زهرا تالانی - از این حقیقت که کشور ما کشوری زلزله خیز است راه گریزی نیست اما کاهش اثرات تخریبی و خسارتی زلزله موضوعی قابل طرح و ممکن است؛ تعبیری که دکتر عباسعلی تسنیمی رئیس پژوهشگاه زلزله شناسی و مهندسی زلزله از آن تحت عنوان «پذیرش» نام می‌برد و می‌گوید:«با زلزله نمی‌توان مقابله کرد بلکه باید آن را پذیرفت و با آن زندگی کرد.» در حالیکه به تازگی اعلام شده که گسل های شهر تهران فعال هستند وامکان وقوع زلزله در تهران زیاد است. اما تسنمی معتقد است که به لحاظ علمی هرگز نمی توان وقوع و یا عدم وقوع زلزله را پیش بینی کرد.
آیا به لحاظ علمی امکان پیش بینی زلزله وجود دارد؟
به لحاظ علمی هرگز نمی توان وقوع و یا عدم وقوع زلزله را پیش بینی کرد.بنابراین باید احتیاط های لازم را در این زمینه انجام داد. البته این احتیاط امری عقلی است. چون تهران یکی از شهرهای لرزه خیز است که دارای گسلهای وسیع است.
تا پیش از این پیش‌بینی شده بود که هر 10 سال یک‌بار یک زلزله بالای 7 ریشتر در کشور رخ می‌دهد، اما با توجه به افزایش زمین‌لرزه‌ها و شواهد موجود احتمال می‌دهیم که هر 10 سال 2 زلزله بالای 7 ریشتر در ایران اتفاق بیفتد.
بنابراین امکان زلزله در تهران حتمی است؟
طبق تحقیقات ،زلزله دارای یک دوره بازگشت است که طبق برآوردها هر 150 سال یک بار یک زلزله بزرگ رخ می دهد و با توجه به اینکه بزرگترین زلزله در تهران در 170 سال گذشته رخ داده است باید خود را برای وقوع زلزله بزرگ در این شهر آماده کنیم.
برای کاهش اثرات تخریبی زلزله چه باید کرد؟
کارهای زیادی در ارتباط با کاهش خطرات ناشی از زلزله در کشور باید انجام شود اما مهم‌ترین نکته در ارتباط با انجام این کارها، هماهنگ بودن این فعالیت‌ها با یکدیگر و تناسب آنها با یک برنامه جامع و هدفمند است. همچنین انجام هرگونه اقدام تخصصی در راستای کاهش خسارات ناشی از زلزله، مستلزم پشتوانه‌ای علمی است. امروزه دیگر دوره‌ای نیست که بتوان بدون در نظر گرفتن مبانی علمی و عدم‌انجام مطالعه و تحقیق، تصمیم‌گیری کرد. بر این اساس دیگر تفکیک دیدگاه‌های تخصصی از غیرتخصصی عملاً مورد ندارد، اما تفکیک حوزه‌های تخصصی همچنان به قوت خود باقیست و در هر یک از این حوزه‌های چهارگانه کاهش اثرات ناشی از زلزله مستلزم اقداماتی ویژه، خاص و تخصصی است که بی‌شک همه این اقدامات باید با هم هماهنگ باشند.
موضوع دیگری که در کاهش اثرات ناشی از زلزله از اهمیت به سزایی برخوردار است بحث سرمایه‌گذاری است که نیازمند دیدگاهی تخصصی است؛ یعنی برنامه‌ریزان و کسانی که بودجه تدوین می‌کنند باید در نظر داشته باشند که بودجه مورد نظر را با هر جزئیاتی که در آن وجود دارد، تدوین کرده و زیر و بم آن را تدقیق کنند. به‌عنوان مثال اگر قرار است در قسمتی از کشور برنامه‌ای عمرانی اعم از احداث خطوط آب و فاضلاب، گازرسانی و امثالهم انجام شود ابتدا باید آن منطقه از نظر لرزه خیزی به‌طور دقیق شناسایی و مورد بررسی قرار گیرد و سپس براساس ویژگی‌های خاص آن منطقه و با در نظر گرفتن شرایط خاص آن محل، برنامه توسعه عمرانی طراحی شده و بودجه مورد نظر برای انجام آن اختصاص داده شود.
