به گزارش خبرگزاری خبرگزاری خبرآنلاین، داوود فتحعلی‌بیگی، آقای نمایش ایرانی، تعزیه را فقط یک نمایش مذهبی نمی‌داند، بلکه آن را ظرفی فرهنگی برای بازنمایی طیف گسترده‌ای از مضامین دینی، تاریخی، اجتماعی و اسطوره‌ای برمی‌شمارد. او در نشستی با عنوان «آسیب‌شناسی تعزیه در روزگار اکنون» در کافه‌خبر خبرگزاری خبرآنلاین با حضور حسین کیانی، نمایشنامه‌نویس و کارگردان درخصوص تعریفش از تعزیه چنین گفت:
«تعزیه، گونه‌ای از نمایش رواییِ منظومِ آهنگینِ ایرانی است که براساس اصول، قواعد و قراردادهای مشخص، در میان حلقه‌ای از تماشاگران به اجرا درمی‌آید. این، ساده‌ترین تعریف آکادمیک از تعزیه یا شبیه‌خوانی از منظر هنر نمایش است. از نظر محتوایی، تعزیه بیش از هر چیز، بازنمایی قیام امام حسین(ع) و یارانش را در قالبی نمایشی- آیینی دنبال می‌کند. با این حال، بازآفرینی آن واقعه در قالب هنر نمایش، که شکل‌گیری‌اش به دوران صفویه بازمی‌گردد، در همان چارچوب اولیه باقی نمانده و به‌تدریج گسترش و تحول یافته است.
نخستین موضوعی که تعزیه‌پردازان به سراغ آن رفتند، ماجرای عاشورا و شهادت امام حسین(ع) بود. اما در گذر زمان، این روایت، شاخ‌وبرگ یافت و شکل تفصیلی‌تری به خود گرفت و برای هر یک از شخصیت‌های حاضر در واقعه کربلا ـ که در تعزیه از ۷۲ تن آنان نام برده می‌شود ـ مجالس مستقلی نوشته شد؛ از جمله برای حربن یزید ریاحی، حضرت علی‌اکبر، حضرت قاسم، حضرت عباس و خود امام حسین(ع).
در ادامه، دامنه‌ی موضوعات تعزیه‌نامه‌ها فراتر از این رفت. تا جایی که برخی آثار به وقایع پیش از عاشورا و حتی به زندگی پیامبران، داستان آدم و حوا، هابیل و قابیل و نیز مفاهیمی چون «تعزیه عالم ذر» پرداختند. از سوی دیگر، برخی مجالس، حوادث پس از کربلا و روایت‌هایی درباره امامان بعدی، معجزات امام زمان و دیگر مضامین دینی را دست‌مایه قرار دادند.
این روند به‌تدریج جنبه‌های روایی تازه‌ای یافت، چنان‌که در اواخر دوران قاجار، برخی تعزیه‌ها به مسائل روز پرداختند؛ چه در قالب معجزات و چه با الهام از رخدادهای تاریخی آن دوران مانند قتل ناصرالدین‌شاه یا امیرکبیر. در این مرحله حتی به سوی بازنمایی ادبیات حماسی و عرفانی گرایش پیدا کردند.
تنوع و گستردگی قلمرو تعزیه به حدی رسید که حتی روابط میان شبیه‌خوان‌ها نیز سوژه‌ی مجالس شد؛ برای مثال، تعزیه‌ای با عنوان «مالیات گرفتن جناب معین‌البکا» یا تعزیه‌ای درباره‌ی «وفات بانی». این وسعت موضوعی نشان می‌دهد که تعزیه تنها یک نمایش مذهبی نیست، بلکه ظرفی فرهنگی برای بازنمایی طیف گسترده‌ای از مضامین دینی، تاریخی، اجتماعی و اسطوره‌ای است. تعزیه، نمایشی آیینی و بی‌نظیر است که به دلیل گستره جغرافیایی اجرا و تنوع قومی مشارکت‌کننده در شکل‌گیری و پردازش آن، به تعبیر جلال ستاری می‌توان «نمایش ملی ایران» دانستش.»
متن کامل این نشست را که با گردانندگی مهدی صفاری‌نژاد، فعال نمایش ایرانی برگزار شد این‌جا بخوانید.
۲۴۲۲۴۲
نظر شما