محصولات روشن‌کننده پوست که به عنوان سفیدکننده‌های پوست نیز شناخته میشوند، معمولاً برای از بین بردن نواحی تیره پوست به کار می‌روند. برخی از این محصولات، مانند ژل روشن‌کننده پوست لافارر، دارای ترکیباتی هستند که می‌توانند در کاهش لک‌های تیره و یکنواخت‌سازی رنگ پوست مؤثر باشند. با این حال، لازم است که در انتخاب یک روشن‌کننده پوست مناسب دقت شود، زیرا برخی ترکیبات می‌توانند عوارض جانبی داشته باشند.
در این مقاله درباره نحوه عملکرد محصولات روشن‌کننده پوست، انواع ترکیبات روشن‌کننده و عوارض آن‌ها صحبت خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
نحوه عملکرد محصولات روشن‌کننده
رنگ پوست ناشی از رنگدانه‌ای به نام ملانین است که توسط سلول‌های ملانوسیت تولید می‌شود. این رنگدانه نه‌تنها مسئول رنگ‌دهی به پوست است، بلکه از آن در برابر آسیب‌های ناشی از نور خورشید نیز محافظت می‌کند. زمانی که پوست در معرض نور خورشید قرار می‌گیرد، ملانوسیت‌ها فعال شده و برای مقابله با پرتو فرابنفش، تولید ملانین را افزایش می‌دهند.
بااین‌حال، عواملی مانند قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید، تغییرات هورمونی و التهاب می‌توانند باعث افزایش تولید ملانین و ایجاد لک‌های تیره شوند که در نهایت یکنواختی رنگ پوست را از بین می‌برد.
ترکیبات روشن‌کننده از روش‌های مختلفی برای کاهش رنگدانه‌های پوست و روشن‌تر کردن آن استفاده می‌کنند، ازجمله:
۱. مهار آنزیم تیروزیناز
رایج‌ترین روش برای روشن کردن پوست، مهار آنزیم تیروزیناز است که نقش اصلی در تولید ملانین دارد. بسیاری از ترکیبات روشن‌کننده با کاهش فعالیت این آنزیم، تولید ملانین را محدود می‌کنند. برند لافارر نیز با بهره‌گیری از این تکنیک، محصولات مؤثری برای روشن‌سازی پوست عرضه کرده است.
۲. جلوگیری از انتقال ملانین
پس از تولید، ملانین به سلول‌های پوستی منتقل می‌شود و باعث ایجاد رنگ در پوست می‌گردد. برخی از ترکیبات روشن‌کننده، به‌جای مهار تولید ملانین، فرآیند انتقال آن به سلول‌های پوستی را کاهش می‌دهند. با این روش، مقدار رنگدانه در سطح پوست کمتر شده و در نتیجه، پوست روشن‌تر و یکنواخت‌تر به نظر می‌رسد.
۳. تسریع نوسازی لایه فوقانی پوست
ترکیبات لایه‌بردار علاوه‌بر حذف سلول‌های مرده، به روشن‌تر شدن پوست هم کمک می‌کنند، چون لایه سطحی پوست را که حاوی ملانین است، از بین می‌برند.
روشن‌کننده‌ها برای درمان کدام مشکلات پوستی کاربرد دارند؟
روشن‌کننده‌ها معمولاً دارای یک یا چند ماده مؤثره هستند که میزان ملانین پوست را کاهش می‌دهند. این محصولات برای روشن کردن نواحی خاصی از پوست که تیره‌تر شده‌اند، به کار می‌روند. متخصصان تنها استفاده از این محصولات روی بخش‌های کوچک و محدود پوست را ایمن می‌دانند.
بااین‌حال، برخی افراد از روشن‌کننده‌ها برای تغییر رنگ کل بدن استفاده می‌کنند که ممکن است خطراتی به همراه داشته باشد. مثلاً اگر ماده مؤثره این محصولات جیوه باشد، احتمال مسمومیت وجود دارد که بسیار خطرناک است.
روشن‌کننده‌های پوست می‌توانند در درمان بسیاری از مشکلاتی که باعث تغییر رنگ پوست میشوند، مؤثر باشند، ازجمله:
- لک‌های ناشی از نور آفتاب
- کک و مک
- جای جوش
- ملاسما (لک‌های بارداری)
- تیرگی پوست پس از التهاب (PIH)
- اختلالات هورمونی
ترکیبات روشن‌کننده پوست
برخی از پرکاربردترین ترکیبات روشن‌کننده پوست عبارتند از:
کورتیکواستروئیدهای موضعی
کورتیکواستروئیدهای موضعی با مکانیسم‌های زیر می‌توانند باعث روشن کردن پوست شوند:
- منقبض کردن عروق
- کاهش تعداد و فعالیت سلول‌های سازنده رنگدانه (ملانوسیت‌ها)
- کاهش تولید هورمون محرک ملانوسیت
مصرف طولانی‌مدت استروئیدهای موضعی میتواند عوارض مختلفی روی پوست ایجاد کند، از جمله نازک شدن پوست و افزایش خطر عفونت‌های قارچی. استفاده مداوم از این داروها روی بخش‌های وسیع بدن نیز ممکن است مشکلات جدی‌تری را در سایر قسمت‌های بدن به دنبال داشته باشد.
