خبرگزاري حوزه در تاريخ دهم دي ماه سال جاري گزارشي را از مركز رشد واحدهاي فناور علوم انساني مستقر در پارك علم و فناوري قم منتشر ساخته است كه از جهات مختلف قابل تامل و البته موجب تاسف است (متن اين گزارش را از اينجا بخوانيد). اجازه دهيد حداقل از سه منظر به تحليل محتواي اين گزارش بپردازم.
الف) از منظر اسلامي كردن علوم انساني: اسلامي كردن علوم انساني يكي از دغدغه هاي درست نظام اسلامي است و قاعدتا انجام اين رسالت بيش از هر نهاد ديگري بر عهده متوليان ديني علوم انساني و حوزه هاي علميه است. در خود اين گزارش آمده است: "رییس مرکز رشد واحدهای فناور علوم انسانی قم با بیان این که هدف این مرکز وارد کردن علوم انسانی به زندگی مردم است، خاطرنشان کرد: منظور ما علوم انسانی با ریشه دینی است، نه علوم انسانی غرب که نظریه‌پردازان آن فاسد هستند؛ متاسفانه اگر انتهای مقاله به عنوان منبع بنویسند "برتراند راسل انگلیسی" مورد تایید است، اما قال الصادق(ع) نه!!". در اينجا چند پرسش مطرحند: اول اينكه در شرايطي كه هنوز علوم انساني "پاكسازي" نشده اند، عزيزان حوزه قصد وارد كردن كدام محتوا را به زندگي مردم دارند؟ دوم اينكه كجاي اين نحو مواجهه با نظريه پردازان علوم انساني غربي مبتني بر مباني علمي است كه به سادگي تمامي آنان را "فاسد" بناميم؟ سوم اينكه چرا عزيزان ما بر سر شاخ مي نشينند و بن ميبرند؟ در همان ابتداي اين گزارش آمده است كه پارك هاي علم و فناوري 60 سال پيش در ايالات متحده (يعني در مركز علوم انساني فاسد) پديد آمده اند و 10 سال پيش نيز نخستين مركز رشد علوم انساني در قم ايجاد شده است. سوال اين است كه مگر ميشود يك نهاد علمي بدون استظهار به مباني و مبادي تئوريك علمي خلق شده باشد؟ مشخص است كه پارك هاي علم و فناوري داراي نوع نگاه خاصي به علم و فناوري هستند كه حتما از دل نظريات صاحب نظران غربي خلق شده و بسط يافته اند. خب چطور عزيزاني كه مدعي فاسد بودن نظريه پردازان علوم انساني غربي هستند حاضر شده اند ذيل نهادي كه خلق و پيدايش آن مبتني بر نگاه اين نظريه پردازان فاسد بوده است، فعاليت كنند؟ چرا برادران عزيز ما نهادي را متناسب با آموزه هاي اسلامي و ديني براي اين هدف خلق نكرده و از ابزاري استفاده كرده اند كه خودش غربي و آمريكايي است؟
وانگهي "واحد فناور علوم انساني" يعني چه؟ تعريف اين عزيزان از فناوري چيست؟ فناوريهاي علوم انساني چيستند؟ توسعه و خلق فناوريهاي علوم انساني مبتني بر كدام نظريات بنيادين و اسلامي شده صورت پذيرفته است؟
به فراز ديگري از اين گزارش توجه كنيد: "مرکز رشد واحد های فناور علوم انسانی همان نهاد مفقوده ای است که ماموریت آن کاربردی سازی(تجاری سازی) ایده‌ها در حوزه علوم انسانی اسلامی در راستای منافع مادی و معنوی بشر می‌باشد. با راه اندازی این مرکز در پارک علم و فناوری قم و در کنار حوزه علمیه، تلاش می شود تا از طریق عملیاتی نمودن تجاری سازی علوم انسانی اسلامی، علاوه بر دستیابی به اهداف ترسیم شده و ارائه الگویی کارآمد در این عرصه، راه را برای تاسیس بیشتر این گونه مراکز باز کند." واقعا تعريف اين عزيزان از تجاري سازي چيست؟ آيا كاربردي كردن يك ايده لزوما معادل تجاري كردن آن است؟ در ثاني آيا غايت مطلوب علوم انساني اسلامي به "تجاري شدن" آن است؟ اصلا همين عبارت "تجاري سازي" از كجا بر آمده است؟ آيا خود همين مفهوم محصول نظريه پردازي انديشمندان فاسد غربي نبوده است؟ توجه كنيد كه ما در دنيايي از مفاهيم غربي و غير اسلامي احاطه شده ايم و مع الوصف همه آنان را به چوب "فساد" مي نوازيم و ضمنا ميخواهيم ايده هاي خودمان را توسط طلاب حوزه علميه قم تجاري سازي كنيم!!!!! از كي تا بحال رسالت طلاب حوزه هاي علميه تجاري سازي شده است؟ آيا اين جريان نوعي وادادگي و تسليم در برابر امواج رسانه اي موجود در كشور نيست؟ آيا اگر رهبر معظم انقلاب (مدظله) مساله تجاري سازي را براي نهادهاي علمي و فناورانه كشور به عنوان اولويت مطرح ميكنند يعني حوزه هاي علميه هم به دنبال تجاري سازي علوم انساني اسلامي برآيند؟
ب) از منظر وحدت حوزه و دانشگاه: متاسفانه يكي از آفاتي كه حوزه هاي علميه در مسير وحدت با دانشگاه دچار آن شده اند انفعال در پذيرش ادبيات و نهادها و ساختارهاي دانشگاهي در حوزه هاي علميه است كه بعضا آن را از مصاديق وحدت حوزه و دانشگاه ميدانند. واقعا اين مساله جاي سوال دارد كه چرا حوزه هاي علميه خود را در هر حركت دانشگاهي -كه حتي جنبه فني و مهندسي آن غالب است- درگير ميسازند و وارد شبيه سازي هاي خام و كم عمق ميشوند؟ اين قبيل حركات بيشتر از اينكه تقويت كننده وحدت اين دو نهاد باشد شايبه ادغام حوزه در دانشگاه را پديد مي آورد. واقعيت آن است كه حوزه رسالتش و كاركردش چيز ديگري است و اصلا بنا نيست كه اگر دانشجويان در دانشگاهها مركز رشد واحد هاي فناور راه مي اندازند عزيزان طلبه هم در حوزه علميه واحد فناور علوم انساني راه بياندازند. در مقام تشبيه اين حركت بدان مي ماند كه متقابلا دانشگاهها نيز به تبعيت از حوزه به فارغ التحصيلان خود عبا و عمامه بدهند و از آنها بخواهند در ماههاي محرم و صفر به مساجد بروند و با هدف ترويج و كاربردي كردن علوم فني و مهندسي و اشاعه و انتشار آن در بين مردم -كه حتما هدف مقدسي نيز هست- بر منبر بروند و براي مردم خطابه بخوانند. اينها دو راه از هم جدا هستند و هيچ لزومي به ايجاد نهادهاي تقليدي و تشبيهي بدين شكل نيست.
ج) از منظر بروندادها و نتايج: در قسمتي از اين گزارش به برخي از دستاوردهاي اين مركز رشد اشاره شده كه در ارزيابي اينكه واقعا اين مركز به كدام سمت حركت ميكند قابل توجه است. مثلا در بخشي از گزارش آمده است: "چون در تهران هزینه‌مهد کودک بالاست یکی از هسته‌ها "پروژه مهد کودک مجازی" اسلامی را در دست اجرا دارد". يا اين دستاورد: "یکی دیگر از هسته‌ها "شبکه تعاملی طوبی" را اجرا کرده است؛ در این شبکه که بر روی شبکه جهانی قرار دارد، بخش کوتاهی از سخنرانی بزرگان دین از موضوعات مختلف پخش می‌شود و مخاطب می‌تواند در صورت نیاز فایل کامل آن را خریداری کند." و نمونه آخر از قول مسئول يكي از هسته هاي حوزوي مستقر در مركز رشد آمده است: "به دنبال راه‌اندازی "تماشاخانه 5 بعدی" که هنوز در غرب هم ایجاد نشده، هستیم".
واقعا برادران عزيز حوزوي عنايت كنند كه آيا اين ايده ها به معناي تجاري سازي علوم انساني اسلامي است؟ آيا اين قبيل كارها جزء وظايف و كاركرد نهادها و فارغ التحصيلان حوزه است؟ تماشاخانه پنج بعدي به حوزه علميه چه دخلي دارد؟
به هر حال اين گزارش اين نگراني را به شدت تقويت ميكند كه مرز بين كاركردها و رسالت حوزه و دانشگاه در حال از بين رفتن است و در اين بين آنچه مدغم در ديگري خواهد شد حوزه علميه خواهد بود. نتيجه اي كه حتما مطلوب سياست گزاران و مديران ارشد اين نهاد ارزشمند و تاريخي علمي نيست
نظر شما