چرا زامبی‌ها نمی‌میرند؟

بهنوش خرم‌روز: با رسیدن هالووین، یکی از لباس‌هایی که مردم پوشیدند، باز هم لباس زامبی‌ها بود. اما با اتمام جشن هالووین،‌ لباس‌ها و ظاهر زامبی‌ها کنار گذاشته نمی‌شود. در واقع در سراسر دنیا، زامبی‌ها از فیلم‌ها بیرون آمده‌اند و مردم در جشن‌ها،‌ مهمانی‌ها و حتی راهپیمایی‌ها از ظاهر زامبی‌ها استفاده می‌کنند و این استفاده فراگیرتر هم می‌‌شود. اما چرا داستان زامبی‌ها تمام نمی‌شود و این موجودات نمی‌میرند؟
به گزارش دیسکاوری، محققین بر این باورند که کلید بقای زامبی‌ها، قابلیت انطباق آن‌‌ها و امکان استفاده استعاری از آن‌ها است. در مقایسه با خون‌آشام‌ها و گرگ‌نماها، زامبی‌ها می‌توانند هرآن‌چه را موجب ترس مردم می‌شوند، به نمایش بگذارند. در طول دهه‌ها، زامبی‌ها موارد فراوانی مانند ارتباط نژادها، جنگ‌ها، بیماری‌ها و مصرف‌ دیوانه‌وار را منعکس کرده‌اند.
برندون رایلی، محقق رسانه در کلمبیا کالج شیکاگو می‌گوید: «یکی از چیزهایی که من خیلی در مورد زامبی‌ها دوست دارم این است که آن‌ها همیشه یک چیز را ارائه نمی‌دهند. در واقع آن‌ها برای توضیح همه انواع مشکلات مختلف فرهنگی و اجتماعی، ابزارهایی انعطاف‌پذیرند.»
اما زامبی‌ها اصلا از کجا آمدند؟ برخی محققین از جمله نیک پیرس، جامعه‌شناس و انسا‌ن‌شناس دانشگاه دورهام انگلستان، نسل اول زامبی‌ها بیش از 100 سال پیش از فرهنگ وودو در هاییتی گرفته شد. هاییتی‌ها در میان انواع متنوعی از فرهنگ‌ها و ادیان، بر این باورند که جادوگر می‌تواند مرده‌ها را نفرین کند و آن‌ها را به نوعی به زندگی برگرداند تا بتواند از آن‌ها به عنوان برده استفاده کند.
در هاییتی گزارش‌هایی از مشاهده زامبی‌ها ثبت شده که البته توضیحات پزشکی و داروشناختی برای آن‌ها وجود دارد،‌ اما بخشی از هاییتی‌ها متقاعد شده‌ بودند که زامبی‌ها واقعا وجود دارند. به گفته پیرس، هیچ‌کس در واقع از خود زامبی‌ها نمی‌ترسید، بلکه از این که به یک زامبی تبدیل شوند، می‌ترسیدند.
زمان زیادی از اشغال هاییتی توسط آمریکا نگذشته بود که کتابی به نام جزیره جادویی (1929 / 1308) مفهوم زامبی‌ها را به آمریکایی‌ها معرفی کرد و هالیوود به سرعت آن را به تصویر کشید. اولین فیلم زامبی به نام زامبی سفید در سال 1932 / 1311 ساخته شد.
فیلم‌های آمریکایی، در ابتدا زامبی‌ها را با همان مفهومی که در هاییتی داشتند نشان می‌دادند. فیلم در یک مکان استوایی اتفاق می‌افتاد و همیشه یک شخصیت شیطانی شبیه به جادوگر وودو، زامبی‌ها را کنترل می‌کرد تا کارهای وحشتناکی انجام دهند.
