هادی نیلی: یک هفته از تعطیلات نوروزی امسال گذشته بود که خبری بامزه روی خیلی از وب‌سایت‌های خبری قرار گرفت؛ خبری که شاید اگر یک هفته پیش منتشر شده بود، می‌توانست به جای یک «طنز سیزده»، اسباب مزاح شود. در این خبر از قول قائم‌مقام وزیر علوم، تحقیقات و فناوری گفته شده بود که واحد پایان‌نامه از دوره کارشناسی ارشد حذف شده است. از دکتر محمد حسینی درباره تغییرات احتمالی در دوره‌های کارشناسی ارشد نقل شده بود: امسال قرار است برخی دانشگاهها، شیوه جدیدی را بیازمایند که در آن، آموزش محور قرار می‌گیرد. بر این اساس دیگر پایان‌نامه خودبه‌خود از گردونه کار خارج می‌شود، چرا که این امر وقت زیادی از دانشجو می‌گیرد و استاد راهنما هم به واسطه این که درگیر پایان‌نامه است، نمی‌تواند به سایر امور رسیدگی کند.
این مقام وزارت علوم گفته بود: با توجه به این‌که سال 88، سال اصلاح الگوی مصرف نام گرفته، ما هم سعی داریم دوره کارشناسی ارشد را سریع‌تر و کوتاه‌تر برگزار کنیم.
او در پاسخ به این سؤال که چه جایگزینی برای پایان‌نامه تعیین شده، گفته بود: در روش مذکور جای پایان‌نامه را چند واحد درسی می‌گیرد که بر سرعت کار می‌افزاید و باعث می‌شود ما بتوانیم دانشجویان بیشتری را وارد دوره‌های کارشناسی ارشد کنیم. البته این امر امسال به صورت آزمایشی انجام می‌گیرد.
هرچند کمتر سایت خبری بود که این خبر را در میان تیترهای اصلی‌اش قرار ندهد، اما دو روز بعد معلوم شد که این خبر، یک شوخی بوده است. نویسنده‌ای به نام «م. ف.» در نامه‌ای سرگشاده خطاب به مدیران خبرگزاری‌ها و روزنامه‌ها و سایت‌های ایرانی و فارسی‌زبان خارجی نوشت: به عنوان یک طنزنویس گهگاهی طنزهایی را در قالب خبرهای طنزآمیز تولید می‌کنم که تحت عناوین خنده‌داری منتشر می‌شوند و هر خواننده‌ای با درجه هوشی متوسط متوجه غیرواقعی بودن آن‌ها می‌شود. در همین راستا به ذهنم رسید که برای نقد رفتار شتاب‌زده و بعضاً غیرعقلانی بعضی از مسئولان و مدیران که در سایه شعار «اصلاح الگوی مصرف» طرح‌ها و راهکارهای عجیب و ناعاقلانه‌ای ارائه می‌دهند، خبری بسازم با عنوان «حذف پایان‌نامه از دوره کارشناسی ارشد برای اصلاح الگوی مصرف». این طرح به قدری خنده‌دار بود که وقتی با دوستانم در میان می‌گذاشتم، به محض شنیدن عنوان آن به شدت می‌خندیدند. با این حال به توصیه دوستان از انتشار آن صرف‌نظر کردیم چرا که فکر می‌کردیم این خبر بیش از حد مضحک است و به ویژه آن‌که صلاح نیست به نام سال اصلاح الگوی مصرف چنین شوخی جلفی شود. این گذشت تا این‌که در کمال شگفتی دیدیم این شوخی منتشرنشده ما را یک سایت خبری نقل کرده است».
این طنزنویس با اظهار شگفتی و تأسف از انتشار چنین خبر غیرواقعی و مضحکی در قالب جدی، در ادامه این نامه آورده است: «شگفت‌آور آن‌که بسیاری از دوستان رسانه‌ای خودشان بهتر از ما می‌دانند ارزش تحصیلات تکمیلی به پایان‌نامه است و چنان‌چه یک دانشجوی دوره فوق لیسانس پایان‌نامه نگذراند، فرق چندانی با دانشجوی دوره لیسانس که او هم معادل فوق‌دیپلم است و در حقیقت دیپلمه محسوب می‌شود ندارد. » م. ف. در پایان از مدیران تمام رسانه‌هایی که خبر فوق را به عنوان یک خبر جدی نقل کرده‌اند، خواسته که ضمن عذرخواهی از خوانندگانشان این نامه را به عنوان یک جوابیه منتشر کنند و از این پس هم سعی کنند خبرها و نقل قول‌های مسخره و شاخ‌دار را از اخبار واقعی تشخیص دهند!
شاید همان‌طور که این طنزپرداز اشاره کرده است، رفتار شتاب‌زده برخی مدیران و مسئولان که از سر رفع‌تکلیف برنامه‌های خود با شعار «اصلاح الگوی مصرف» را اعلام می‌کنند، باعث شده چنین خبری باورپذیر به نظر برسد. اما وقتی به پیشینه این خبر نگاهی بیندازیم، می‌توان نشانه‌هایی از واقعیت در آن سراغ گرفت؛ نشانه‌هایی که همگی درراستای هرچه آسان‌تر شدن تحصیلات دانشگاهی و درنتیجه افت محتوایی آموزش‌عالی بوده است.
