و جشنواره فجر «بین‌المللی» می‌شود
هفتمین دوره جشنواره فیلم فجر (1367)
● هفتمین دوره برگزاری جشنواره فجر با دهمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی همزمان شد و به همین دلیل برنامه‌های ویژه‌ای برای این دوره تدارک دیده شد؛ بخش‌های جشنواره و تعداد سینماهای نمایش‌دهنده افزایش یافت، تعدادی از سینماها برای آماده‌شدن جهت پذیرایی از تماشاگران این رویداد مهم فرهنگی کشور، دست به تعمیر سالن‌های خود زدند. بنیاد مستضعفان یکی از مراکزی بود که بخشی از هزینه این تعمیرات را پرداخت کرد. قید «بین‌المللی» از این دوره در کنار نام جشنواره قرار گرفت، چرا که جشنواره هفتم نخستین دوره‌ای بود که به شکل گسترده به سینمای جهان هم پرداخت.
● بخش‌های متنوع دوره هفتم از این قرارند: «مسابقه سینمای ایران»، «مرور یک سال سینمای ایران»، «سینمای کودک و نوجوان»، «نمایش‌های ویژه»، «چشم حقیقت، سینمای مستند»، «یک عمر، چهار فیلم و... سرگئی پاراجانف»، «محبت، رنج و زندگی یاسوجیرو ازو»، «تصویر یک دوران، آندری وایدا»، «امید، ایثار، دنیای آندری تارکوفسکی»، «سینمای ایران و جشنواره‌های جهانی»، «دوران خنده»، «مسابقه پوستر، عکس، تیتراژ و آنونس».
● در جشنواره هفتم کارگردانانی نظیر مجتبی راعی، جمال شورجه، حسین محجوب، امرا... احمدجو، کمال تبریزی، محمد بزرگ‌نیا، سعید ابراهیمی‌فر، بهروز غریب‌پور و کامبوزیا پرتوی اولین فیلم بلندشان را روانه جشنواره کردند.
● در بخش‌های «مسابقه» و «مرور یک سال سینمای ایران» هم 57 فیلم بلند داستانی با مضامین متنوع حضور داشتند. آثار سینماگرانی مانند رسول ملاقلی‌پور، محسن مخملباف، محمدعلی طالبی، جلال مقدم، محمدعلی سجادی، مسعود جعفری جوزانی، خسرو معصومی، ابراهیم حاتمی‌کیا، کیانوش عیاری، رخشان بنی‌اعتماد، مهدی صباغ‌زاده، سیامک شایقی، مسعود کیمیایی، علی حاتمی، ابوالحسن داودی، سیروس الوند، کمال تبریزی، خسرو ملکان، حسن هدایت و منوچهر عسگری‌نسب در این ده روز نمایش داده شد. در بخش «مرور یک سال سینمای ایران»، فیلم «آب، باد، خاک» اثر سال 1364 امیر نادری هم گنجانده شد.
● از میان فیلم‌سازان پیش از انقلاب، تنها مسعود کیمیایی با فیلم «سرب» در بخش مسابقه حضور داشت. دو فیلم «باشو، غریبه کوچک» (بهرام بیضایی) و «مدرسه‌ای که می‌رفتیم» (داریوش مهرجویی) که پس از چند سال درگیر ممیزی‌بودن بالأخره به جشنواره هفتم راه یافتند، هر دو به بخش «سینمای کودک و نوجوان» فرستاده شدند، همین‌طور فیلم «مشق شب» عباس کیارستمی. دیگر فیلم‌های متعلق به سینماگران پیش از انقلاب نظیر «چمدان» (جلال مقدم)، «جعفرخان از فرنگ برگشته» (علی حاتمی) و «آب، باد، خاک» (امیر نادری) هم هیچ‌کدام به بخش «مسابقه» راه نیافتند.
