چه کسانی منشور کوروش را ترجمه کردند؟

نخستین ترجمه منشور کوروش به زبان انگلیسی توسط «راولینسون» انجام گرفت (1880 م). سپس کسانی همانند «ویسباخ» (1890 م)، «ریختر» (1952 م)، «اوپنهایم» (1955 م) و نیز «لوکوک» (1990 م) به ترجمه آن اقدام کرده‌اند.

برخی از سطرهای این استوانه بر اثر آسیب دیدگی قابل خواندن نیست، اما می‌توان تا حدی سطرها را بازسازی کرد. به همین سبب است که در خوانش پاره‌ای از سطرهای استوانه، اتفاق نظری وجود ندارد. در سال 1375 بخشی از لوحه‌ای که تا آن زمان گمان می‌رفت متعلق به نبونید است، توسط «پل ریچارد برگر» مورد مطالعه دوباره قرار گرفت و مشخص شد که پاره‌ای جدا شده از استوانه کوروش است.

بدین سان سطرهای 36 تا 43 منشور که افتادگی داشت، بازسازی شد. این پاره که در دانشگاه ییل آمریکا نگهداری می‌شد، به موزه بریتانیا انتقال داده شد تا سطرهای منشور کوروش کامل شود.

در ایران این منشور برای نخستین‌بار توسط دکتر عبدالمجید ارفعی، استاد فرهنگ و زبان‌های خاور نزدیک باستان، به فارسی ترجمه شده است. او به پیشنهاد بنیاد فرهنگ ایران به انگلستان می‌رود تا عکسی از متن استوانه که در موزه بریتانیا نگهداری می‌شود، تهیه کند. همزمان با تهیه عکس‌ها یک نسخه کپی از استوانه را تهیه می‌کند و با بازگشت به ایران دست به کار ترجمه آن می‌زند. او ابتدا قطعات را شکل‌نویسی و سپس با زیباسازی شکل‌ها به چاپ آن اقدام می‌کند.

از سویی دیگر با کمک نسخه کپی از استوانه، نکته‌هایی را که از نظر شکل مشکوک بوده‌اند، بازسازی می‌کند و سطرهایی را که واضح نبودند، به وضوح بیشتری می‌رساند. این اثر که همراه با توضیحاتی درباره زندگی و زمانه کوروش است، با ویراستاری مهین صدیقیان چاپ شده است. ترجمه دیگری از منشور کوروش توسط رضا مرادی غیاث‌آبادی در سال 1377 منتشر شده است.

سطرهای آغازین منشور کوروش با چنین عبارت‌هایی آغاز می‌شود «منم کوروش، شاه بزرگ شاه نیرومند، شاه بابل، شاه سرزمین سومر و اکد، شاه چهار گوشه جهان، پسر کمبوجیه شاه بزرگ، شاه انشان، نواده کوروش شاه بزرگ، شاه انشان، از نژاد چیش پیش، از دودمان سلطنتی. هنگامی که من بابل را به آرامش تصرف کردم با سرور و شادانی کاخ شاهی را جایگاه فرمانروایی قرار دادم...». این سطرهای ابتدایی برای شناخت کوروش و خاندان او اهمیت تاریخی بسیار دارد.

************ درباره منشور کوروش

«هرمزد رسام» باستان‌شناس آشوری‌تبار بریتانیایی، در سال 1879 میلادی (1258 خورشیدی) در کاوش‌های شهر بابل و در نیشگاه «اسگلیه»(معبد «مردوک» خدای بابل) لوح گلی را یافت که به زودی مشخص شد منشور کوروش هخامنشی پس از تصرف بابل و شکست دادن «نبونید» پادشاه بابلیان است.

این لوح که از گل رس ساخته شده است، 5/22 سانتی‌متر طول و 11 سانتی متر عرض دارد و دور تا دور آن 45 سطر است. لوح یاد شده به خط و زبان اکدی (بابلی نو) نوشته شده و متعلق به سال 538 پیش از میلاد است.

کوروش هخامنشی (550 ـ 530 پ.م) پس از ورود به شهر پُرشکوه باستانی بابل، برای آزادی ملت‌های گوناگون از اسارت صبابلیان، فرمانی صادر کرد که بر پایه آن 40 هزار نفر از بند اسارت آزاد شدند و به سرزمین‌های خود بازگشتند.

این منشور 45 سطری، که به اعلامیه کوروش و منشور آزادی نامبردار است، شرحی از ورود بدون خونریزی کوروش به شهر بابل و معرفی مقام و منصب کوروش است. کوروش در دو جا از منشور خود تکرار می‌کند که او و ارتش ایران، به صورتی آشتی‌جویانه وارد بابل شده‌اند.

به دنبال آن بر چند نکته پافشاری می‌کند که از دید تاریخی اهمیت بسیار دارد. او می‌گوید: «من برای همه انسان‌ها آزادی پرستش خدایانشان را برقرار کردم و فرمان دادم که هیچ کس حق ندارد به این دلیل مورد بدرفتاری قرار بگیرد. من فرمان دادم که هیچ خانه‌ای ویران نشود. من صلح و آسایش را برای تمام انسان‌ها تضمین کردم». از زمان نگارش این فرمان تا به امروز 2550 سال می‌گذرد.

از روی این فرمان، نسخه‌های گوناگونی برای ارسال به نواحی امپراتوری هخامنشی نوشته و ارسال شده است. نسخه بدلی از منشور کوروش هم اکنون در سازمان ملل متحد نگهداری می‌شود و آن را نشانه‌ای از همزیستی و تفاهم میان ملت‌ها می‌دانند.