره المعارف اسلامی از سال 1384 و همکار بنیاد ایرانشناسی از سال 1385, عضو مادام العمری انجمن جغرافیائی انگلستان، عضو سابق انجمن سلطنتی مردم شناسی انگلستان و ایرلند، عضو هیأت تحریریه دائره المعارف بریتانیا، عضو افتخاری انجمن جغرافیائی کشورهای آسیا و افریقا، عضو سابق کمیسیون همکاری فرهنگی ایران و فرانسه، اولین رئیس انجمن جغرافیدانان ایران (1353-1362), بنیانگذار جغرافیای نوین کشور، یکی از پانزده جغرافیدان برتر جهان به انتخاب کنگره بین المللی جغرافیا (کره جنوبی : 1979) و دانشمند سال هواشناسی جهان در سال 2001 (به انتخاب سازمان هواشناسی جهانی در ژوئن 2001- 26/3/1380)، شرکت کننده در بیش از 60 سمینار و کنگره منطقه ای و جهانی، برگزیده چهرۀ ماندگار در سال 1383 و دریافت کنندۀ بیش از 90 لوح تقدیر از دانشگاه ها و موسسات فرهنگی کشور، دارای بیش از 130 اثر برجسته علمی و تخصصی به زبانهای فارسی و انگلیسی، رئیس هیات امناء بنیاد علمی و فرهنگی پرفسور گنجی ( از سال 1387 ) و ... در ساعت 23 شامگاه مورخ 29/4/1391 در سن 100/ 101 سالگی ( شمسی یا قمری ) در بیمارستان پیامبران تهران جان به جان آفرین تسلیم کرد و درگذشت.
بنیاد علمی و فرهنگی پرفسور گنجی :
شأن علمی و جایگاه دانشگاهی و آکادمیک پرفسورگنجی و نقش مؤثر ایشان در تحول دانش جغرافیا، کارتوگرافی، اقلیم شناسی و هواشناسی در ایران در خلال هفت دهه فعالیت مستمر علمی، پژوهشی و اجرایی، گنجینه ای ارزشمند از اندیشه ها، آثار، مکاتبات و تحقیقات استاد را به زبانهای فارسی و انگلیسی فراهم کرده که شناسایی، مطالعه و بهره مندی از آن بعنوان یک منبع مناسب و مطمئن در حوزه های مزبور، امری اجتناب ناپذیر و محتوم خواهد بود. در همین خصوص، گروهی از دانشگاهیان، اندیشمندان و پژوهشگران و علاقمندان به استاد، در سال 1378 با هدف " گردآوری، پردازش، طبقه بندی، چاپ و اطلاع رسانی آثار و تألیفات پرفسور گنجی - شناخت و معرفی شخصیت و آثار پرفسورگنجی و تکریم و بزرگداشت مقام جهانی ایشان، معرفی و بزرگداشت دانشمندان و اساتید و دیگر مشاهیر و معاریف حوزه ها و عرصه های مزبور، تشویق دانشجویان، محققان و پژوهشگران داخلی و خارجی جهت تدوین، تالیف و ترجمه آثار برجسته و مرتبط، گسترش فعالیت ها و خدمات علمی و فرهنگی مربوطه و تبادل علمی، فرهنگی و آموزشی با دیگر محافل علمی و مراکز فرهنگی و دانشگاهی داخل و خارج از کشور" ، درصدد برآمده اند تا با تشکیل بنیاد علمی و فرهنگی مستقل به نام مبارک ایشان، نسبت به تعقیب امور و اهداف فوق اقدام لازم معمول داشته و ضمن نکوداشتِ هر چه بیشتر منزلت استاد، دستاوردهای هشت دهه تلاش مستمر علمی، پژوهشی و اجرایی ایشان را، در جهت حصول به اهداف مذکور و توسعه هرچه بیشتر دانش جغرافیا، کارتوگرافی و اقلیم شناسی شناسائی و تثبیت نمایند. سرانجام، در پی پیگریها و رایزنیهای متعدد، نام بنیاد با عنوان "بنیاد علمی و فرهنگی پرفسور محمد حسن گنجی" در تاریخ 14/10/1387 در ادارۀ ثبت شرکتها، حسب درخواست شماره 703461 به ثبت رسید و حسب وصیت و تاکیدات مکرر و مکتوب استاد و برابر مصوبات و اسناد موجود و مضبوط- کلیه آثار، نوشته ها، اسناد تصویری، نوشتاری و الکترونیکی، کتب، منابع و یاداشت ها و میرات علمی و فرهنگی و دانشگاهی استاد و منزل فعلی ایشان(آخرین اقامتگاه آن شادروان) با وسایل و اموال موجود در آن متعلق به بنیاد علمی و فرهنگی پرفسور گنجی بوده تا در راستای نیل به اهداف مصوب ذیل اداره و استفاده گردد.
