کارِ کارستانِ استاد شهرام ناظری

البته پیشترها آلبوم «آواز اساطیر» را شنیده بودیم که چنان که روی جلد آن آمده بود کلام آن شاهنامه کردی بود، منتهی آن آلبوم شنیدنی و بسیار ممتاز در کارنامه استاد شهرام ناظری به کلام کردی بود و فارسی زبانان نمی توانستند از کلامش بهره کامل ببرند تا این که همین یکی دو روز پیش آلبوم «درفش کاویانی» به بازار آمد. سال ها بود که منتظر انتشار این اثر بودم و حدس می زدم اگر کسی بتواند از پس خواندن شاهنامه برآید کسی نیست به جز شهرام ناظری. که هم دانش ادبی اش را دارد، هم پشتوانه موسیقایی ای که بتواند یاریگرش باشد و هم حنجره ای که خوب می تواند فضای حماسی را انعکاس دهد. حدسم درست بود. قبل ترها هم نوشته بودم که شاهنامه خوانی معنی اش این نیست که صرفا شعر فردوسی را در دستگاه چهارگاه بخوانیم. باید با فرهنگ شاهنامه انس و الفتی داشت و با اسطوره و حماسه پیوندی. و از همه مهم تر حنجره ای که بتواند حق مطلب را ادا کند. خواننده باید به این درک ابتدایی و البته به شدت مهم برسد که نمی توان همانگونه که فلان غزل عاشقانه سعدی را می خوانیم ابیات شاهنامه را نیز بخوانیم. البته این حرف مختص شاهنامه نیست. شما شعر رودکی را هم نمی توانی به سبک و سیاق غزل حافظ و سعدی بخوانی. ناظری این نکته را خوب فهمید و علت توفیق او در ارائه اشعار مولانا نیز همین بود.

خیلی ها شعر مولانا را خوانده اند اما هیچ کدام نتوانسته اند مارا با جهان مولانا پیوند دهند. این ناظری بود که توانست با صدای سخن عشق و مطرب مهتاب رو و آلبوم های دیگری از این دست دعوی کسانی را که می گفتند شعر مولانا با موسیقی ایرانی جور در نمی آید باطل کند. ناظری توانست با تلفیق غزلیات پر شور مولانا و موسیقی ایرانی کاری بزرگ صورت دهد و ناممکنی را ممکن کند و حالا با شعر فردوسی همان کاری را کرده است که با شعر مولانا. جدا از تسلط موسیقایی ناظری بر نوع خاصی از موسیقی مقامی که ریشه در آیین یارسان دارد درک و دریافت او از زمانه خود نیز ستودنی است. او در سال های اخیر در کنار فعالیت ها و دلمشغولی های همیشگی اش آلبوم هایی منتشر کرد تا به دیگران ثابت کند زمین و زمانه خود را به خوبی می شناسد. انتشار آلبوم « سفر عسرت» و «امیرکبیر» آن هم در آن هشت سال کذایی نشان داد که او اگرچه اهل شعار و هیاهو نیست اما نیک می داند در چه هنگامه ای می زید و در بزنگاه های تاریخی باید چه بخواند. در همین آلبوم شاهنامه خوانی اش نیز صرفا به وجه ادبی و موسیقی اشعار فردوسی توجه نداشته. داستانی را برای خواندن برگزیده که به شدت تامل برانگیز است. پایان آلبوم هم شاهکار است به ویژه وقتی با لحن ناصحانه استاد شهرام ناظری در می آمیزد:

فریدون فرخ فرشته نبود

زمشک و ز عنبر سرشته نبود

به داد و دهش یافت آن نیکویی

تو داد و دهش کن فریدون تویی

ای کاش گوش های ما مستعد شنیدن این ابیات حکیم ابوالقاسم فردوسی باشد. ایدون باد!