در صورت وقوع زلزله چه مناطقی بیشترین آسیب را در تهران می بینند؟
در صورت وقوع زلزله مناطق مرکزی و جنوبی تهران بیشترین تلفات انسانی و سازه‌ای را خواهد داشت . در حال حاضر تعداد زیادی گسلهای شناخته شده در تهران داریم مانند گسل ری و عباس‌آباد و همچنین تعداد زیادی گسلهای ناشناخته داریم و طبق تحقیقاتی که انجام شد هیچ نقطه‌ای از شهر تهران منطقه ایمن نخواهد بود.
با توجه به نیازی که برای تدوین یک برنامه جامع کاهش خطرات و خسارات ناشی از زلزله در کشور احساس می‌شد، آیا در سطح کلان تصمیم‌گیری‌های کشوری مثل مجلس یا دولت، تدوین چنین برنامه‌ای مطرح است یا خیر؟
من تصور می‌کنم امروز که 30 سال از پیروزی انقلاب اسلامی می‌گذرد، همه دلسوزان کشور در همه رده‌ها و پست‌ها در این نکته اتفاق نظر دارند که برنامه‌ریزی‌ها در کشور باید براساس مبانی علمی صورت گیرد، لذا در طرح و تدوین چنین برنامه‌ای نیز، حرکت و مسئولیت اولیه به دوش متخصصان این امر است. کسانی که در جرگه مدیران ارشد کشوری قراردارند، افرادی مثل وزراء، نمایندگان و... صرف‌نظر از تخصص فردی خودشان که نمی‌توانند در همه تخصص‌ها اظهار نظر کنند که البته چنین توقعی هم وجود ندارد، لذا مبانی کلی تخصصی در هر عرصه‌ای باید از متخصصان همان حوزه سرچشمه گرفته و به رده‌های بالا ارائه شود و رده‌های بالا می‌توانند حمایت، هدایت و مدیریت کنند.
مسئولان ارشد کشوری باید نشان دهند که بستر چنین ایده‌ها و حرکتهایی فراهم است و این قبیل برنامه‌ها را حمایت کنند، که خوشبختانه این فضا در کشور در رابطه با موضوع زلزله ایجاد شده، اما هنوز به پختگی کافی نرسیده است. اگر چه در حال حاضر در سند چشم‌انداز20 ساله، برنامه چهارم توسعه و... به این موضوع توجه شده است، اما این کافی نیست.
اگر چنین طرحی در کشور تدوین شود، همه مسائل کلی و جزئی مرتبط با زلزله در آن گنجانده خواهد شد؛ مسائلی چون چگونگی مواجهه با زلزله و عکس العمل‌های بجا و درست در موقعیت‌ها و شرایط‌های مختلف، تمهیدات مربوط به ایمنی قبل از وقوع، حین وقوع و پس از وقوع، اصول و چگونگی ساخت و ساز صحیح، مقاوم‌سازی، مسائل ژئوتکنیکی و... به همین دلیل تصور من این است که مدیران ارشد کشور، قانونگذاران و متخصصان، اساتید رشته‌های مهندسی زلزله عمران ضمن تعامل با یکدیگر از یک سو و از سوی دیگر متخصصان در قسمت‌های اقتصاد، علوم انسانی، روان‌شناسی، پزشکی، مدیریت بحران مربوط به هلال احمر، همه به نوعی این فریاد را بلند کنند که ما نیازمند یک برنامه جامع کاهش خطرات و اثرات ناشی از زلزله هستیم. خوشبختانه در شورای شهر تهران در این زمینه حرکتهایی صورت گرفته و تجربه ثابت کرده است .
42/134
نظر شما