طالبان در تهران؛ منافع مشترک کجاست؟

محمد اکبری: خبر نخستین مذاکره رسمی هیات طالبان با ایران در تهران خبری بود که در این هفته بازتابهای بسیاری در رسانه های داخلی و خارجی داشت. رسانه ای شدن این موضوع به یکباره نوعی غافلگیری را با خود  به همراه داشت و تحلیل‌های جدیدی را در رابطه با چشم انداز سیاسی طالبان در افغانستان و منطقه به همراه داشت.

این موضوع از سویی مهم و پر اهمیت جلوه کرد که در کنار تحولات دیگر خاورمیانه مورد توجه قرار گرفت. در هفته اخیر اعلام خروج امریکا از سوریه و افغانستان، سفر ترامپ به عراق، بازگشایی برخی سفارتهای عربی در سوریه و همچنین تغییراتی در کابینه عربستان و تحلیلهای جدید در مورد وضعیت بن سلمان، متغیرهای جدیدی را وارد  معادلات منطقه ای و بین المللی کرد.

خبر دیدار و مذاکره با گروه طالبان را ابتدا علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران در سفر به کابل رسانه ای کرد. علی شمخانی در بدو سفر یک روزه خود به کابل در دیدار با همتای افغانستانی خود اظهار کرد که "گفت‌وگوهای جاری میان ایران با گروه طالبان به منظور کمک به رفع مشکلات امنیتی موجود در افغانستان است."

وی در عین حال تاکید کرد که "مجموعه ارتباطات و گفت‌وگوهای انجام شده با گروه طالبان با اطلاع دولت افغانستان بوده و این روند همچنان ادامه خواهد یافت."

در این باره سخنگوی وزارت امورخارجه در توضیح دلایل انجام این مذاکرات و اطلاع کابل از انجام آن گفت: «با توجه به اینکه بیش از ۵۰ درصد از اراضی و سرزمین‌های افغانستان تحت تسلط طالبان است و با توجه به ناامنی، بی‌ثباتی و مشکلات جاری در افغانستان، با اظهار تمایل جمهوری اسلامی ایران و مطرح کردن آن با دولت ریاست جمهوری افغانستان، اشرف غنی، مقرر شد جمهوری اسلامی ایران با اطلاع و توافق دولت مرکزی با طالبان گفتگوهایی داشته‌باشد.» [اینجا]

در این باره همچنین وزیر خارجه کشورمان در پاسخ به این سوال که آقای شمخانی اخیرا از گفت‌وگو با طالبان به‌عنوان سیاست ایران یاد کرد. آیا مسئولیت این مذاکرات با وزارت خارجه است؟،گفت: همه کشورها با طالبان به‌صورت رسمی گفت‌وگو می‌کنند. ایران هم از طریق وزارت خارجه با طالبان گفت‌وگو خواهد کرد. [اینجا]

بر اساس گزارش سایت صدای جهاد متعلق به امارت اسلامی افغانستان، ذبیح‌الله مجاهد سخنگوی امارت اسلامی (طالبان) ضمن تایید سفر هیاتی از این گروه به ایران گفت که "این سفر در ارتباط با مسایل و شرایط بعد از اشغال، بازگشت صلح و امنیت به افغانستان و منطقه انجام شده است." [اینجا]

شناخت رفتار شناسی طالبان در حال حاضر نیازمند بررسی تحولات مرتبط با این گروه از زمان شکل گیری آن و تحولات افغانستان در دوره حضور شوروی سابق در این کشور تا به قدرت رسیدن آنها و در نهایت ضعیف شدن و بازسازی قدرت آنهاست. این گروه مسیر طولانی طی کرده و در نهایت با تعدیل ها و انشعابهایی در حال حاضر طیفهای خاصی را تشکیل می دهند. طالبان با تسلط بر نیمی از افغانستان، نیاز به گفت و گو و مذاکره با دولت افغانستان و همچنین بازیگران منطقه ای چون ایران را اجتناب ناپذیر می کند. در این شرایط این گروه نیز به دنبال گسترش روابط خود با دیگران بازیگران منطقه ای هستند.

مذاکرات ایران با طالبان در حالی انجام می‌شود که هفته گذشته، مذاکرات نمایندگان گروه طالبان و آمریکا در ابوظبی انجام شد. در این مذاکرات سه روزه نمایندگانی از دفتر سیاسی طالبان در قطر، نمایندگانی از شاخه‌های نظامی این گروه، نمایندگان آمریکا و نمایندگانی از کشورهای پاکستان، عربستان و امارات شرکت داشتند. [اینجا]

هر چند دولت افغانستان هم در این مذاکرات نمایندگان خود را فرستاده بود اما طالبان با انتشار چند اطلاعیه تاکید کرد که حاضر نیستند با هیات دولت افغانستان گفت‌وگو کنند.  علاوه بر این، در آبان ماه سال جاری نیز گفت‌وگوهای صلح چند جانبه افغانستان در مسکو با مشارکت نمایندگانی از گروه طالبان و شورای عالی صلح افغانستان برگزار شد.

این نخستین بار بود که هیاتی از گروه طالبان به صورت رسمی در نشستی در مسکو شرکت می‌کرد. دولت افغانستان در این نشست حضور رسمی نداشت و شورای عالی صلح به عنوان نهاد مستقل تصمیم به شرکت در این نشست گرفت.

این مسیر می تواند به تعدیل تفکرات این گروه و بالا رفتن آستانه تحمل و شکل گیری گفت و گو بین این گروه و دولت افغانستان شود که مسیری جدید برای کاهش تنش و ناامنی و ایجاد ثبات در داخل و منطقه خواهد بود. همچنین ایران می تواند به عنوان همسایه این کشور که خواهان ثبات و امنیت مرزی و منطقه ای است منافع ملی خود را کسب کرده و نقش منحصربفردی را بازی کند. حمایت از نشست امنیتی منطقه‌ای که با حضور دبیران و مشاوران امنیت ملی ایران، افغانستان، روسیه، چین و هند چندی پیش در تهران برگزار شد و قرار است دومین نشست آن در کابل برگزار شود، و همچمین تاکید بر خطر گسترش دامنه نفوذ داعش در افغانستان، حفظ، تقویت و گسترش پاسگاه‌های مرزی برای حفظ امنیت مرزها دو موضوعی است که می تواند راهگشای مسیر آینده باشد.

در این باره نادر انتصار، استاد ممتاز علوم سیاسی دانشگاه آلابامای جنوبی به خبرآنلاین گفت:

حضور طالبان در تهران نشانه این است که ایران برای ایجاد یک ثبات دوام آور در افغانستان اهمیت زیادی قائل است و به این نتیجه رسیده است که طالبان به نحوی باید در ایجاد ثبات در افغانستان شریک باشند.  این یک نوع واقع گرائی در سیاست خارجی ایران است. ثبات در افغانستان برای منافع ملی و راهبردی ایران بسیار مهم است. [اینجا]

52312