اهم اهداف و برنامه های علمی و فرهنگی بنیاد پرفسور گنجی :
1- مطالعه، شناسایی و بزرگداشت شان و مقام علمی، فرهنگی, آموزشی و بین المللی استاد.
2-گردآوری، طبقه بندی، پژوهش، پردازش و انتشار موردی و مستمر آثار، اندیشه ها و مطالعات استاد.
3- مطالعه، شناسایی، معرفی و بزرگداشت اساتید، مشاهیر و دانشمندان حوزه های جغرافیا، کارتوگرافی، اقلیم شناسی و هواشناسی در ایران و جهان.
4- شناسایی، گردآوری، معرفی و انتشار آثار ممتاز علمی و فرهنگی حوزه های مزبور در ایران و خارج از کشور برابر ضوابط مقرر.
5- پیشنهاد و تاسیس" کرسی پرفسور گنجی" در دانشکده های جغرافیا، کارتوگرافی و اقلیم شناسی کشور.
6- تاسیس کمیتۀ علمی و فرهنگی " جایزه سال پروفسور گنجی" و تعیین و انتخاب برجسته ترین پژوهشگر و دانشمند سال رشته های فوق و اهداء جوائز به این مناسبت.
7- برگزاری نمایشگاه ها، همایش ها، نمایشگاه ها، مسابقات، سمینارها، گردش های علمی، کلاس های آموزشی و برنامه های تبلیغی و فرهنگی مربوطه در مرکز بنیاد و دانشگاه ها و مراکز فرهنگی مرتبط به منظور تبادل اطلاعات علمی و فرهنگی و جلب اندیشه ها و آثار دیگر پژوهشگران و دانشمندان.
8- راه اندازی آرشیو و کتابخانۀ تخصصی بنیاد با عنوان " گنجینۀ گنجی" و مرکز اطلاع رسانی و اینترنتی بنیاد و ایجاد سایت علمی و فرهنگی پرفسور گنجی و نیز ایجاد بانک های اطلاعاتی مورد نیاز.
9- انجام بازدید های علمی، فرهنگی و تخصصی از دانشکده ها و مراکز آموزشی، فرهنگی و حرفه ای داخل وخارج از کشور.
10- انجام مطالعات میدانی و منطقه ای در خصوص شهرها و آبادی های کشور و تاسیس" مرکز مطالعات بیرجند شناسی"، در احترام به تمایلات استاد.
11- انجام مطالعات بنیادی و راهبردی در عرصه های مزبور و انجام مطالعات تطبیقی مرتبط نسبت به پژوهش ها و دستاوردهای علمی و تخصصی ملل مختلف و ارائه طرح ها و پروژه های تخصصی و کاربردی به مراکزعلمی و فرهنگی و اجرایی داخل و خارج از کشور برابر قوانین.
12- برنامه ریزی و آموزش فراگیر و عمومیِ دانش جغرافیا برای دانش آموزان و دانشجویان رشته های دیگر به زبان ساده به منظور ارتقاء فرهنگ شهروندی و عمومی در این باره.
13- تهیه و انتشار نشریات، کتاب های مرجع، دانشنامه ها، اطلس ها، فیلم ها و لوح های فشرده و امثال آن.
14- ایجاد بورس های دانشگاهی در سطوح مختلف آموزشی و زمینه های پیش گفته با رعایت آئین نامه مصوب بنیاد.
15- سایر اهداف آتی و مصوب هیات امنای بنیاد.
سالشمار زندگی دکتر گنجی :
1291 تولد در 21 خرداد در بیرجند.
1309-1297 تحصیلات دبستان و دبیرستان در مدرسۀ شوکتیۀ بیرجند،
1309 ورود به تهران و آغاز تحصیل در دارالمعلمین عالی.
1312 دریافت لیسانس تاریخ و جغرافیا از دارالمعلمین عالی، کسب رتبۀ نخست در کنکور اعزام محصل به خارج و آغاز به تحصیل در دانشگاه ویکتوریا واقع در منچستر.
1317 دریافت لیسانس تخصصی جغرافیا (معادل فوق لیسانس) از دانشگاه ویکتوریا و بازگشت به ایران.
1334-1317 دبیر دانشگاه تهران.
1318-1317 کارمند اداره بررسی های اقتصادی بانک ملی ایران.
1320-1318 خدمت نظام وظیفه.
1320 ازدواج با لطیفه جواد زاده.
1331-1320 کارمند و رییس دارالترجمۀ بانک ایران و انگلیس.
1329-1330 کارمند دارالترجمۀ اصل چهار در تهران.
