خودزنی 14 مارسی ها دور از ذهن نیست

زهرا خدایی
جرقه های ناآرامی از حاشیۀ مراسم تشییع جنازه وسام الحسن، رئیس اطلاعات سازمان امنیت داخلی لبنان زده شد. لبنانی های مسلح و خشمگین که در تظاهرات و شعارهای خود دولت میقاتی و سوریه را نشانه گرفته بودند، در نهایت با ورود پلیس بیروت و استفاده از گاز اشک آور پراکنده شدند. اما پر واضح است که لبنان آبستن تحولات مهمی است و لبنانی ها حتی تا پیش از اعلام نتایج تحقیقات پیرامون ترور روز جمعه و عاملان آن، متهم اصلی را یافته اند. اما حسین رویوران کارشناس خاورمیانه معتقد است که در حال حاضر دستگاه ضعیف اطلاعاتی سوریه به دلایل متعدد توان انجام چنین پروژۀ دقیقی را ندارد و گزینه های دیگر همچون"خودزنی" 14 مارسی ها نیز چندان دور از ذهن نیست. خبرآنلاین در گفتگویی با رویوران، زوایای دیگری از ترور روز جمعه و تأثیر آن بر آرایش سیاسی جریانهای لبنانی را مورد بررسی قرار داده است که در ذیل می خوانید.
اگر فرض را بر صحت فرضیۀ موجود پیرامون دست داشتن دستگاههای اطلاعاتی سوریه بگذاریم، آیا می توان گفت دمشق ضربه شست قدرتمندانه را به بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای نشان داده است؟
این حادثه سه طرف محتمل دارد: آمریکا از طریق سیا، اسراییل از طریق موساد و ضلع سوم سوریه. آمریکا و اسراییل اهداف مشترکی دارند. در هفتۀ گذشته هواپیمای پهباد حزب الله مطرح شده بود و این مسئله بسیاری از معادلات را بر هم زده بود. احتمال اینکه اسراییل این کار را کرده باشد هم زیاد است چون حزب الله در این مدت سعی می کرد جهت گیریها را به سمت اسراییل ببرد اما با این حادثه کاملاً به سمت داخل می رود و مورد حمله مجموعۀ حریری، 14 مارس و سنی های لبنان قرار می گیرد. این سوال مطرح می شود که آیا اسراییل ادواتی برای انجام چنین تروری را دارد؟ بله. ترور در مناطق مسیحی نشین صورت گرفته و نفوذ موجود در آنجا عمدتاً نفوذ آمریکایی- اسراییلی است. در حالیکه نفوذ سوریه و یا حزب الله در این منطقه ضعیف تر است.  اسراییل در مناطق مسیحی نشین از طریق نیروهای 14 مارس حضور دارد. سمیر جعجع یک گماشتۀ اسراییلی است، آیا این جریان اطلاعات دقیق دارد؟ بله دارند. آیا خانه های تیمی را شناسایی کرده اند؟ بله آنها منطقه را می شناسند. در حالیکه تردد نیروهای حزب الله خیلی سخت است. ولی نیروهای طرفدار اسراییل آزادی زیادی در این مناطق دارند. من احتمال می دهم که اسراییل این کار را کرده و 14 مارس سوار بر پروژه سوار شده است.
