گذار مصر به دموكراسي : فرايندها و پيامدها
داوداحمدزادهانقلاب 25 ژانويه با تحميل هزينه هاي جاني و مالي و تداوم كشاكش قدرت ميان ارتش مصر و نيز انقلابيون در حال به بار نشستن است ، و انتخابات پارلماني سه مرحله اي نيز الشعب (پارلمان) با پيروزي نهايي اسلامگرايان به رهبري اخوان المسلمين (حزب آزادي – عدالت) و نيز جريان سلفي وابسته به حزب الوفد به پايان رسيده است. ولي هنوز آرمان انقلابيون مصر به شكل واقعي تحقق نيافته است. محاكمه ديكتاتور سابق مصر (حسني مبارك) گرچه مورد توافق بيشتر گروه هاي سياسي داخلي است با اين وجود برخي از فرماندهان نظامي و نيز كشورهاي منطقه و نيز اروپايي آشكارا بر عليه اين اقدام موضع گيري مي كنند. روند رسيدگي به جرايم و فساد مالي خاندان مبارك و نزديكان وي در دستگاه هاي امنيتي و اطلاعاتي با شك و ترديدهايي روبرو است. بدون ترديد دليل تطويل محاكمه مبارك و عدم رسيدگي به اقدامات وي در طول سي ساله قدرت بر سرزمين نيل را بايد در مماشات برخي از سران شوراي عالي نظامي حاكم بر مصر جستجو كرد ، چرا كه دامن بيشتر ژنرال هاي ارتش نسبت به فساد اداري و نيز سركوب و كشتار مخالفين آغشته است. لذا شوراي نظامي حاكم بر مصر در تلاش است كه با غيرعلني برگزار نمودن جلسات محاكمه مبارك و نزديكان وي به نوعي از دست عدالت و قانون خود را مبرا نمايند. از سوي ديگر ، جوانان مصري به عنوان موتور محركه انقلاب ژانويه 2011 به برخي از اقدامات احزاب سياسي ريشه دار نظير اخوان المسلمين به دليل همراهي با مواضع شوراي نظامي در برگزاري انتخابات پارلماني و عدم اتخاذ موضع شفاف در قبال خشونت فزاينده و سركوب مخالفين اعتراض دارند ، در چنين روندي كه جريان ليبرال و احزاب چپ نيز نتوانسته اند به درصد بالايي از كرسي هاي پارلمان مصر دست يابند و عملاً در آستانه باخت بزرگ قرار گرفتند. آينده تحولات مصر را نمي توان بدون اسلامگرايان و ارتش متصور بود ، پس از انتخابات پارلماني مصر و روشن شدن وزنه سياسي گروه هاي مختلف مصر اكنون اين كشور وارد مرحله جديدي از سياست و بازي سياست شده است كه در تاريخ بي سابقه است ، مي توان گفت مصر پس از مبارك بعد از گذشت يكسال از انقلاب در آستانه تحولي بنيادين و در مرحله گذار به دموكراسي قرار گرفته است به همين دليل مردم سرزمين نيل به دليل قرار گرفتن در چنين وضعيت با فرصت ها و تهديداتي نيز مواجه اند. در بحث فرصت هاي پيشرو مردم مصر مي توان گفت مصر به عنوان كشور با سابقه تاريخي و تمدن درخشان و به عنوان مركز كانون انديشه جهان عرب پس از مبارك با برگزاري انتخابات پارلماني و مشاركت گسترده و مثال زدني توانسته است بار ديگر نمونه اي از مردم سالاري را به منطقه نشان بدهد و مصر همچنان اين فرصت را دارد همچنان الهام بخشي خود را براي جهان عرب داشته باشد. بي ترديد اسلام مدنظر جريان اخوان المسلمين به عنوان تاثيرگذارترين عنصر در روند تحولات سياسي مصر ، اسلام تندرو و خشونت طلب و چالش گر منافع غرب در منطقه نيست از اين رو به نظر مي رسد كه اوباما بر عكس بوش هراسي از اسلام گرايي مصري ها ندارد و مخالف دخالت علني در امور داخلي مصر در تعيين سرنوشت آينده آن است. البته با توجه به ژست سياسي دولتمردان كاخ سفيد در دفاع از اشاعه دموكراسي و گذار از حكومت اقتدارگرا به دموكراتيك بعيد است كه در صورت مخالفت هم آن را علني اعلام نمايد. از اين رو برغم برخي از شعارهاي تند در اعتراضات مردمي مصر بر عليه امريكا و اسراييل قراين موجود نشان مي دهد كه رهبران ميانه رو اخوان المسلمين مخالف تندروي ها و بر هم زدن قراردادهاي صلح با اسراييل هستند.