1331-1333 ادامۀ تحصیل در دانشگاه کلارک آمریکا و دریافت دکترای جغرافیا.
1333-1342 رییس دارالترجمۀ اصل چهار.
1334-1339 دانشیار دانشگاه تهران.
1335-1336 تألیف دو جلد کتاب درسی پنجم و ششم دبستان با هکاری لطف الله مفخم پایان و حسین خلیلی فر.
1339 ارتقا به سمت استادی دانشگاه تهران.
1335-1346 مؤسس و مدیرکل هواشناسی ایران، ریاست هواشناسی منطقه آسیا، عضو کمیتۀ اجرایی هواشناسی جهانی.
1336-1337 همکاری با وزارت خارجه در مورد پروندۀ هیرمند و سفر به آمریکا به عنوان عضر کارشناس در هیأت نمایندگی ایران.
1342-1347 معاون پارلمانی وزارت راه، دریافت نشان چهار همایون.
1345-1357 عضو و دبیر شورای عالی باشگاه هواپیمایی شاهنشاهی.
1347-1348 معاون مالی و اداری دانشگاه تهران.
1348 مشاور دانشگاه تهران.
1348-1353 بنیانگذار و رییس انجمن جغرافیدانان ایران.
1353-1354 رییس دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران.
1354 ارتقا به درجۀ استادی ممتاز داشنگاه تهران، بازنشستگی از خدمت دانشگاهی.
1354-1357 مؤسس و رییس مجتمع آموزش عالی امیرشوکت الملک علم (دانشگاه بیرجند فعلی).
1364-1385 محقق و عضو هیأت علمی مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
1368-1372 مشاور سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
1373-1385 مشاور دانشکدۀ علوم زمین در دانشگاه ملی (شهید بهشتی)
1378-1385 عضو کمیتۀ جغرافیایی مرکز گفت و گوی تمدن ها.
1379 دریافت جایزۀ ویژۀ دانشمند برگزیدۀ سال 2001 جهان در زمینه هواشناسی.
1380 تجلیل از دکتر گنجی در پارک دانشوران کیش از طرف وزارت علوم.
1383 تجلیل از دکتر گنجی به عنوان چهرۀ ماندگار از سوی صدا و سیما.
1384 عضو شورای عالی کتاب خانۀ ملّی.
1387 تاسیس بنیاد علمی و فرهنگی پرفسور گنجی و ریاست هیات امنای بنیاد.
1390 جشن یکصدمین سالروز تولد دکتر گنجی در دانشگاه تهران و کیش

آثار دکتر گنجی به زبان فارسی :
1320 جنگ و جغرافیا (روابط دول بزرگ در اقیانوسیه)، بنگاه پروین، تهران.
1324 بشر چیست، مارکن تواین، کتاب فروشی چهر، تهران.
1330(دهه) کتب جغرافیایی دبیرستان (با همکاری گروه های آموزشی).
1335-1336 کتب جغرافیای سال های پنجم و ششم ابتدایی (با همکاری لطف الله مفخم پایان و حسین خلیلی فر)، مؤسسۀ فرانکلین، تهران.
1338 آمار بارندگی در ایران، نشریۀ مرکز تحقیقات علمی مناطق خشک، دانشگاه تهران، ش3.
1341 فهرست مقالات جغرافیایی (با همکاری جواد صفی نژاد)، دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران.
1342 جغرافیای ایران (چهار فصل نخست از جلد یکم مجموعۀ ایرانشهر)، نشریۀ کمیسیون ملی یونسکو، تهران، ش22 .
1346 اطلس اقلیمی ایران، مؤسسه جغرافیایی دانشگاه تهران.
1349 سی و دو مقالۀ جغرافیایی، مؤسسۀ جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب، تهران.
1367 جغرافیا در ایران از دارالفنون تا انقلاب اسلامی، آستان قدس رضوی، مشهد.
آب و هوای کشورهای آسیای مرکزی، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
بستر جغرافیایی تاریخ ایران. (منتشر نشده است).
1371 تاریخ جغرافیای اسلامی، بنیاد دایره المعارف بزرگ اسلامی، تهران.
1373 مطالعۀ اجمالی فرهنگ های جغرافیایی، وزارت جهاد سازندگی، تهران.
1379 نامه هایی از قهستان، آُستان قدس رضوی، مشهد.
1390 چگومه تحصیل کردم ( با عنوان جدید مرد جهانی از بیرجند)، گیتاشناسی.

مقالات دکتر گنجی به زبان فارسی :
1321 اقیانوس ساکن (آرام) و دول اروپایی، کتاب فروشی پروین.
1322-1323 آمریکا را بشناسید، مجلۀ ایران و آمریکا، ش21-23.
