به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین به نقل از عصرایران، علی نجومی: سال‌های آخر سلطنت مظفرالدین‌شاه قاجار است. ایران دلش هوای آزادی کرده است و آزادی‌خواهان این سرزمین به دنبال روزنه‌ای برای باز شدن فضای سپهر سیاسی ایران هستند. حضور دیرباز دو قدرت استعماری بریتانیا و روسیه، فعالان نواندیش ایران را به سوی قدرت‌های دیگر متمایل می‌کند. یکی از این قدرت‌ها امپراطوری آلمان بود که خود در آن زمان کشور نوپایی محسوب می شد. شهرتش به صنعتگران مبتکر و پرتلاشش بود.
در این میان محمد علامیر مشهور به احتشام‌السلطنه که در آن زمان وزیرمختار ایران در برلین بود تصمیم بر آن گرفت تا با کمک آلمان‌ها هنرستانی در تهران تاسیس کند تا جان تازه‌ای به کالبد حرفه صناعت دهد. یک مهندس و معمار آلمانی به نام اتوشولتس کار تهیه نقشه و نظارت در کار ساختمان را به عهده گرفت و اجرای آن به هنرمند نامدار ایرانی به نام استاد عبدالله میرزا سپرده شد. محل مدرسه در زمینی به مساحت ۸۰۰۰ متر مربع در شمال غربی میدان مشق (باغ ملی کنونی) تعیین شد که از طرف دولت اهدا شده بود. این هنرستان در ۱۷ اردیبهشت ۱۲۸۶ کار خود را آغاز کرد. نام مهندس آلمانی و معمار ایرانی هنرستان روی سنگ کوچکی حک شد و آن را کنار پله‌های ورودی اتاق مدیر مدرسه نصب کردند.
بودجه سالانه آن هشت هزار تومان تعیین شد که پنج هزار تومان آن از بودجه دولت ایران و سه هزار تومان از بودجه دولت آلمان پرداخت می‌شد. هنرستان با پذیرش چهل شاگرد ۸ تا ۱۸ ساله، کار خود را آغاز کرد. برای آموزش دانش‌آموزان، معلمان برجسته‌ای از آلمان به تهران رفتند. برخی از آن‌ها در ساختمان مدرسه و برخی دیگر در اطراف میدان مشق، مستقر شدند.
دروس عمومی طبق برنامه‌های مصوب وزارت معارف برای دبیرستان‌ها تدریس می‌شد. اما دروس فنی و کارگاهی توسط دکتر اشتر ونگ، یان میر و هیس طبق برنامه مدارس فنی آلمان تنظیم شد. ریاست مدرسه و تدریس درس شیمی و آزمایشگاه آن با دکتر اشتر ونگ بود. معاون مدرسه در سال‌های اولیه شادروان عبدالحسین میکده و مترجم کارشناسان آلمانی نیز علی‌اصغرخان صبا بود.
حاج مهدیقلی هدایت، مخبرالسلطنه، در کتاب مشهور خود به نام «خاطرات و خطرات» در مورد روز افتتاح مدرسه آلمانی چنین نوشته است: «... روز افتتاح مدرسه جشن گرفته شد. اتفاقا کابینه نداشتیم. از رجال، ناصرالملک و صنیع‌الدوله حاضر بودند و جماعتی از مدیران مدارس و اجزای ادارات و متفرقه. وزیرمختار آلمان نطقی کرد در حسن روابط مملکتین. معمار مدرسه به نوبت خود و معلم مدرسه بر زمینه تاریخ و ذکر ملل آسیایی و خویشاوندی ایرانی و ژرمانی. می‌بایست جواب داد، اما کسی تدارک نداشت. ناصرالملک (شاگرد مدرسه آکسفورد) برای نطق حاضر نشد. صنیع‌الدوله مستعد این کار نبود. از میان مدیران مدارس حاج میرزا یحیی دولت‌آبادی حاضر بود که گفته شد از مستخدمین رسمی نیست، قرعه به نام من افتاد. اندیشه داشتم چه بگویم. با قدری تمجمج قبول کردم. علی‌الرسم چیزی از دوستی و حسن روابط گفتم. از توجهات وزیر آلمان و زحمات معمار یاد کردم و از نطق معلم استفاده کرده، گفتم که جای بسی مسرت است که عموزادگان ما که پس از قرون متمادیه اینک در نتیجه ارتباطاتِ ودادیه باز به ما پیوسته‌اند، با حربه کتاب و سلاح علم برای کمک به اصلاحات اوضاع عموزادگان خود حاضر شده‌اند.» (اشاره به نژاد آریایی آلمان‌ها و ایرانی‌ها که در آن زمان یکدیگر را عموزاده می خواندند)
مدتی بعدتر رضاخان هم با تصویب بودجه‌ای برای مدرسه، بعد از جنگ جهانی اول، شرط آموزش دروس عمومی و فنی و حرفه‌ای را در کنار آموزش زبان آلمانی برای آن تعیین می‌کند. همین مسئله باعث می‌شود تا این مدرسه در بهمن ۱۳۰۳ برای ارائه تعلیمات حرفه‌ای و تربیت تکنیسین در مقطع متوسطه به هنرستان صنعتی تبدیل شود.
بخشی از دروس فیزیک و مکانیک را دکتر تقی ارانی و بخش دیگری را به همراه ماشین‌سازی، دکتر فریدریشترن تدریس می‌کرد. ژرژ اوهن، تئودرو هنل و اولترمتیما تدریس رشته‌های مکانیک، ماشین‌سازی و آهنگری را برعهده داشتند. رابه و ویلهم مایر نیز رشته‌های نجاری و درودگری را تدریس می‌کردند. تدریس ریاضیات را مایر ریشاد و تربیت‌بدنی را ورزشکار معروف میرزا مهدی‌خان ورزنده انجام می‌داد. تدریس ادبیات فارسی را سه نفر از مشاهیر و مفاخر ادبی ایران یعنی نظام وفا، نیما یوشیج و بزرگ علوی برعهده داشتند. و خالی از لطف نیست ذکر این نکته که بزرگ علوی را در کلاس درس در همین هنرستان دستگیر کردند و به زندان شهربانی در میدان مشق بردند.
به همین دلیل، دولت آلمان هم به رسم قدردانی، ماشین‌آلاتی را به این مجموعه هدیه کرد. همچنین نخستین گروه فارغ‌التحصیلان مدرسه در سال ۱۳۰۷ مدرک می‌گیرند و دوره عالی فنی را در ساختمان همجوار سپری می‌کنند. این ساختمان در واقع به مادر دانشگاه علم و صنعت مشهور است.
از مشاهیری که فارغ التحصیل این هنرستان بوده اند باید به نام های زیر اشاره کرد:
حبیب نفیسی (موسس دانشگاه امیرکبیر)، نصرت کریمی (بازیگر مشهور)، نواب صفوی، عبدالله جاسبی و هوشنگ انصاری (رئیس سابق شرکت نفت ایران در دوره پهلوی).
این هنرستان هنوز دایر است و تحت عنوان مدرسه ماندگار صنعتی تهران فعال است و با وسعت بیست هزار مترمربع و با دارا بودن مجهزترین آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌های تخصصی و کلاس‌های هوشمند، سایت رایانه و زمین فوتبال چمن مصنوعی در اختیار جوانان جویای علم و هنر قرار دارد.
۲۵۹
نظر شما