بي ترديد خواست و مطالبه اصلي انقلاب علاوه بر گسترش آزادي هاي مدني و دموكراسي خواهي ، بر طرف شده مشكلات عديده اقتصادي بوده است. مصر با جمعيت بيش از 80 ميليون نفر و نرخ تورم 8/12 در سال 2010 و ميزان بيكاري بالا به ويژه در ميان قشر دانشگاهي يكي از فقيرترين كشورهاي عرب شمال افريقا است به طوريكه حدود 40 ميليون نفر از جمعيت مصر كمتر از 3 دلار درآمد روزانه دارند ، بنابراين مطالبه اصلي مردم مصر رسيدن به رفاه عمومي و نيز كمتر نمودن فاصله شكاف طبقاتي گذشته است. روند موجود نشان مي دهد كه به دليل تداوم اعتراضات و عدم اهتمام شوراي عالي نظامي حاكم بر مصر نه تنها از مشكلات اقتصادي كاسته نشده بلكه گسترش فقر فزاينده بر ناامني هاي موجود دامن زده است. از اين رو به نظر مي رسد كه شرايط اقتصادي موجود يكي از موانع اصلي گذار مصر به روند دموكراسي محسوب مي شود ، اگر گروه هاي سياسي به اجماع داخلي براي ثبات سياسي نرسند ، تداوم مشكلات و فقر و گرسنگي در جامعه مصر مي تواند به راديكاليزه شدن برخي از جريانات تندرو نظير سلفي ها بيانجامد. در چنين شرايطي است كه برخي از كشورهاي منطقه نظير عربستان درصدند با سوء استفاده سياسي از وضعيت دشواري اقتصادي با كمك هاي در قالب خيريه هاي مختلف به تقويت
گروه هاي سلفي بپردازند ، روندي كه مي تواند ضمن تشديد منازعات در سطح داخلي بر منطقه نيز تاثيرات خاص خود را داشته باشد.
گروه هاي سلفي بپردازند ، روندي كه مي تواند ضمن تشديد منازعات در سطح داخلي بر منطقه نيز تاثيرات خاص خود را داشته باشد.
نكته آخر اينكه ارتش مصر پس از انتخابات پارلماني در يك شرايط حساس تاريخي در مرحله تصميم گيري سياسي قرار گرفته است. اينكه با مشاركت و همراهي با گروه هاي ميانه رو سياسي نظير اخوان المسلمين به فرايند دموكراتيك سازي مصر تداوم بخشد و با انتقال مسالمت آميز قدرت به منتخبين مردم زمينه ساز حضور تاريخي خويش در دفاع از امنيت كشور باشد و با بازگشت به پادگانها به بازيافت محبوبيت از دست رفته در ميان توده مردم كمك نمايند يا اينكه با تداوم سركوب و سنگ اندازي و اتحاد با برخي از قدرتهاي خارجي مانع اين پروسه دموكراتيك در مصر گردد. به نظر مي رسد ارتش مردم گزينه اي جز تن دادن به مطالبات مردم و عقب نشيني از سياست هاي گذشته را نداشته باشد.
نظر شما