1324 دون ژوان ایران، مجلۀ یادگار، س3، ش2.
1325 انحطاط جغرافیایی شهر بیرجند، مجلۀ یادگار، س3،ش2.
لزوم تهیۀ نقشه های جغرافیایی، روزنامه اطلاعات، نهم آذرماه.
1327 خشک سالی در قاینات، مجله یادگار، س5،ش3.
تغییر ناگهانی هوای سواحل جنوبی خزر، مجله یادگار، س5، ش4.
1328 تغییر سطح دریای خزر. مجله دانش، ش3.
پاکستان همسایه جدید ما،مجله یادگار،س5،ش9،8
1329-1330 فرضیۀ جدید دربارۀ پیدایش منظومۀ شمسی، مجل دانش، س2، ش7 و8.
1330 خیام و دنیای امروز، اطلاعات ماهانه، ش44.
تاریخچۀ نهضت های پان، مجلۀ دانش، س3، ش3.
1331 خاورمیانه کجا است؟ مجلۀ مهر، ش8.
مفهوم واقعی نژاد، مجله مهر، ش8.
1334 تقسیمات اقلیمی ایران، مجله دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران، س3، ش1.
1336 گزارش کنفرانس یونسکو در استرالیا دربارۀ آب و هوای مناطق خشک جهان. مجلۀ دانشکده ادبیات، س4، ش3.
1337 گزارش کمیتۀ هواشناسی مناطق خشک، نشریۀ مرکز تحقیقات علمی مناطق خشک دانشگاه تهران، ش1.
1338 هواشناسی در ایران، سالنامۀ هواشناسی، ش1.
1339 سازمان جهانی هواشناسی و هواشناسی ایران. مجلۀ خواندنی ها، ش91.
تأثیر آب و هوا در زندگی بشر، نشریۀ اداره کل هواشناسی.
1341 ملاحظاتی دربارۀ باران چند سال اخیر ایران، نشریۀ ادارۀ کل هواشناسی.
تغییرات آب و هوا، نامۀ صنعت نفت ایران، ش11.
1342 سخنی چند دربارۀ هواشناسی، نشریۀ اداره کل هواشناسی
برتراند راسل و جغرافیا، مجلۀ دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، س11، ش1
سازمان جهانی هواشناسی و هواشناسی ایران، نشریۀ اداره کل هواشناسی.
1344 بررسی اجمالی باران سیزده سال اخیر، نشریه اداره کل هواشناسی.
1346 ملاحظاتی موقت راجع به تبخیر در ایران، نشریه اداره کل هواشناسی.
هوا، آستانه فضا (نخستین مقاله از سلسله مقالاتی در مجلۀ فضا).
1351 تدریس جغرافیا در آسیا و اقیانوسیه، زمین و زمان، س9، ش14.
1352 سیری در سوابق جغرافیا در ایران (گزارش نخستین کنگرۀ جغرافیدانان ایران)، نشریه دانشکدۀ ادبیات.
1353 ملاحظاتی دربارۀ پزشکان ایرانی مقیم آلمان غربی، جامعۀ نوین، ش2.
1354 کاربرد ماهواره ها در بررسی جغرافیایی، نشریه دانشکده ادبیات، س22، ش2.
1356 وضع امروز جغرافیا در ایران، نشریه دانشگاه مشهد
آمایش زمین به صورت یک منبع طبیعی با نمونه هایی از آسیا، نشریه انجمن جغرافیدانان ایران، ش2.
1358 حظاتی دربارۀ سید محمد فرزان، کتاب یادی از استاد فرزان، تألیف ابراهیم صهبا.
1360 آتش فشان سنت هلن، نشریه انجمن جغرافیدانان، ش3.
1365 برداشتی جغرافیایی از جمعیت مسلمانان جهان و پاره ای مشخصات دموگرافیک آن، مجموعه مقالات سمینار
جغرافیایی، آستان قدس رضوی.
ملاحظاتی دربارۀ آلودگی هوا و باران تهران، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، س1، ش2.
نگرشی مجدد بر سمنیار بین المللی جغرافیایی، فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی، س1، ش2.
هانتیکتون و پارسیان هند، چیستا، س4 ، ش2.
1366 به انگیزۀ اگر باران به کوهستان نبارد، چیستا، س5، ش10
1368 روند تحقیقات جغرافیایی در ایران، پژوهش های جغرافیایی، ش25.
1369 نقشه جغرافیا و سیاست، مجله سپهر، ش1.
شمه ای از فعالیت های جغرافیایی سازمان جغرافیا، سپهر، ش1.
جغرافیا چیست و چه فایده ای دارد؟ (مجموعه مقالات در سپهر)، ش2 به بعد.