اما به هر حال وسام الحسن، مسئول خط تدارکات انسانی و تسلیحاتی از لبنان به سوریه بوده است. وی در پرونده ترور حریری و اتهام زنی به حزب الله و سوریه تقریباً از توان بسیار بالایی برخوردار بوده و مسئول این پرونده بود. وی در هر حال بالاترین فرد اطلاعاتی گروه 14 مارس است که علیه سوریه به شدت فعال بوده است. احتمال سوریه گرچه دور از ذهن نیست اما احتمال اسراییل از سوریه در این مورد به دلیل مکان و به دلیل نوع رفتار پس از ترور محتمل تر است. همین که ترور اتفاق افتاد، ما می بینیم که پروژه ای از طرف 14 مارس شروع شد؛ یکسری سازی در مناطق سنی نشین، حمله به نیروهای جنبش توحید اسلامی در طرابلس، ظهور مسلحانه شبه نظامیان جریان المستقبل، حمله به مخالفان داخلی در صیدا و طرابلس و بیروت و درخواست استعفای نخست وزیر و اگر این فرض درست باشد که این جریان خودزنی کرده باشند، یکی از اهداف مهم در سطح ملی لبنان، برهم زدن ائتلاف حاکمِ طرفدار حزب الله و بازگرداندان برخی از عناصر است که ائتلاف 8 مارس را به اکثریت رساند، منظورم ولید جنبلاط است که به شدت این مسئله را محکوم کرد و به گونه ای حمایت خود را از 14 مارس اعلام کرد و به شدت علیه سوریه اظهارنظر کرد. مجموعۀ این حوادث نشان می دهد یک پروژۀ آماده ای وجود دارد که به اجرا گذاشته شده و احتمال اینکه اسراییل در این میان نقش داشته باشد و نیروهای 14 مارس در یک هماهنگی از پیش تعیین شده وارد میدان شده باشند، احتمالش بیش از نقش سوریه است.
چرا فکر می کنید نقش 14 مارس بسیار در خور توجه است؟
سوریه هم اکنون به دلیل مشکلات داخلی و رخنۀ عناصر، سیستم اطلاعاتی اش سوراخ شده و انجام چنین کاری از توان این کشور نمی خواهم بگویم خارج است، ولی باور آن بسیار سخت است. چرا که وسام الحسن وارد لبنان شده بود و حتی فرمانده نیروهای اطلاعاتی لبنان خبر نداشت که ایشان وارد لبنان شده است. ایشان به یکی از خانه های تیمی امن که تنها سالی یکی دو بار به آنجا می رفت، مراجعه کرده بود و این اطلاعات را کسی می تواند داشته باشد که مدت بسیار طولانی همراه وی بوده باشد. وسام الحسن چندین ماه بود که در لبنان اصلاً حضور نداشت. چه کسی اعلام کرد که وی از پاریس بازگشته است؟ چه کسی اعلام کرد که از فرودگاه گذشته است؟ چه کسی اعلام کرد که در خانۀ اشرفیه قرار است استقرار یابد؟ ایشان دو روز را در یکجا مستقر نمی شد. همۀ این سوالات، سوالات بسیار جدی است و این پرسش را تقویت می کند که آیا سوریه هم اکنون در شرایط ناامنی گسترده و برهم ریختگی آرایش بسیاری از نهادهای دولتی می تواند چنین کار بسیار دقیقی را انجام دهد، باور این مسئله کمی دشوار است.
برای همۀ این سوالات شما جوابی وجود دارد و آن اینکه وسام الحسن چند روز قبل کشته شده و اصلاً در انفجار روز جمعه کشته نشده و سپس جسد وی به آنجا منتقل شده است. 
من در مورد این سناریو اطلاعی ندارم ولی اگر چنین سناریویی درست باشد، این پروژۀ 14 مارس است که با اعلام انفجار همۀ پروژه هایش را به اجرا گذاشت. سناریویی که شما مطرح کردید، اگر درست باشد، اتفاقاً این فرضیه را تقویت می کند که پروژۀ خودزنی درست است آن هم با هدف تفکیک ائتلاف حاکم، ترکیب ائتلاف جدید، سرنگونی کابینه و ایجاد نوعی همبستگی میان سنی ها علیه حزب الله و مسائلی از این قبیل. همۀ اینها می تواند هدف های تعیین شدۀ سیاسی باشد و هم اکنون آقای میقاتی استعفایش را در اختیار رئیس جمهور قرار داد که البته رئیس جمهور با آن موافقت نکرده است. ما در آستانۀ انتخابات پارلمانی لبنان هستیم که چند ماه دیگر برگزار می شود. ایجاد فضای سیاسی جدید، ایجاد نوعی شوک سیاسی، ایجاد یک کابینه ای که به گونه ای بتوانند رقبا در آن حضور داشته باشند، در این انتخابات می تواند موثر باشد. همۀ اینها می تواند از اهداف قابل تعریف باشند.
