بهنوش خرم‌روز: لارس جنسن، متخصص بیوانفورماتیک در دانشگاه کپنهاگ، یکی از هزار و چهارصد پژوهشگری بود که در ماه در همایش سالانه سیستم‌های هوشمند برای زیست‌شناسی مولکولی شرکت کرد. او با کوله پشتی کوچکی که همه وسایل لازم برای یک کنفرانس مدرن را در خود داشت، وارد سالن ساخته شده از شیشه و استیل تورنتو شد: یک لپ‌تاپ، یک رایانه جیبی و یک دوربین تا از سفرش عکس بگیرد.
به گزارش نیچر، جنسن در بدو ورودش همان کارهایی را کرد که اغلب پژوهشگران انجام می‌دهند: به شبکه اینترنت بی‌سیم وصل شد و وارد فرندفید، یک شبکه اجتماعی آنلاین شبیه فیس‌بوک که بین زیست‌شناس‌ها رایج است، شد تا ببیند آیا کس دیگری هم برای برنامه آن روز آنلاین هست یا نه. شرلی وو، فارغ‌التحصیل دانشگاه استنفورد روی صفحه کنفرانس نوشته بود: Nah . جنسن هم نوشت: « وبلاگنویسها نیازی به حوادث خارق‌العاده ندارند ؛-) ».
طنز جنسن در مورد ارتباط رو در رو، نوعی پیش‌گویی دارد. طی روزهای بعد از آن، او و حدود 30 پژوهشگر دیگر، اغلب از طریق صفحه‌های خود در گروه کنفرانس فرندفید با هم ملاقات کردند. در طول جلسات، بسیاری از اعضا این گروه با لپ‌تاپ‌ها یا گوشی‌های همراهشان، نظراتشان را به طور مختصر روی سایت معروف توییتر می‌گذاشتند که به طور خودکار برای فرندفید ارسال می‌شد. برخی از پست‌ها نکات یک سخنرانی یا خلاصه یک جلسه را توضیح می‌دادند.
پست‌های دیگر به صفحات یا عکس‌های مربوط به کنفرانس لینک می‌دادند. حتی گاهی این صفحه نبدیل به پیغام‌گیر عمومی می‌شد. مثلا شارون مک‌وینی، پژوهشگر بیوانفورماتیک در دانشگاه علوم و سلامت اورگان پورتلند، نوشته بود: » اگر کسی یانای اوفران را دید، به او بگوید که ممکن است لازم باشد در جلسه بعدی حاضر شود.»
جنسن می‌گوید:» این پوشش مجازی چیزی نبود که از قبل برایش برنامه‌ریزی کرده باشیم.» اما تا آن‌ها کنفرانس را به پایان برسانند، صدها نظر برای گروه ارسال شده بود. اطلاعات روی این صفحه آن‌قدر کامل بود که جنسن، وو و سایر اعضا اصلی گروه، توانستند از آن‌ها برای نوشتن یک خلاصه کنفرانس معتبر استفاده کنند که بعد از آن چاپ شد.
خوب یا بد؟
برای علاقه‌مندان و طرفداران باز بودن علم، این می‌تواند راه آینده باشد. گروه‌های آنلاین به شرکت‌کنندگان فرصت می‌دهد تحقیقاتی را که ارائه می‌کنند، روی صفحه گروه بگذارند و در مورد آن‌ها نظر بدهند و همزمان، جلسات دیگر را پیگیری کنند. به علاوه از این طریق پژوهش‌گرانی که در کنفرانس حاضر نیستند هم فرصت شرکت در بحث‌ها را خواهند داشت و گروهی بسیار بزرگ از شرکت‌کنندگان فعال تشکیل می‌شود. جان کلود برادلی، شیمی‌دان دانشگاه درکسل فیلادلفیا در این باره می‌گوید: « به نظر من که خیلی مفید است.» جاناتان آیزن، زیست‌شناس تحولی از دانشگاه کالیفرنیا می‌افزاید که استفاده از توییتر کمک می‌کند روی سخنرانی که گوش می‌کند، تمرکز داشته باشد. وی می‌گوید: »خوشم نمی‌آید که بچرخم و چیزهایی بگویم که از نظر تکنیکی یا مفهومی غلط هستند.»
