پروفسور اونو، کدخدای خیرآباد

 مردی زنده‌دل، مهربان و خنده‌رو که تخصص اصلی‌اش شناخت روحیات روستاییان ایران بود. پنج سال بعد مجدداً او را دیدم که همچنان پویا و فعال به پژوهش‌های مردم‌شناسی‌اش در مورد ایرانیان ادامه می‌داد تا سرانجام در سال 1378 فوت کرد.
تحقیق اجتماعی و مردم‌شناسانه او در روستای خیرآباد 25 سال طول کشید، به گونه‌ای که به کدخدای خیرآباد معروف شد. خیرآباد، روستای دورافتاده‌ای در استان فارس است که «اونو» علی‌رغم ریاست بخش خاوری دانشگاه توکیو و استادی آن دانشگاه و دفتر و تشکیلات ریاست آن، مرتب به این روستا می‌آمد تا کار پژوهش او عینی و با حقیقت قرین باشد. پشتکار و عشق مدام او به تحقیق میدانی و حضور در روستاها و حشر و نشر طولانی‌مدت با روستاییان ایران، شناخت جامعی از زندگی روستاییان به او داد که حاصلش شد کتابی به نام «خیرآبادنامه» که به اهتمام دکتر هاشم رجب‌زاد - که خود از پژوهشگران برجسته ژاپن‌شناسی است- توسط دانشگاه تهران منتشر شد.
در گفت‌وگویی که با وی داشتم، می‌گفت مایل است ایران را با چشم تجربه‌وار زندگی واقعی و هر روزه ببیند نه از میان انبوه کتاب‌ها و لابه‌لای نوشته‌های مختلف. این شیوه مردم‌شناسی و جامعه‌شناسی با سبک دیگر استادان البته متفاوت است و این شاید برای برخی محققان ما آموزنده باشد. او تقریباً عمر خود را صرف تحقیق برای شناخت روستاییان ایران کرد. اونو می‌گفت: بارها از من می‌پرسند ایرانی‌ها چگونه مردمی هستند. به این پرسش ساده‌انگارانه اما مشکل، همیشه چنین پاسخ می‌دهم که آنها مردمی خودآگاه و دلیر هستند، من به ایرانیانی که خود یا کشورشان را بسیار خوار می‌کنند، زیاد برمی‌خورم اما آنها در موقعیتی دیگر حتماً به طور مثبت به خودنمایی برمی‌آیند و به کشور خود می‌نازند. با تجربه زندگی‌ای که دارم، خوب دریافته‌ام که مردم ایران به آسانی تسلیم نمی‌شوند و چنانچه مردمان دیگر از آنها انتظار دارند، رفتار نمی‌کنند. این طبیعت، در گذر تاریخ دراز و بر اثر سنت دیرین ایرانی بار آمده است. پروفسور اونو در بخشی از کتاب خیرآبادنامه می‌نویسد: هر بار که به 25 سال دیدار و آشنایی‌ام با خیرآباد فکر می‌کنم، به یاد می‌آورم که همراه همسرم ساچیکو، پسرم ماکیتو و دوست‌ها و آشناهایم به آنجا رفتم. تازگی‌ها کشاورزان اینجا می‌گویند من خیرآبادی هستم! و توصیه می‌کنند در اینجا خانه بسازم. از دیگر آثار اونو، روزهای ایران، دنیای اسلام و روستاهای ایران است.