چالش های علوم اجتماعی ایران

نشست چالش های علوم اجتماعی ایران با حضور سعید معیدفر، نعمت الله فاضلی، و سید محمود نجاتی حسینی، از سوی خانه اندیشمندان علوم انسانی و انجمن جامعه شناسی ایران برگزار می شود.

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، به نقل از روابط عمومی خانه اندیشمندان علوم انسانی، نشست چالش های علوم اجتماعی ایران روز چهارشنبه ۳ اردیبهشت ۱۴۰۴ ساعت ۱۴ در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران ، سالن اجتماعات انجمن های علمی برگزار می شود.

این نشست از سوی انجمن جامعه شناسی ایران و خانه اندیشمندان علوم انسانی تدارک شده است.

چالش های علوم اجتماعی

اندیشمندان علوم اجتماعی، این علم را با چالش‌های متعددی در زمینه‌های روش‌شناسی، عینیت، اخلاق و پیچیدگی موضوع مورد مطالعه خود، یعنی رفتار انسان و ساختارهای اجتماعی، روبه رو می دانند. این چالش‌ها، اعتبار، قابلیت تعمیم و کاربرد عملی یافته‌های علوم اجتماعی را تحت تأثیر قرار می‌دهند. با وجود این موانع، علوم اجتماعی نقش حیاتی در فهم و حل مسائل اجتماعی پیچیده ایفا می‌کند.

برخی محورهای چالش های علم علوم اجتماعی به شرح زیر هستند:

مشکل عینیت (Objectivity)

محققان علوم اجتماعی خود بخشی از جامعه مورد مطالعه هستند و این امر می‌تواند منجر به سوگیری‌های ناخودآگاه شود. ارزش‌ها و باورهای شخصی محقق می‌تواند بر نحوه طرح سوالات تحقیق، جمع‌آوری داده‌ها و تفسیر نتایج تأثیر بگذارد. ا این رو دستیابی به بی‌طرفی کامل در مطالعه پدیده‌های اجتماعی که اغلب بار ارزشی دارند، دشوار است.

پیچیدگی موضوع مورد مطالعه (Complexity of Human Behavior and Social Structures)

از نظر اندیشمندان علوم اجتماعی، رفتار انسان تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله عوامل فردی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و تاریخی قرار دارد که اغلب در تعامل پیچیده با یکدیگر هستند. پیش‌بینی رفتار انسان و تحولات اجتماعی به دلیل این پیچیدگی و پویایی مداوم دشوار است. همین امر باعث می شود احتمالا قابلیت تعمیم یافته‌های مطالعات محدود به یک گروه یا زمینه خاص پایین باشد.

چالش‌های روش‌شناختی (Methodological Challenges)

برخی اندیشمندان در بخش چالش های روش شناختی، معتقدند که انجام آزمایش‌های کنترل‌شده در محیط‌های اجتماعی واقعی اغلب غیرممکن یا غیراخلاقی است. دسترسی به داده‌های قابل اعتماد و معتبر در مورد پدیده‌های اجتماعی می‌تواند محدود باشد. از نظر آنان روش‌های تحقیق کیفی، اگرچه بینش‌های عمیقی ارائه می‌دهند، اما ممکن است از نظر قابلیت تعمیم محدود باشند. همچنین سوگیری‌های ناشی از روش‌های جمع‌آوری داده‌ها مانند نظرسنجی و مصاحبه می‌تواند بر نتایج تأثیر بگذارد.

مسائل اخلاقی (Ethical Issues)

اندیشمندان علوم اجتماعی، حفظ اخلاق در حوزه تحقیق را بسیار با اهمیت می شمارند. از نظر آنان تحقیق در مورد انسان‌ها مستلزم رعایت ملاحظات اخلاقی دقیقی مانند رضایت آگاهانه، حفظ حریم خصوصی و محرمانگی اطلاعات است. ضمن این که پرهیز از فریب شرکت‌کنندگان و جلوگیری از هرگونه آسیب جسمی یا روانی به آن‌ها ضروری است. علاوه بر این ها استفاده غیراخلاقی از یافته‌های تحقیقات علوم اجتماعی می‌تواند پیامدهای منفی برای افراد و جامعه داشته باشد.

چالش‌های ترجمانی و کاربردی (Translational Challenges)

یکی از چالش های بسیار مهم، توانایی در تبدیل یافته‌های تحقیقات علوم اجتماعی به سیاست‌ها و برنامه‌های عملیاتی مؤثر است که فقدان توانمندی در این حوزه می‌تواند برنامه تبدیل یافته به سیاست ها را دشوار سازد. در این میان اختلاف در زبان و منطق بین محققان، سیاست‌گذاران و عموم مردم، می‌تواند مانع از انتقال مؤثر دانش شود. همچنین مقاومت در برابر تغییر و عدم تمایل به پذیرش دیدگاه‌های علوم اجتماعی در برخی موارد وجود دارد.

کمبود منابع و حمایت مالی (Scarcity of Funding)

تحقیقات علوم اجتماعی اغلب در مقایسه با علوم طبیعی و مهندسی از حمایت مالی کمتری برخوردار هستند. این وضعیت در ایران بسیار وخیم تر به نظر می رسد. اساسا به علوم انسانی و علوم اجتماعی به چشم دشمن نگاه می شود. از این رو کمبود منابع مالی می‌تواند بر کیفیت و دامنه تحقیقات تأثیر منفی بگذارد.

مسئله عینیت در برابر ارزش‌ها (Objectivity vs. Values)

تشخیص این که چه زمانی ارزش‌های محقق به طور ناخواسته بر تحقیق تأثیر می‌گذارند و چه زمانی باید از دانش علوم اجتماعی برای حمایت از ارزش‌های اجتماعی خاص استفاده کرد، یک چالش مداوم است. این موضوع نیازمند تدقیق و مطالعه عمیق است. با این همه هرچه منابع مالی مطالعات کاهش یابد، امکان تاثیر ارزش های محقق به طور ناخواسته بر تحقیق بیشتر می شود.

قابلیت تکرار و اعتبار (Replicability and Credibility)

اما یک محور بسیار مهم از چالش های روبه روی علوم اجتماعی، پیچیدگی رفتار انسان و تغییرات اجتماعی است که تکرار دقیق مطالعات علوم اجتماعی را می‌تواند دشوار کند. مسائل مربوط به سوگیری‌های انتشار و روش‌های تحقیق ضعیف می‌تواند اعتبار یافته‌ها را زیر سوال ببرد.

با در نظر گرفتن این چالش‌ها، محققان علوم اجتماعی باید به طور مداوم در تلاش برای بهبود روش‌های تحقیق، افزایش عینیت، رعایت اصول اخلاقی و برقراری ارتباط مؤثر با سایر ذی نفعان باشند تا بتوانند نقش مهم خود را در فهم و بهبود جامعه ایفا کنند. فراموش نشود که در این جا، محدودیت های مربوط به ساختار چالش ها از منظر درونی علم الاجتماع مورد توجه واقع شد. این محدودیت ها در حوزه برون ساختاری برای خود عالمی دیگر دارند. به عبارت دیگر، علاوه بر چالش های مذکور، چالش هایی هم مربوط به جامعه ایران است که به آن ها پرداخت نشد و نشست به آن ها می پردازد.