نقشه و انتقال اطلاعات جغرافیایی، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
گوشه ای از جغرافیای آسیای مرکزی (داستان خشک شدن آرال)، فصلنامۀ تحقیقات جغرافیای، ش17.
نقش نقشه در انتقال اطلاعات، سپهر، ش6.
1370 به مناسبت انتشار مجدد مجلۀ علوم زمین، نشریه دانشکدۀ علوم زمین دانشگاه بهشتی، ش2.
تحولات نو در جغرافیا، رشد آموزش جغرافای، س8، ش26.
1371 پیرامون تعاریف جغرافیا، رشد آموزش جغرافیا، س8، ش29.
سرگشتگی در تعاریف، رشد آموزش جغرافیا، س9، ش35.
ملاحظاتی دربارۀ نام در جغرافیا، سپهر، س2، ش6.
ملاحظاتی دربارۀ آموزش جغرافیا در انگلستان، رشد آموزش جغرافیا، س8، ش32.
1372 صد سالگی انجمن جغرافیایی انگلستان، رشد آموزش جغرافیا، س8، ش36.
1373 آب و هوای منطقه جمهوری های آسیای مرکزی، ویژ نامه مجله سپهر.
عباس اقبال؛ دانشمندی که ایران او را نشناخت، مجلۀ کهکشان، ش4.
1374 آب و هوای گیلان (فصلی از جلد نخست کتاب گیلان)، نشر گروه پژوهشگران ایران.
1376 معرفی یک سیاحت نامۀ تاجیکی (فصلی از کتاب ارج نامۀ ایرج افشار).
و تعدادی مقالات مهم جغرافیایی که در جلدهای مختلف دایره المعارف بزرگ اسلامی چاپ شده است.
آثار دکتر گنجی به زبان انگلیسی :
1950 و 1960 (دهه) مقالاتی جغرافیایی دربارۀ ایران، دایره المعاراف بریتانیکا.
1954 ملاحظاتی دربارۀ باران های تابستان 54، مجلۀ جغرافیا، بوستون، ش6.
1335 آب و هوای ایران، انجمن جغرافیایی مصر، قاهره.
1968 آب و هوای ایران، تاریخ ایران، کمبریج.
1346 اطلس اقلیمی ایران (به فارسی و انگلیسی)، دانشگاه تهران.
اکولوژی و اقیلم شناسی، انتشارات سازمان جهانی هواشناسی.
1974 اقلیم شناسی باستانی ایران، جغرافیای تاریخی خاورمیانه، منچستر.
1975 آمایش زمین به صورت یک منبع طبیعت (گزارش سازمان جهانی هواشناسی از سمینار هواشناسی در رابطه با برنامه ریزی شهری و منطقه ای در اشویل کارولینای شمالی)، آمریکا.
1976 سه فصل از کتاب «ایران: عناصر سرنوشت» رولف نبی، انگلستان.
ایران (مقاله ای نتشر شده در دایره المعارف ورلد مارک ج4)، نیویورک.
1986 مطالعۀ جغرافیایی در خواص جمعیتی امت مسلمان در جهان، نشریه جغرافیای جمعیت، انتشارات
دانشگاه پنجاب، هندوستان.
1994 تحولات تاریخی مرزهای آذربایجان (فصلی از کتاب مرزهای ایران)، پروفسور مک لگلن، انتشارات مرکز ژئوپلیتیکی و مرزهای بین المللی، دانشگاه لندن.
و تعداد زیادی مقالات مهم جغرافیایی که در انتشارات فنی سازمان جهانی هواشناسی منتشر شده است.

عضویت پرفسور گنجی در انجمن ها و شوراهای علمی و دانشگاهی :
• عضو دائمی انجمن جغرافیایی انگلستان.
• عضو سابق انجمن سلطنتی مردم شناسی انگلستان و ایرلند.
• عضو سابق شورای عالی آمار ایران.
• عضو سابق هیأت تحریریۀ دایره المعارف بریتانیکا.
• عضو افتخاری انجمن آمریکایی پیشرفت علوم.
• عضو سابق شورای عالی مردم شناسی.
• عضو انجمن جغرافیایی کشورهای آسیایی و آفریقایی.
• عضو کمیتۀ ملی آب شناسی.
• عضو سابق هیأت ممیز داشنگاه تهران.
• عضو سابق شورای دانشگاه تهران.
• .عضو سابق گروه جغرافیایی فرهنگستان ایران.
• عضو سابق شورای عالی جغرافیایی (وابسته به سازمان جغرافیایی کشور)
• عضو سابق گروه برنامه ریزی وزارت آموزش و پرورش.
• عضو سابق هیأت امنای مدرسه عالی بازرگانی رشت.