به گفته رایلی، زامبی‌های اولیه به وضوح استعاره‌ای از ترسی بودند که اقلیت سفیدپوست از شورش سیاه‌پوستان فقیر داشتند که البته، اکثریت را در هاییتی تشکبل می‌دادند. اما در دهه 1960 / 1340، زامبی‌ها کم‌کم سایر نگرانی‌ها را منعکس می‌کردند. با شورش‌های نژادی، جنگ ویتنام و اعتراض‌های رو به افزایش، زامبی‌ها انعکاس موارد فراوانی بودند.
اما همه قبول ندارند که زامبی‌های امروز،‌ از زامبی‌های هاییتی ریشه گرفته‌‌اند. مت‌ موک، موسس و مدیر انجمن مطالعات زامبی در این‌باره می‌گوید: «از نقطه نظر تاریخی، انسان‌شناسی و دینی، هیچ ارتباطی بین زامبی مدرن و زامبی وودو وجود ندارد. محققینی که به این موضوع از دیدگاه ضعیف موجود در تخصصشان نگاه می‌کنند،‌ اغلب این دو را به هم ترکیب می‌کنند.»
صرف‌نظر از ریشه، اجرای شب مرده زنده (1968 / 1347)، نقطه‌عطفی برای زامبی‌ها بود که نه تنها هنجارهای دولتی، نژادی و اجتماعی را نقد کرده بود، ‌بلکه زامبی‌ها را از فضای قبلی خارج کرده بود. به جای مناطق استوایی، زامبی‌ها در مرکز پنسیلوانیا راه می‌رفتند. مهم‌تر این که زامبی‌ها دیگر توسط یک سردسته شیطانی کنترل نمی‌شدند.
در طی موفقیت فیلم‌های ترسناک،‌ زامبی‌ها نقش مستقلی از یک قدرت بالاتر پیدا کردند. بنابراین شاید ما امروزه از این که در حالی که با گوشی هوشمند خود در یک مرکز خرید قدم می‌زنیم،‌ به یک زامبی تبدیل شویم، بترسیم،‌ اما همچنین از بلایی که دیگر زامبی‌ها می‌توانند به سرمان بیاورند، می‌ترسیم.
پیرس توضیح می‌دهد:‌ «امروز، ایده این نیست که ما توسط یک نیروی شر کنترل می‌شویم، بلکه هر کسی در هر جایی به طور مستقل می‌تواند یک زامبی بدون فکر شود و در واقع هیچ کسی برای سرزنش کردن باقی نمانده است.»
علیرغم ظاهر نفرت‌انگیز و نماد ترس بودنشان، زامبی‌ها همچنین به شکلی از تفریح بدل شده‌اند. امروزه زامبی‌ طرفدارانی دارد که حتی یک شب در ماه اکتبر در خیابان دور هم جمع می‌شوند. اما چرا مردم دست به چنین گردهمایی‌هایی می‌زنند و خود را به شکل زامبی‌ها در می‌آورند؟
پیرس و نیز موک بر این باورند که مردم، با لباس پوشیدن و آرایش کردن خود به شکل زامبی‌ها، چون می‌دانند که قدرتی ندارند، سعی می‌کنند قوی‌تر شوند. شاید آن‌ها فقط از این لذت ببرند که به گروهی تعلق دارند که به سینه هیچ‌کس دست رد نمی‌زند.
موک می‌گوید: «وقتی زامبی‌ها به راه می‌افتند، ‌می‌بینید که اساتید دانشگاه در کنار خانواده‌های جوان حرکت می‌کنند و کودکان در کنار بدن‌سازهایی که روی بدن خود خالکوبی کرده‌‌اند حرکت می‌کنند. حتی در بین آن‌ها می‌توان کسانی را دید که انتظار می‌رود به طور طبیعی سعی کنند از آن‌ها دور شوند. زامبی‌ها در آخر خط می‌توانند برای شما دوست باشند! به همه برای ورود به این گروه خوش‌آمد گفته می‌شود!
بنابراین به نظر می‌رسد بقای زامبی‌ها، ریشه‌های انسان‌شناسانه و جامعه‌شناسانه منحصر به فردی دارد.
 53272