● در بخش «سینمای کودک و نوجوان»، در کنار دو فیلم «باشو، غریبه کوچک» و «مدرسه‌ای که می‌رفتیم»، «مشق شب» هم قرار داشت که این فیلم خط خورد و اثر دیگری جایگزین آن شد. از دیگر آثار این بخش می‌توان به فیلم «گال» (ابوالفضل جلیلی)، «گلنار» و «ماهی» (کامبوزیا پرتوی)، «باو» (فتحعلی اویسی) و «لنگرگاه» (کیومرث پوراحمد) اشاره کرد. در بخش فیلم‌های کوتاه کودک و نوجوان هم فیلم‌سازانی نظیر جعفر پناهی، ابراهیم فروزش، اسماعیل براری و نورالدین زرین‌کلک حضور داشتند.
● یکی از وقایع جذاب این دوره، قرارگیری فیلم «سفر به سرزمین [آرتور] رمبو» اثر داریوش مهرجویی در بخش «چشم حقیقت» است. این فیلم در کنار آثاری مانند «کویانیس‌کاتسی» و «پواکاتسی» (گادفری رجیو)، سه فیلم از آلن رنه و فیلمی کوتاه از ساتیا جیت‌رای نمایش داده شد. در بخش «نمایش‌های ویژه» هم فیلم‌هایی نظیر «ذرت سرخ» (ژانگ یی‌مو)، «خانم‌های جنگل بولونی» و «ناگهان بالتازار» (روبر برسون) و «بابا به مأموریت رفته است» ( امیر کوستوریکا) شرکت داشتند.
● سیاست محافظه‌کارانه پخش جوایز بین سینماگران مختلف برای راضی نگه‌داشتن همه از همین سال آغاز شد؛ مخملباف سیمرغ بلورین بهترین فیلم‌نامه و بهترین کارگردانی را برای «بای‌سیکل‌ران» گرفت، دیپلم افتخار بهترین فیلم‌نامه به احمدجو (شاخه‌های بید) رسید، جعفری جوزانی سیمرغ بلورین بهترین فیلم را برای «در مسیر تندباد» دریافت کرد، و هیأت داوران جوایز ویژه خود را به «نار و نی» (ابراهیمی‌فر) و «دیده‌بان» (حاتمی‌کیا) داد. در این دوره یک اتفاق باورنکردنی هم روی داد: نه تنها جایزه بهترین بازیگر زن اهدا شد، بلکه دو بازیگر زن موفق به دریافت این جایزه شدند! فریماه فرجامی برای بازی در فیلم سرب دیپلم افتخار گرفت و رویا نونهالی برای بازی در فیلم «عروسی خوبان» سیمرغ بلورین را دریافت کرد.
سال «یأس» یا سال امید؟
هشتمین دوره جشنواره فیلم فجر (1368)
● در هشتمین دوره، خیلی از سردرگمی‌های دوره‌های گذشته به سروسامان رسید؛ انگار مسئولان و سینماگران بالأخره پس از آزمون و خطاهای چندساله، درک کردند که از سینمای ایران و جشنواره فجر چه می‌خواهند و چه انتظاری دارند. در این دوره برای اولین بار بخش «جشنواره جشنواره‌ها» شروع به کار کرد تا دیگر هر سال عناوین نامشخصی مانند «چشم‌انداز سینما در آسیا» یا «سینمای سه قاره» به این بهانه ابداع نشود. در این دوره دو بخش «گنجینه‌های فیلم‌خانه‌ای» با دو زیرشاخه «سده بزرگان» و «سینما و ادبیات» هم به بخش‌های پیشین اضافه شد که این بخش در واقع مرور آثار آرشیوی بود. این فیلم‌های آرشیوی برخی از برجسته‌ترین آثار سینمایی جهان را شامل می‌شدند اما کیفیت آن‌ها چنان افت کرده بود که نمایششان چندان جذابیتی نداشت.