واقعیت این است که از مدتی پیش خبرهایی درباره تصمیم تازه وزارت علوم برای آسان‌ترکردن دوره کارشناسی ارشد به گوش می‌رسید. گفته می‌شد دانشجویان دوره کارشناسی ارشد می‌توانند به جای پایان‌نامه‌شان، به کارآموزی در واحدهای کاری مرتبط بروند. البته خبر طنز اخیر، مایه خیر شد و قائم‌مقام وزیر علوم، تحقیقات و فناوری را به پاسخ‌گویی در این باره وا داشت. او در واکنش به این خبر، اختیاری‌شدن واحد پایان‌نامه در دوره کارشناسی ارشد را تأیید کرد.
دکتر محمد حسینی در گفت‌وگویی با روزنامه همشهری درباره جزئیات این تصمیم‌گیری گفت: آن خبر را به آن سبکی که منتشر شده، تأیید نمی‌کنم چون تنها بخشی از مصاحبه مرا به شکل گزینشی منعکس کرده بودند و با حالت تمسخر با آن برخورد کرده بودند.
قائم‌مقام وزارت علوم گفت: براساس این تصمیم در دوره کارشناسی ارشد دانشگاهها شیوه فعلی تحصیل ادامه پیدا خواهد کرد و در کنار آن دو شیوه جدید به‌صورت آزمایشی اجرا خواهد شد: یک شیوه آموزش‌محور و یک بحث پژوهش‌محور. شیوه آموزش‌محور تنها در 14 دانشگاه خاص اجرا خواهد شد؛ یعنی به این 14 دانشگاه از سوی وزارت علوم مجوز داده شده که واحد پایان‌نامه را حذف کرده و به جای آن واحدهای آموزشی ارائه دهند. اما در روش پژوهش‌محور، تمرکز روی کارهای تحقیقاتی خواهد بود. البته این معنایش این نیست که واحدهای آموزشی نداشته باشند. یا در روش آموزش‌محور معنایش این نیست که آن‌ها کارهای پژوهشی نداشته باشند.
به گفته این مقام وزارت علوم، 10 دانشگاه برتر کشور مشمول این طرح شده‌اند؛ دانشگاه‌هایی مثل دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه تهران، دانشگاه شهید بهشتی و دانشگاه تربیت مدرس.
او البته تأکید کرد که «واحد پایان‌نامه به‌اجبار حذف نمی‌شود بلکه دانشجو مختار می‌شود واحد آموزشی یا واحد پایان‌نامه را انتخاب کند. البته باید توضیح بدهیم که کارهای تحقیقاتی مرسوم در سایر دروس حذف نخواهد شد بلکه واحد پایان‌نامه حذف می‌شود.»
قائم‌مقام وزارت علوم تأیید کرد که «هدف این تصمیم، بالابردن ظرفیت پذیرش دانشگاه‌هاست. یکی دیگر از هدف‌ها هم این است که ماندگاری دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد کمتر و آن‌ها زودتر فارغ‌التحصیل شوند چون الان تقاضا برای ورود به مقطع کارشناسی ارشد بسیار بالاست. همین امسال 680 هزار نفر برای ورود به این مقطع ثبت‌نام کرده‌اند. در سال 87 تنها 40 هزار متقاضی از این تعداد جذب دانشگاهها شده‌اند و بقیه نه.» این مقام وزارت علوم تصریح کرده که «قبل از نوروز درباره این طرح تصمیم‌گیری و به دانشگاهها ابلاغ شده است.»
البته با وجود نگرانی کارشناسان آموزشی درباره عواقب و نتایج چنین طرحی، برخی دیگر نیز در اشاره به وضع کنونی پایان‌نامه‌سازی برای دانشجویان کارشناسی ارشد، معتقدند چنین طرحی چیزی از سطح سواد و دانش فارغ‌التحصیلان نمی‌کاهد. فروش پایان‌نامه و تحقیق‌های دانشگاهی به شکل آماده از طریق دفترهای فنی نزدیک دانشگاههای اصلی و همچنین با آگهی‌های غلط‌انداز روی دیوارها و در روزنامه‌ها، باعث شده که این واحد از دوره کارشناسی ارشد عملاً شکلی صوری و تشریفاتی پیدا کند و خیلی از دانشجویان از زیر بار این واحد به‌سادگی و صرفاً با تکیه‌کردن به جیب‌شان شانه به در برند.
با این همه با براندازکردن گفته‌های کاملاً جدی قائم‌مقام وزارت علوم از یک‌سو و آن خبر طنز از سوی دیگر، به‌سختی می‌توان تفاوت این دو را متوجه شد. گاهی خبرهای طنز هم می‌توانند رنگ واقعیت به خود بگیرند.
نظر شما