به گزارش خبرآنلاین یکی از کاربران در ذیل مطلب "اگر فرشتگان گناه نمی کنند، پس شیطان چگونه گناه کرد؟ " سوالی را با عنوان "مگر خدا شیطان را برای اینکه در مقابل انسان سجده نکرد از بهشت بیرون نکرد؟ پس چگونه دوباره به بهشت برگشت تا آدم و حوا را گول بزند؟" مطرح کرده است. پاسخ این پرسش را به نقل از مرکز ملی پاسخ گویی به سوالات دینی در ادامه می خوانید.
در این پرسش، دو بخش وجود دارد که برای دادن پاسخ درست باید آنها را از هم مجزا کرد:
1. شیطان از چه چیز رانده شد؟
پاسخ: شیطان بعد از جریان تکبر و سجده نکردن بر آدم، گرفتار لعن ابدی گردید و رانده شد؛ اما نه از بهشت، بلکه از درگاه خداوند و عالم ملکوت. به یقین، تا ابد هم به آن حریم و همچنین به بهشت اخروی راه ندارد. در واقع اخراج شیطان، به معنای تنزل مقام و مرتبه شیطان از جایگاه بلندی بود که نزد خداوند یافته بود، نه اخراج از مکان معین و مشخصی همچون بهشت. این همان حقیقتی است که در قرآن تحت عنوان "هبوط" بیان شده است. خداوند درباره جریان اخراج ابلیس می فرماید:
«قالَ فَاهْبِطْ مِنْها فَما یَکُونُ لَکَ أَنْ تَتَکَبَّرَ فیها فَاخْرُجْ إِنَّکَ مِنَ الصَّاغِرین» «از آن [مقام] فرو شو، تو را نرسد که در آن [جایگاه] تکبّر نمایى. پس بیرون شو که تو از خوارشدگانى» (1)
علامه طباطبائی در تفسیر این آیه نوشته است:
«جمله "فَاخْرُجْ إِنَّکَ مِنَ الصَّاغِرِینَ" تأکید است براى جمله "فَاهْبِطْ مِنْها"؛ براى این که "هبوط" همان خروج است و تفاوتش با خروج، تنها در این است که هبوط، خروج از مقامى و نزول به درجه پایینتر است. همین معنا خود دلیل بر این است که مقصود از هبوط، فرود آمدن از مکان بلند نیست؛ بلکه مراد، فرود آمدن از مقام و مرتبه بلند است. (2)
2. آیا بهشت آدم و حوا همان بهشت موعود آخرتی است؟
پاسخ: در این خصوص در بین علما اختلاف نظر وجود دارد که برخی از نظریات را بیان می کنیم.
1. باغ آسمانی:
این بهشت در یکى از کرات آسمانى بوده، هر چند بهشت جاویدان نبوده، زیرا در بعضى از روایات اسلامى با کلمه «سماء» به بودن این بهشت در آسمان اشاره شده است.(3)
2. باغ زمینی:
بهشت یکى از باغ هاى دنیا و روى زمین بوده و جمله: «اهْبِطُوا» نیز بر این دلالت ندارد که از بالا به پایین بیایید، بلکه به معنى انتقال آن ها بعد از خوردن میوه ممنوعه به نقطه دیگر زمین است.
على بن ابراهیم قمى در تفسیر خود نوشته است: «از امام جعفر صادق علیه السّلام راجع به بهشت حضرت آدم پرسیدند که از بهشتهاى دنیا یا از بهشتهاى آخرت بوده، فرمود: از بهشتهاى دنیا بود که خورشید و ماه در آن طلوع می کرد. اگر از بهشتهاى آخرت بود، هیچ گاه حضرت آدم از آن خارج نمی شد.» (4)
3. بهشت برزخی:
برخی از اندیشمندان و مفسران نیز معتقدند که مراد از بهشت حضرت آدم علیه السلام بهشت برزخی بوده، نه بهشت خلد اخروی و نه بهشتی زمینی و دنیایی؛ علامه طباطبائی از این نظریه دفاع کرده و نوشته است:
« مراد از این که از بهشتهاى دنیا بوده، این است که از بهشتهاى برزخى بوده، که در مقابل بهشت خلد است. این مطلب از برخی روایاتی که از طرف اهل بیت علیهم السلام رسیده است، روشن می شود، چرا که در بعضى از قسمت هاى روایات آمده است که آدم بر صفا، و حوا بر مروه، هبوط کرد، از این جهت که برزخ در همین جهان قرار دارد، پس زمینی بودن(دنیایی بودن) این بهشت منافاتی با برزخی بودنش ندارد. » (5)
آیه الله جوادی آملی نیز در تفسیر خود بعد از رد احتمال بهشت آسمانی بودن و همچنین باغ زمینی بودن، نظریه بهشت برزخی را صحیح و قابل قبول می داند. (6)
در مجموع این نظرات می توان به این نتیجه رسید:
بهشتی که حضرت آدم و حوا در آن سکونت داشته اند، بهشت اخروی نبوده است، زیرا بهشت اخروی هرگز جای ابلیس نیست. آن جا محدوده ای نیست که شیطان و شیطنت و عصیان در آن راه داشته باشد. خیال باطل و نافرمانی در آن جا نیست. همچنین کسی که به جنت خلد وارد شود، دیگر خارج نخواهد شد. پس این بهشت اخروی نبوده و شیطان -که مترصد اغوای انسان ها است- توانسته در آن موقعیت حاضر شده و آدم و حواء را فریب دهد.
*****
پی نوشت ها:
1. سوره اعراف آیه 13.
2. طباطبائى، سید محمد حسین، المیزان فى تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم 1417 ق، ج 8، ص 29.
3. مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، دار الکتب الإسلامیه، تهران، چاپ اول، 1374 ش، ج 1، ص 186.
4. شیخ صدوق و شیخ مفید، اعتقادات الامامیه و تصحیح الاعتقاد، کنگره شیخ مفید، قم 1414 ق، ج 1، ص 79.
5. طباطبایى، المیزان فى تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، 1417 ، ج 1، ص 212.
6. آیت الله جوادی آملی، تفسیر تسنیم، نشر موسسه اسراء، قم، ج3، ص331.
/6262
نظر شما