• عضو سابق هیأت امنای مدرسه عالی علوم اراک.
• عضو سابق هیأت امنای مدرسه عالی فنی.
• عضو اتحادیۀ انجمن های علمی.
• رییس نخستین کنگرۀ جغرافیدانان ایران (1352).
• نخستین رییس انجمن جغرافیدانان ایران (1353-1362).
• عضو سازمان مطالعه و تدوین کتب دانشگاهی (سمت).
• عضو هیأت علمی مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی.
• عضو شورای رهبری طرح اطلس اقلیمی ایران.
• عضو شورای عالی کتاب خانۀ ملی ایران.
• عضو هیات امناء و ریاست هیات امنای بنیاد علمی و فرهنگی پرفسور گنجی.

حضور در کنگره ها و سمینارهای جهانی :
1938 کنگرۀ جهانی جغرافیا، آمستردام
1952 کنگرۀ جهانی جغرافیا، واشنگتن.
1956 سمینار جغرافیایی کشورهای آسیایی و آفریقایی، علیگر (هندوستان).
کمیسیون حل اختلاف آب هیرمند میان ایرن و افغانسات، واشنگتن.
کنگرۀ جغرافیایی طرح منطق خشک یونسکو، کانبرا (استرالیا).
1959 کمیتۀ منطقه ای سازمان هواپیمایی بین الملیل، رم.
کمیتۀ هواشناسی سنتو، آنکار.
سومین اجلاس هواشناسی منطقۀ آسیا، رنگون (بیرمانی)
1960 کمیتۀ هواشناسی سنتو، آنکارا
کمبتۀ هماهنگی هواشناسی سنتو، لندن.
1961 کمیتۀ هواشناسی سنتو، آنکارا.
1962 چهارمین اجلاس هواشناسی منطقه آسیا، بانکون.
1963 چهارمین کنگرۀ سازمان جهانی هواشناسی، ژنو.
1965 هجدهمین اجلاس کمیتۀ اجرایی سازمان جهانی هواشناسی، ژنو.
1966 پنجمین اجلاس هواشناسی آسیا، تهران.
نوزدهمین اجلاس کمیتۀ اجرایی سازمان جهانی هواشناسی، ژنو.
کمیته ارتباطات سازمان عمران منطقه ای، اسلام آباد.
1967 پنجمین کنگرۀ سازمان جهانی هواشناسی، ژنو.
1968 بیستمین اجلاس کمیتۀ اجرایی سازمان جهانی هواشناسی، ژنو.
کنگرۀ بین المللی جغرافیایی، دهلی نو..
1969 بیست و یکمین اجلاس کمیتۀ اجرایی سازمان جهانی هواشناسی، ژنو.
1970 ششمین اجلاس هواشناسی منطقه آسیا، توکیو.
1971 بیست و دومین اجلاس کمیتۀ اجرایی سازمان جهانی هواشناسی، ژنو.
ششمین کنگرۀ سازمان جهانی هواشناسی، ژنو.
1972 سفر هیأت حسن نیت دولت ایران به کشورهای حورۀ خلیج فارس، نوروز 1351.
دومین کنگره سازمان ملل دربارۀ یکنواخت کردن اسامی جغرافیایی، لندن.
بیست و دومین کنگرۀ جهانی جغرافیا، مونترال.
کنگرۀ یونسکو دربارۀ آموزش جغرافیا در آسیای شرقی و اقیانوسیه، سنگاپور.
دومین اجلاس گروه کارشناسان سازمان جهانی هواشناسی درباره کاربرد اقلیم شناسی در مسایل محیطی، ژنو.
1973 دومین کنگره فنی اندازه گیری آلودگی هوا، هلسینکی.
1974 کنگرۀ یونسکو دربارۀ آموزش جغرافیا در آُسیای جنوبی، دهلی نو.
1975 هشتمین اجلاس گروه کارشناسان جغرافیایی سازمان ملل، نیویورک.
سمینار هواشناسی در رابطه با آمایش زمین در اشویل، کارولینای شمالی.
1976 بیست و سومین کنگرۀ جهانی جغرافیا، مسکو.
1355 سومین کنگرۀ سازمان ملل برای یکنواخت کردن اسامی جغرافیایی، آتن.
1356 سفر به چین از سوی دانشگاه تهران.
1363 یازدهمین اجلاس گروه کارشناسان سازمان ملل، ژنو
1366 پنجمین کنگرۀ سازمان ملل برای یکسان سازی نام های جغرافیایی، مونترال.
1369 سفر به آلمان و حضور در نمایشگاه کتاب فرانکفورت.
1377 سفر به لندن برای شرکت در سمینار هویت ایران.
1378 سفر به کنگره جنوبی برای حضور در کنگرۀ بین المللی جغرافیایی.
