پیروزه روحانیون: نقاشی‌های دیواری جدید دیوارهای شهرمان را آراسته‌اند؛ نقاشی‌هایی که از الگوی ادامه فضا پیروی می‌کنند. یک ساختمان را در نظر بگیرید که یکی از دیوارهایش رو به رهگذران میدان ونک است. رنگش می‌کنند، رویش نقاشی می‌کشند و وقتی نگاهش می‌کنی، حس می‌کنی ابعاد آن طرف ساختمان در این طرف هم امتداد یافته است.
نقاشی‌های شهری قرار است آرامشی ببخشند به زندگی پرالتهاب ما. قرار است وقتی آنها را نگاه می‌کنیم، لااقل یک لحظه از همه گرفتاری‌ها و دلمشغولی‌هایمان جدا شویم.
اما این‌که این آثار تا چه حد با استانداردهای نقاشی در این سبک انطباق دارد و تا چه اندازه ما را به هدفمان نزدیک می‌کند و برای دیوارهای شهری مثل تهران مناسب است، نکته‌ای جدی و قابل‌توجه است که استادان هنرهای تجسمی در مورد آن نظرهای متفاوتی دارند.
ایرج اسکندری: این نقاشی‌ها فقط هدر دادن سرمایه است
ایرج اسکندری، متخصص نقاشی دیواری و طراح نمای کنونی میدان انقلاب در سال 1361 است. او که امسال آمادگی خود را برای بازسازی این نماد اعلام کرده، در مورد این طرح می‌گوید: «من این طرح را برای اجرا روی دیوار آماده کرده بودم و نه به صورت یک میدان؛ تخصص من نقاشی دیواری است. در این طرح به روند انقلاب و نشانه‌هایی از جنگ اشاره می‌شد و قرار بود روی یک دیوار مسطح اجرا شود اما توسط آقای سیدجمال سیدجوادی به صورت استوانه اجرا شد. حالا بعد از 27 سال دوست دارم طرح را به همان چیزی که در اصل بود تبدیل کنم یعنی یک نقش برجسته با استفاده از بتون و سنگ.»
اسکندری یکی از اعضای شورای نقاشی دیواری و گرافیک شهری زیباسازی شهرداری تهران بود. این شورا که از سال ۱۳۸۰ به عنوان اداره کارشناسی در زمینه ساماندهی وضعیت نقاشی دیواری در شهر تهران آغاز به‌کار کرد، به دلیل تغییر مدیریت مدتی است معلق مانده و جلساتش تشکیل نمی‌شود. اسکندری، نقاشی‌های جدیدی را که بر دیوارهای تهران کشیده می‌شوند مورد تأیید این شورا نمی‌داند: «بسیاری از این طرح‌ها به لحاظ ماندگاری و نحوه اجرا مشکل دارند و در واقع شهر را پر از آلودگی تصویری می‌کنند. البته بعضی از آنها موضوع و طراحی خوبی دارند ولی به خاطر مواد مورد استفاده و نحوه اجرا بیشتر از 3 یا 4 سال عمر نمی‌کنند.»
او اثر خوب دیواری را اثری می‌داند که علاوه بر انطباق با فرهنگ ایرانی، ماندگاری خوبی هم داشته باشد و می‌گوید: «نقاشی دیواری تعریف دارد و باید ضوابط مشخصی در آن رعایت شود. مکان‌یابی، مواد و متریال اثر با توجه به شرایط جوی، نور و آب و هوایی که دیوار در آن قرار دارد و بعد تناسب محیطی با نقاشی دیواری از اصول مهم هستند که متأسفانه معمولاً رعایت نمی‌شوند. بسیاری از این نقاشی‌ها فقط به هدر دادن سرمایه و جبران آنها هزینه‌بر است.»
علی‌اصغر کفشچیان مقدم: نقاشی‌های دیواری، بنرها و تبلیغات، ظاهر تهران را از بین برده‌اند
علی‌اصغر کفشچیان مقدم، مدرس هنر دانشگاه تهران که در سال 1366 بزرگ‌ترین نقاشی دیواری ایران را به تصویر کشید، معتقد است نقاشی دیواری در هر جایی می‌تواند اجرا شود، اما بسته به این‌که در چه موقعیت یا فضایی باشد، سبک و نوع آن فرق می‌کند. او می‌گوید: «برای تهران شلوغ باید آثاری ارائه شود که باعث آرام‌سازی فضا شود و اگر این نقاشی‌ها در جای مناسب اجرا نشود، بر آلودگی بصری شهر می‌افزاید.»