وسام الحسن، یکی از نزدیکان به جریان حریری و از اعضای المستقبل است. گفته می شود که مغز اطلاعاتی دستگاه امنیتی لبنان بوده، کشتن مهره ای خودی با این توانایی و قابلیت با عقل سلیم سازگار نیست.
وسام الحسن سرگردی بود که قبلاً محافظ حریری پدر بوده، بعد از ترور حریری به سرهنگی و در نهایت سرتیپی و در نهایت به بخش اطلاعاتی سازمان امنیت داخلی راه یافت. بله. وی مغز اطلاعاتی لبنان بوده و جایگاه بسیار ویژه ای داشت و اگر این فرد با این همه هوش و دانایی اطلاعاتی ترور شده است، قطعاً یک سرخوردگی در جریان 14 مارس ایجاد خواهد کرد. اما به یاد داشته باشیم کسی که به دنبال شوک در لبنان است، ابتدا به ساکن باید مهرۀ قابل توجهی را قربانی کند. این فرد که ترور شد، هم اکنون به عنوان یک شخصیت درجه یک معرفی می شود، اما واقعاً اینگونه نیست. در حین مراسم تشییع جنازه وی تظاهراتی برگزار شد، وی در کنار حریری پدر دفن شد و همچنین یک تحصن در میدان شهدای بیروت پس از مراسم برگزار شد که تا احقاق عدالت و تا محاکمۀ ترورکنندگان اینها آنجا را ترک نخواهند کرد. همۀ اینها نشان می دهد اگر کسی کمتر از وسام الحسن بود، قطعاً نمیشد چنین پروژه ای به تناسب آن راه انداخت. اما وسام توانست مبنای چنین پروژه ای باشد، به یاد داشته باشید در لبنان قربانی کردن مهره ها یک اصل است. اینگونه نیست که تصور کنید خودزنی در لبنان امکانپذیر نیست. خودزنی در لبنان کاملاً امکانپذیر است.
فکر می کنید تأثیر این اتفاق بر انتخابات آتی لبنان چه خواهد بود؟
در لبنان، خیلی جابجایی چندانی اتفاق نمی افتد، چون سنی ها 28 نماینده دارند. سنی ها باید سنی ها را انتخاب کنند و شیعیان باید شیعیان را انتخاب کنند، از این رو تغییر چندانی رخ نمی دهد، جابجایی اصل است. همین که ولید جنبلاط از 14 مارس خارج شد و با حزب الله بست، آنها اکثریت شدند. جابجایی مجدد این جریان و رفتن به سمت 14 مارس دوباره آنها را به اکثریت می رساند. این طبیعت لبنان است که با جابجایی اقلیت و اکثریت ها تعریف می شوند و نه با انتخابات.
آیندۀ لبنان را در سایۀ تحولات سوریه چگونه ارزیابی می کنید؟ تحولات سوریه تا چه میزان می تواند لبنان را بی ثبات کند؟
من تصور می کنم ناپایداری در لبنان استمرار دارد. دلیل این ناپایداری دودستگی داخلی است. این دو دستگی داخلی برپایۀ دو دستگی منطقه ای در حال شکل گرفتن است و کاملاً متأثر از بحران سوریه این دو دستگی در حال نهادینه شدن است. هم اکنون 14 مارس طرفدار مخالفان سوریه هستند و 8 مارس طرفدار دولت سوریه است و این نشان می دهد که تضادهای دو دستگی داخل لبنان براساس حوادث سوریه در حال بارور شدن است و قطعاً نمی توان لبنان را از حوادث سوریه جدا کرد.

 26349