● در این دوره، بخش «جشنواره بین‌المللی کودکان و نوجوانان» با وسعت بسیار زیادی برگزار شد که شامل سه زیرمجموعه «ده سال سینمای کودک و نوجوان»، «گذری به فیلم‌خانه کودکان و نوجوانان» و «مروری بر آثار عباس کیارستمی» بود و در آن، 14 فیلم بلند و کوتاه کیارستمی از سال 1349 تا آن مقطع را نمایش دادند. در سال 68 چند فیلم کودک و نوجوان هم ساخته شد که در جشنواره هشتم به نمایش درآمد؛ آثاری مانند «پاتال و آرزوهای کوچک» (مسعود کرامتی)، «دزد عروسک‌ها» (محمدرضا هنرمند) و «کاکلی» (فریال بهزاد) فیلم‌های ایرانی این دوره، و «داستان بی‌پایان» (ولفگانگ پترسن)، «من یک بچه دوست‌داشتنی بودم» (هال هارتلی)، چهار فیلم از لورل و هاردی و چند فیلم دیگر، آثار خارجی این بخش را تشکیل می‌دادند. گنجاندن فیلم‌های لورل و هاردی در برنامه نمایش کودکان و نوجوانان هم از آن دسته‌بندی‌های به‌یادماندنی است!
● جشنواره هشتم از حیث فیلم‌های ایرانی، به دوره‌ای به‌یادماندنی در تاریخ سینمای ایران تبدیل شده است. حضور فیلم‌هایی مانند «هامون» (داریوش مهرجویی)، «مادر» (علی حاتمی)، «ای ایران» (ناصر تقوایی)، «کلوزآپ« (عباس کیارستمی) و «دندان مار» (مسعود کیمیایی) از نسل فیلم‌سازان قبل از انقلاب اسلامی در کنار آثاری مانند «مهاجر» (ابراهیم حاتمی‌کیا)، «بچه‌های طلاق» (تهمینه میلانی)، «پول خارجی» (رخشان بنی‌اعتماد)، «آخرین پرواز» (احمدرضا درویش) و «ریحانه» (علیرضا رئیسیان) از نسل فیلم‌سازان جوان پس از انقلاب، دوره ویژه‌ای را رقم زد. جالب این‌که در زمان برگزاری جشنواره هشتم آثار فیلم‌سازان دسته اول با استقبال چندانی از طرف منتقدان روبه‌رو نشد، و آثار فیلم‌سازان دسته دوم هم برای آن‌ها چندان دلپسند نبود اما پس از گذشت چند سال، تازه تأثیر این دوره و فیلم‌هایش آشکار شده است؛ وقتی فیلم‌های «هامون» و «مادر» و «دندان مار» تا چندین سال بهترین آثار فیلم‌سازانشان باقی ماندند و مرتب بر تعداد هوادارانشان افزوده شد، دیگر کمتر کسی باقی ماند که به یاد داشته باشد برخی از منتقدان، جشنواره هشتم را «سال یأس» نامیده بودند. از طرف دیگر، رئیسیان، درویش و میلانی با اولین آثارشان در این جشنواره حاضر شده بودند و اگرچه آثار بی‌نقصی ارائه نداده بودند اما به‌هرحال کیفیت فیلم و نوع نگاهشان نوید ورود فیلم‌سازان بااستعدادی را به عرصه سینما می‌داد. و البته حاتمی‌کیا و بنی‌اعتماد هم آن‌قدر در کارشان پیشرفت کرده بودند که سینمای ایران را به داشتن فیلم‌سازان قدری امیدوار کنند.
● و اما جوایز جشنواره هشتم: به آثار کیمیایی، حاتمی و تقوایی کاملاً بی‌اعتنایی شد. کیارستمی جایزه ویژه هیأت داوران را دریافت کرد. داریوش مهرجویی «به واسطه ارائه موفق مفهوم نجات‌بخش «علی‌خواهی» در فرهنگ ایرانی»، سیمرغ بلورین بهترین فیلم‌نامه را گرفت؛ همچنین سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی و جایزه ویژه هیأت داوران را. کسب این همه جایزه توسط یک فیلم‌ساز قبل از انقلاب در آن سال‌ها اتفاق خاصی محسوب می‌شد. البته هیأت داوران سیمرغ بلورین بهترین فیلم را به «مهاجر» حاتمی‌کیا اهدا کرد. دیپلم افتخار بهترین فیلم‌نامه هم به نویسندگان فیلم‌نامه‌‌های «جست‌جوگر» (محمد متوسلانی) و «مهاجر» اهدا شد.
نظر شما