کفشچیان در انتقاد از بعضی آثار سه بعدی جدید می‌گوید: «در بسیاری از این نقاشی‌های دیواری نسبت میدان خوانش رعایت نشده و خط افق نقاشی با خط افق واقعی انطباق ندارد، این عدم انطباق باعث ایجاد خطای دید برای بیننده و آزار بصری می‌شود و گاه حتی برای رانندگان که در یک لحظه با دو خط افقی روبه‌رو می‌شوند خطرناک است. این نقاشی‌ها نباید در اتوبان‌ها و خیابان‌های شلوغ کشیده شوند و بهتر است در مکان‌هایی مثل پارک باشند.»
او با یادآوری این نکته که تفاوت اصلی نقاشی دیواری با نقاشی در هماهنگی‌ای است که با فضایی که در آن قرار دارد ایجاد می‌کند، می‌افزاید: «هر نقاشی خوبی قابلیت تبدیل شدن به نقاشی دیواری دارد اما فرق این دو در نسبتی است که نقاشی دیواری با محیط اطرافش برقرار می‌کند. این نسبت شامل ساختارهای فیزیکی و روانی محیط می‌شود، ضمن این‌که نقاشی دیواری باید توان ارتباط با مخاطبان آن محیط را هم داشته باشد. یکی از علت‌های عدم موفقیت و مواجه نشدن نقاشی شهدا با اقبال عمومی همین عدم ارتباط با مخاطب بود. در حالی‌که همین موضوع با ایده‌هایی پخته‌تر می‌توانست اثر بهتری بر مخاطب بگذارد و توجه آنها را بیشتر به خود جلب کند.»
او همچنین به شورای نقاشی دیواری و گرافیک شهری اشاره می‌کند و می‌گوید: «ما عضو شورای نقاشی دیواری سازمان زیباسازی شهرداری بودیم و در سال 1380 آئین‌نامه‌ای تنظیم کردیم که بر اساس آن هر اثر محیطی که در شهر تهران در معرض دید عموم قرار می‌گرفت باید در شورای خاصی که ما پیشنهاد کرده بودیم تأیید و تحت نظارت همان شورا اجرا می‌شد. قرار شد این آئین‌نامه در شورای شهر تصویب و به شهرداری‌های شهر تهران بخشنامه شود. اما با تغییرات هر ساله مدیریت سازمان زیباسازی این طرح معلق ماند. نتیجه این‌که ما دو سال و نیم است ارتباط‌مان را با سازمان قطع کردیم و شورا تشکیل نمی‌شود.
یک‌سال و نیم پیش سازمان زیباسازی دوباره از ما دعوت کرد که این شورا را تشکیل دهیم. جلساتی برپا شد ولی آثاری که ما برای دیوارهای تهران تصویب کردیم اجرا نشد و در عوض آثاری بر دیوارها نقش بست که ما تأیید نکرده بودیم. بعد از آن دیگر این شورا به فعالیت خود ادامه نداد.»
به عقیده کفشچیان وقتی تعداد زیادی پروژه بدون مطالعه و کارشناسی هنری اجرا می‌شوند در مورد کیفیت و تناسب آنها با کارکردشان انتظار زیادی نمی‌توان داشت. او اصول مهم در نقاشی دیواری را چنین برمی‌شمرد: «در نقاشی‌های دیواری شهری باید چند چیز مورد توجه قرار گیرد اول رنگ، طرح و موضوع و فرم نقاشی است که باید از نظر فیزیکی و روانی با محیط نسبت معقولی داشته باشد. نکته مهم دیگر دقت در میدان خوانش و میدان دید نقاشی است و توجه به افق نقاشی و افق دید مخاطب است. و در نهایت رعایت ارتباط فرهنگی و بیانی‌ای که با بینندگان نقاشی برقرار می‌شود و یافتن ایده‌هایی که نگاه مخاطب را جذب کند و بر او تأثیر بگذارد.»
به نظر این هنرمند یک مدیریت کلان باید برای ظاهر شهر مهمی مثل تهران تصمیم‌گیری کند: «فراموش نکنیم تهران پایتخت کشورمان است و بسیاری از توریست‌ها از آن بازدید می‌کنند و به نوعی یکی از اصلی‌ترین نمایندگان معرفی کشورمان به کسانی است که به ایران می‌آیند. در حال حاضر نقاشی‌های دیواری، بنرها، تبلیغات و مبلمان شهری، ظاهر تهران را از بین برده‌اند. بهترین فضاهای شهر به تابلوهای تبلیغاتی تعلق دارد و جاهای دیگر در اختیار نقاشی دیواری‌هایی است که آنها هم چندان برای شهر مناسب نیستند.»
نظر شما