1381 سفر به لندن برای شرکت در سمینار مرزهای ایران امروز.

ترجمه لوح یادمان انتخاب پرفسور گنجی بعنوان دانشمند سال هواشناسی جهان
از سوی سازمان هواشناسی جهانی

اعطا شده به
پرفسور محمد حسن گنجی

لیسانسه دارالمعلمین عالی تهران 1933
لیسانس افتخاری در جغرافیا از دانشگاه ویکتوریا در شهر منچستر 1938
دکتر در جغرافیا از دانشگاه کلارک در شهر ورستر ماساچوست امریکا 1954

عضو کارشناس بر ناحیه یکسان سازی نامهای جغرافیایی سازمان ملل 1972 تا 1986
عضو مادام العمری انجمن جغرافیایی انگلستان
عضو کمیته یونسکو برای آموزش جغرافیا در آسیای شرقی 1982 تا 1985
دبیر دانشگاه تهران 1938 تا 1952
رئیس انجمن جغرافیدانان ایران 1972 تا 1978
دانشیار دانشگاه تهران 1955 تا 1960
رئیس دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران 1977
عضو انجمن جغرافیایی کشورهای آسیا و افریقا- دانشگاه علیگره هندوستان 1956
رئیس دانشگاه بیرجند 1975 تا 1978
مدیرکل هواشناسی ایران 1956 تا 1968
پژوهشگر و عضو هیئت علمی دائره المعارف بزرگ اسلامی 1982
عضو شورای مشورتی مناطق خشک یونسکو 1956
مشاور سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح 1992-1996
عضو شورای هواشناسی سازمان سنتو 1957
مشاور و استاد خارجی مدرسه السنه شرقی و ؟ دانشگاه لندن 1997 استاد دانشگاه تهران 1960
مشاور دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی از 1992
رئیس هواشناسی منطقه آسیائی 1950
عضو شورای دائمی اطلس اقیلمی ایران از 1990
عضو شورای عالی اجرایی سازمان هواشناسی جهان 1965 تا 1970
عضو شورای پژوهشی سازمان هواشناسی کشور 1998
عضو انجمن پیشرفت علوم امریکا 1958
عضو هیئت عالی دائره المعارف بزرگ اسلامی 2002
معاون دانشگاه تهران 1970
مدیر گروه جغرافیا دانشگاه تهران 1972
به مناسبت جشن اعطای چهل و ششمین جایزه سالیانه سازمان بین المللی هندوستان
به پاس اقدامات پیش کسوتانه او در معرفی علم جدید جغرافیا در کشورش، زحمات برجستۀ او در تدوین اولین اطلس اقلیمی تهران، خدمات مؤثر او در تدریس جغرافیای انسانی و محیط شناسی در مدت شش دهه در دانشگاه ها به عنوان دانشیار و استاد، اقدام پایدار او در ایجاد و ساماندهی سازمان مستقل هواشناسی در ایران و عهده دار بودن اولین مدیریت آن و همچنین تدریس و توسعه آن تا خدمات ارزشمند او به عنوان رئیس هواشناسی منطقه آسیا، انتشارات متعدد او درباره جنبه های مختلف آثار اقیلم و تغییرات آن مانند خشکسالی و کویر زدائی و امثال آن، شاهکار عمده او در تألیف جغرافیا در ایران از دارالفنون تا انقلاب اسلامی، خدمات لامنقطع و مداوم او به عنوان استاد، معاون، رئیس، استاد ممتاز چندین دانشگاه و علاقمندی استثنائی او به حفظ رابطه علمی خود با سازمان هواشناسی ایران به نام سازمان هواشناسی جهان.
جی.او.یی. اوباسی جی. دبلیو زیلمان
چاپ تهران نوامبر 2001
دبیر کل رئیس

نگاه آخر :
باور به حقیقت، تلخ است و پذیرش آن سخت!. چه، برای هر طلوعی، غروبی است و برای هر آغازی, پایانی! عمری است که استاد در خواب و بیداری, عشق و دغدغه و جدیّت به علم و دانش و فرهنگ و پژوهش، همراه با جغرافیا، هوانشاسی و کارتوگرافی را در ذهن و وجود خود پروراند و بدان مهر می ورزید. در واقع، خود نماد عشق بود و معلم مهر و محبّت و آموزگارِ جغرافیا و هواشناسی در نهایت صداقت. وی به خوبی می دانست؛ دیگر دیرپایی بیش از حیات او باقی نمانده و به تدریج، باید خود را برای دیدار معبود و حضرت دوست مهیا سازد. لکن، ترک اندیشه ها، پژوهش ها, آثار، اندیشه ها و یادمان های بی شمار علمی و فرهنگی و دانشگاهی که به باور استاد به قیمت یک عمر برای وی تمام شده بود، آسان نبود و مهم تر از آن، ترک دوستان علمی, فرهنگی و دانشگاهی خانواده و خاندان مهربان و صاحب نام گنجی، سخت تر!