اما برخی نگرانند که این روش، گردهمایی‌ها را خراب کند. انتشار نتایج علمی به فواصلی بسیار دورتر از سالن کنفرانس وب‌لاگ‌نویسی و شبکه‌های اجتماعی، مرز پژوهشگران و روزنامه‌گاران را محو می‌کند. اگر قرار باشد هر چیزی در عرض چند ثانیه روی اینترنت منتشر شود، ممکن است دانشمندانی که در حوزه‌های رقابتی فعالیت می‌کنند، تمایل کم‌تری به بحث در مورد یافته‌های جدید داشته باشند. به علاوه اگر پژوهشگران دائم در حال چرخ زدن در اینترنت باشند، توجه کم‌تری به ارائه‌ها خواهند داشت و در عین حال ارسال پیغام‌ها آزاردهنده خواهند بود. دیوید استوارت، مدیر کنفرانس‌های آزمایشگاه کلداسپرینگ هاربر در نیویورک می‌گوید: «اگر قرار باشد شرکت‌کنندگان در طول جلسه مشغول تایپ کردن باشند، حواس‌دیگران را پرت خواهد کرد.»
ماه گذشته، استوارت ناخواسته در مرکز بحث در مورد استفاده از این تکنولوژی‌ها در همایش سالانه زیست‌شناسی ژنوم قرار گرفت. همایش شرکت‌کنندگان بسیاری داشت که می‌خواستند جریان را از طریق اینترنت دنبال کنند.
کلداسپرینگ هاربر برای کسانی که ثبت‌نام کرده بودند و هزینه‌ای پرداخته بودند، فیلم سخنرانی‌ها را به صورت آنلاین پخش می‌کرد. اما در این بین وب‌لاگ‌نویس‌هایی هم بودند که روند همایش را به دقت دنبال می‌کردند. در این میان، دانیل مک‌آرتور، ژنتیک‌دان و نویسنده وبلاگ ژنتیک آینده هم بود. بسیاری از علاقه‌مندان از وی خواسته بودند تا نکات قابل توجه و جالب سخنران‌ها را در وب‌لاگش بگذارد.
نوشته‌های جامع مک‌آرتور خواننده‌های بسیاری بین دانشمندان داشت، اما باعث رنجش روزنامه‌نگاران حاضر در جلسه شد. بر اساس قوانین کنفرانس، همه گزارشگران باید قبل از انتشار، از سخنرانان اجازه بگیرند؛ چون برخی نشریات مانند نیچر، باعث می‌شوند دانشمندان قبل از چاپ شدن کارهایشان، جرات صحبت با مطبوعات را نداشته باشند. اما این قوانین، وبلاگ‌ها را در بر نمی‌گرفت. به همین دلیل، با انتشار جزئیات چند سخنرانی، گزارشگران از استوارت خواستند قوانین را روشن کند.
دردسرهای آنلاین
وب‌لاگ‌نویسی برای دانشمندان مشکلات بدتری را هم می‌تواند به بار بیاورد. بسیاری از پژوهشگران در مورد ارائه نتایج چاپ‌نشده تحقیقاتشان در گردهمایی‌ها تردید دارند، چرا که ممکن است رقبا این نتایج را به نام خود ثبت کنند. اما با وارد شدن مطالب به دنیای مجازی، سرعت و فراگیری انتشار به سطح دیگری رسیده است. جنسن می‌گوید: « حالا من می‌توانم در یک کنفرانس بنشینم و از تمام اسلایدهای ارائه شده عکس بگیرم و قبل از این که سخنرانی به پایان برسد، آن‌ها را در اینترنت منتشر کنم.»
این ارتباطات اینترنتی به خصوص برای پژوهشگران کاربردی و صنعتی دردسرساز است. در ایالات متحده آمریکا، طی یک سال بعد از قرار دادن اطلاعات در دسترس عموم، باید فایل‌های ثبت تکمیل شوند. به گفته مایکل ناتان، مدیر اجرایی یک شرکت نانوتکنولوژی در کالیفرنیا، پیش از این تعیین دقیق این تاریخ ساده نبود، اما در عصر اینترنت با وجود عکس‌هایی که رویشان تاریخ می‌خورد، شرکت‌های رقیب به خوبی می‌دانند که دقیقا در کدام لحظه، یک نتیجه قابل ثبت ارائه شده است. در نتیجه، صنایع در مورد نتایجی که به کنفرانس‌ها می‌آورند محتاط‌تر خواهند بود.
حتی پژوهشگران بنیادی هم دلایلی برای ناراحتی دارند. سال گذشته، گروهی از فیزیکدانان نظری اسلایدهای ارائه‌ای در یک کنفرانس را عکس‌برداری کردند. سپس با افزودن داده‌ها و تحلیل‌های خودشان، آن را به صورت آنلاین منتشر کردند. با این که در این مثال، آن فیزیکدان‌های نظری از سخنران اجازه گرفته بودند، اما این مثال به خوبی نشان می‌دهد که اطلاعات چه طور راه خودش را به انتشار عمومی پیدا می‌کند. ناتان می‌گوید: » گاهی رقابت آن‌قدر شدید است که مجبور به مخفی کردن می‌شوی.»