ویتامین C
ویتامین C میتواند لک‌های تیره پوست ازجمله جای جوش را کاهش دهد. مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۰ نشان داده است که استفاده از این ویتامین تا غلظت ۲۰ درصد میتواند با مهار آنزیم تیروزیناز و کاهش تولید ملانین، هایپرپیگمانتاسیون و تیرگی پوست را کاهش دهد.
رتینوئیدهای موضعی
رتینوئیدهای موضعی که مشتقات ویتامین A هستند، با افزایش سرعت بازسازی سلولی، مهار آنزیم تیروزیناز و جلوگیری از انتقال ملانین، باعث روشن شدن پوست میشوند. ترتینوئین، پرکاربردترین رتینوئید موضعی است که در محصولات روشن‌کننده پوست کاربرد دارد. با این وجود، این ترکیبات ممکن است باعث تحریک پوست و بروز درماتیت تماسی تحریکی شوند.
هیدروکینون
هیدروکینون که با مهار آنزیم تیروزیناز عمل می‌کند، مدت‌ها به‌عنوان یکی از پرکاربردترین ترکیبات روشن‌کننده پوست شناخته شده است. معمولاً تأثیر این ماده پس از ۴ تا ۶ ماه استفاده مشخص می‌شود. بااین‌حال، هیدروکینون میتواند عوارض جانبی مختلفی داشته باشد، ازجمله افزایش حساسیت پوست به نور خورشید. سایر عوارض جانبی آن عبارتند از:
- تغییر رنگ پوست به آبی- خاکستری
- قرمزی و تحریک پوست
- سوزش پوست
- درماتیت تماسی آلرژیک
- خشکی پوست
نیاسینامید (ویتامین B۳)
نیاسینامید یک ماده روشن‌کننده تاییدشده است که با کاهش انتقال ملانین از ملانوسیت‌ها به لایه‌های بیرونی پوست، عمل می‌کند. برخی مطالعات نشان می‌دهد محصولات مراقبت از پوست حاوی نیاسینامید می‌توانند پس از ۴ هفته مصرف، باعث روشن شدن رنگ پوست و کاهش لک‌های تیره شوند.
ترکیبات گیاهی
امروزه در بسیاری از محصولات روشن‌کننده پوست از ترکیبات گیاهی به عنوان جایگزین‌های ایمن و مؤثر ترکیبات شیمیایی مضر مانند هیدروکینون و ترتینوئین استفاده می‌شود. از میان این ترکیبات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آربوتین و دئوکسی آربوتین: این ترکیبات که از مشتقات هیدروکینون به شمار می‌روند، از گیاهانی مانند بیربری (توت خرس) استخراج میشوند. آن‌ها بدون ایجاد عوارضی مانند تخریب سلول‌های ملانوسیت، آنزیم تیروزیناز را مهار کرده و از تولید ملانین جلوگیری می‌کنند.
- عصاره سویا: ترکیبات موجود در عصاره سویا، انتقال ملانین به لایه‌های سطحی پوست را کاهش داده و منجر به روشن شدن تدریجی پوست میشوند.
- عصاره شیرین‌بیان: گلابریدین موجود در شیرین‌بیان فعالیت تیروزیناز را مهار کرده و در درمان مشکلات رنگدانه‌ای مانند ملاسما مؤثر است.
- آلوئسین: این ترکیب که از گیاه آلوئه‌ورا استخراج می‌شود، علاوه‌بر مهار فعالیت آنزیم تیروزیناز، از انتشار ملانین به سطح پوست نیز جلوگیری می‌کند.
خطرات استفاده از روشن کننده‌های پوست
پیش از استفاده از روشن‌کننده‌ها روی پوست، احتمال بروز خطرات زیر را در نظر داشته باشید:
- استفاده دائمی از ترکیبات روشن‌کننده ممکن است موجب افزایش حساسیت پوست به نور خورشید شود. در صورت مصرف این محصولات، استفاده از ضدآفتاب با طیف گسترده را فراموش نکنید.
- بسیاری از ترکیبات روشن‌کننده پوست ازجمله ترکیبات طبیعی ممکن است باعث تحریک پوست و ایجاد واکنش‌های آلرژیک شوند.
استفاده از جیوه به عنوان روشن‌کننده پوست
اوایل قرن بیستم، جیوه به‌عنوان ماده اصلی در بسیاری از محصولات روشن‌کننده پوست مورد استفاده قرار می‌گرفت، اما پس از مشخص شدن خطر مسمومیت، مصرف آن ممنوع شد. این ماده با مهار آنزیم تیروزیناز از تولید ملانین جلوگیری می‌کند، اما به دلیل جذب از طریق پوست، میتواند عوارض جدی و خطرناکی برای سایر بافت‌های بدن ایجاد کند. امروزه استفاده از جیوه در محصولات آرایشی و مراقبت از پوست ممنوع است، اما همچنان ممکن است در برخی محصولات دست‌ساز و غیرمجاز وجود داشته باشد.
سخن پایانی
محصولات روشن‌کننده پوست از محبوب‌ترین محصولات آرایشی در جهان هستند، اما استفاده از آن‌ها برای روشن کردن کل بدن ایمن نیست و ممکن است عوارضی به همراه داشته باشد. بهتر است پیش از استفاده از این ترکیبات روی بخش‌های وسیع پوست، با پزشک مشورت کنید.
نظر شما