امّا چه باید کرد. تقدیر این گونه رقم خواهد زد و استاد جغرافیا و هواشناسی را بر اقلیم آسمانی و روحانی فرا خواهد خواند تا بلکه در آنجا نیز معلم علم باشد و مدرّس دانش و فرهنگِ علمی و دانشگاهی. بدین ترتیب، آرام آرام لحظه موعود فرا رسید و وی را با وجود کهولت سن در عشق خود پیچاند و از کانون پُر مهر و گرم خانواده و خاندان علمی و فرهنگی گنجی به دیار آشنای حضرت دوست برد ؛ دوستانِ منزل و یارانِ محفل، ناگهان دریافتند غروب پُر سوز و گداز، استاد پرفسور محمد حسن گنجی. همگی ناباورانه سوختند و ناامیدانه افسردند از غم فقدان و رحلتِ این دانشمند نامی و هواشناس سامی و جغرافیدان عالی ایران و جهان که در شامگاه روز پنج شنبه مورخ 29/04/1391 ، در نهایت غُربت و عُزلت همیشگی در بیمارستان پیامبران، در مجاورت منزل جدید و غریب خویش به دیار معبود شتافت :
اوقات خوش آن بود که با دوست به سر ُشد باقی, همه بی حاصلی و بی خبری بود
سرانجام، جغرافیدان، هواشناس و استاد ممتاز دانشگاه و مجامع علمی و فرهنگی ملی و بین المللی در با یک قرن حیات با سعادت در سن 100 سالگی جان به جان آفرین تسلیم نمود و جامعه علمی، فرهنگی، دانشگاهی و انسانی ایران و خارج از کشور را متأثر از خویش ساخت. خبر درگذشتِ استاد، بلافاصله در محافل و رسانه های مختلف داخلی و خارجی انعکاس یافت و پیام های تسلیت و تعزیتِ رحلت این فقید سعید در جراید و مطبوعات و خبر گزاری های متعدد منتشر گردید.
بنا به تصمیم " کمیته اجرائی تدفین و ترحیم استاد " مقرر گردید ؛ پیکر عزیز و آرام ایشان در ساعت 30/7 بامداد مورخ 1/5/1391 در منزل قبلی ایشان ( خانه جغرافیا) با نزدیک به هفت دهه خاطرات وی و خانواده و دوستان مورد وداع آنها قرار گرفته و در ساعت 9 صبح همان روز در مرکز بزرگ دائره المعارف اسلامی با 3 دهه سابقه فعالیت افتخار آمیز علمی و فرهنگی ایشان در آن و همزمان نیز در ساعت 30/10 روز مزبور در دانشگاه تهران ؛ محل چند دهه فعالیت مستمر علمی و دانشگاهی استاد تشییع شده و در روز دوشنبه مورخ 2/5/1391 ، ضمن تشییع مجدد در زادگاه خویش در بیرجند، در بوستان پرفسور گنجی در آن شهر به خاک آرمیده گردد و بارگاه ایشان محل زیارت اندیشمندان ، دانشمندان و دانشجویان و مردم دانش پژوه و فرهنگ دوست بیرجند قرار گرفته و به سان " ستاره ای بدرخشید و ماه مجلس شد" ، بعنوان " ستاره کویر " ایران در حوزه دانش و فرهنگ ایرانی و جهانی در آن شهر قرار گیرد :
این شرح بی نهایت کز حُسن یار گفتن حرفی است از هزاران، اندر حکایت آمد...
منابع :
1- اساسنامه بنیاد علمی و فرهنگی پرفسور گنجی، 1378
2- پرونده ثبت رسمی و قانونی بنیاد علمی و فرهنگی پرفسور گنجی در اداره ثبت شرکت های تهران.
3- زمانی درمزاری، محمد رضا، ستاره کویر ( در شرح حال علمی و فرهنگی پرفسور گنجی ) ، جلد اول و دوم، بنیاد علمی و فرهنگی پرفسور گنجی ، 1378-1391 ، ( در دستور انتشار )
..... خوانندگان محترم خواهند توانست تصاویر، اسناد، اطلاعات و خاطرات خود از مرحوم پرفسور گنجی را برای استفاده تکمیلی در کتاب " ستاره کویر" با تلفن 22903440-021 تماس حاصل فرموده و یا به نشانی اینترنتی نگارنده ارسال و التفات شایسته مبذول فرمایند: Email : nikdadlaw@hotmail.com .........