اما برای وبلاگنویسها و وبلاگ‌گردها، این نوع نگرانی‌ها قدری تاریخ گذشته به نظر می‌رسد. یکی از این پژوهشگران حاضر در کنفرانس که از طریق توییتر با دیگران مرتبط بود، می‌گوید: « به نظر من کنفرانس برای این است که آن‌چه را انجام می‌دهی با دنیا شریک شوی.»
این افراد اغلب عضوی از جنبش علم باز هستند که پژوهشگران را تشویق می‌کند داده‌هایشان را هر چه سریع‌تر با دنیا در میان بگذارند. برادلی، یکی از پژوهشگران این جنبش معتقد است این نوع باز بودن اطلاعات، بزرگ‌ترین مانع بر سر راه کسانی است که می‌خواهند اطلاعات را بدزدند؛ چون هر آن‌چه بخواهند به نام خود ثبت کنند، پیش از آن در اینترنت آمده و گوگل همه آن‌ها را فهرست می‌کند.
حقوق دانشمندان
استوارت راه‌حلی عمل‌گرایانه دارد. در کنفرانس‌های آینده، هر کس که بخواهد اطلاعات را با فرد سوم غایبی از طریق خبر، گزارش، وبلاگ یا توییتر به اشتراک بگذارد، باید از سخنران اجازه گرفته باشد. وی در این مورد می‌گوید: «ما می‌خواهیم حقوق فردی دانشمندان در ارائه اطلاعات پیش از چاپ، رعایت شود. من نمی‌گویم وبلاگ ننویسید، بنویسید، کامل هم بنویسید، اما قبلش اجازه بگیرید.» به نظر مک‌آرتور هم این توافق خوبی است، اما وی امیدوار است سایر کنفرانس‌ها قوانین بازتری بگذارند.
برگزارکنندگان کنفرانس‌هایی که با نیچر تماس داشته‌اند، طیف وسیعی از سیاست‌گذاری‌ها را در مورد شبکه‌های اجتماعی اتخاذ کرده‌اند. بسیاری عکس‌برداری دیجیتال از سخنرانی‌ها و پوسترها را ممنوع کرده‌اند و برخی، از وب‌لاگ‌نویسان خواسته‌اند که عضو رسانه‌ها شوند و از چارچوب‌های خاصی پیروی کنند. با این حال تقریبا هیچ‌کس قانونی ندارد که مشخص کند توییتر کردن چه زمانی منصفانه و درست است. با این که این موضوع در گذشته مسئله‌ای نبوده، اما باید برای آینده در نظر گرفته شود.
نشریات هم به فکر بهترین راه برای استفاده از شبکه‌های اجتماعی در کنفرانس‌ها هستند. به گفته فیلیپ کمپ‌بل، سردبیر نیچر، این نشریه به طور کل از ابزار رسانه‌ای اجتماعی حمایت می‌کند. تا زمانی که تلاشی اندیشیده شده برای ربودن داده‌ها وجود ندارد، پژوهشگران باید در ارتباط با همکاران وب‌لاگ‌نویسشان یا کسانی که عضو توییتر هستند، راحت باشند. مدیر برنامه‌های عمومی ناشر ساینس هم با این نظر موافق است. می‌گوید: » انتشار نتایج چاپ نشده در وبلاگ‌ها، مشکلی است که هنوز به آن دچار نشده‌ایم.»
با این که کلداسپرینگ هاربر کنترل را انتخاب کرده است، اما برگزارکننده کنفرانس سیستم‌های هوشمند برای زیست‌شناسی مولکولی به طور کل انتخاب بازتری دارد. آن‌ها قصد دارند با افتتاح کنفرانس بعدی در استکهلم، پذیرای ابزار شبکه‌های اجتماعی باشند. برای هر سخنران یک حساب کاربری فرندفید در نظر گرفته خواهد شد و صفحات سخنرانی‌های اصلی به طور مستقیم به وب‌سایت اصلی کنفرانس فرستاده خواهند شد. بنابراین بسیاری افراد بدون سفر به استکهلم می‌توانند از این کنفرانس استفاده کنند.
اما این دلیل خانه‌نشینی امسال جنسن نیست. وی می‌گوید اغلب مقالاتی که ارائه می‌شوند، قبلا چاپ شده‌اند و کنفرانس چندان جدید نخواهد بود. وی می‌افزاید:« به هر حال من همکارانی دارم که به کنفرانس می‌روند و می‌توانم نکات جالب را از آن‌ها جویا شوم.»
نظر شما