فاطمه محمدی‌نژاد: دو دلیل وجود دارد که نشان می‌دهد توافق‌نامه تغییرات آب‌وهوایی که در آخرین دقایق نشست کپنهاگ توسط باراک اوباما رئیس‌جمهور آمریکا قرائت شد، بی فایده است: تحقیقات نشان می‌دهند که تاثیر گرمایش زمین بسیار شدیدتر از آن‌چیزی است که پیش از این تصور می‌شد، و دیگر این‌که کشورهای ثروتمند می‌توانستند کارهای بیشتری برای مقابله با این مشکل انجام دهند که انجام نداده‌اند.
نشست کپنهاگ عملا به این نتیجه رسید که پرونده تغییرات آب‌وهوایی را باز بگذارد و امیدها به نشست یا نشست‌های آینده موکول شود. حالا مذاکره‌کنندگان در حال بررسی این مسئله هستند که آیا قادرند معاهده‌ای را که در سراسر جهان ضعیف معرفی شده، قدرت بخشند یا خیر. یا شاید مدارک علمی روزافزون دال بر تاثیرات وحشتناک تغییرات آب‌وهوایی کافی باشد تا بتوان معاهده‌ای معنی‌دارتر ساخت.
پیمان کپنهاگ، که بیشتر به عنوان یک توافق‌نامه سیاسی چند پهلو میان آمریکا، چین، هند، برزیل و آفریقای جنوبی مطرح شد، چارچوبی غیرالزام‌آور برای جذب تعهدات ملی بود. بسیاری از محیط‌شناسان و برخی از کشورهای توسعه‌یافته بلافاصله با انتقاد به این معاهده، اعلام کردند پیمان‌نامه‌های آب‌وهوایی جاری، هدف معمول محدود کردن افزایش دمای زمین را دنبال نمی‌کنند. نتایج تحلیل‌هایی که از سوی ائتلاف نمونه‌پردازی فعل و انفعالات آب‌وهوایی آمریکا ارائه شد، نشان می‌دهد که این معاهدات به افزایش دمایی معادل 3.9 درجه سانتی‌گراد تا سال 2100 / 1480 منتهی خواهد شد.
بنابراین اتحایه اروپا در نشست کپنهاگ به این مسئله رای داد که توافق‌نامه سال 1990 را مبنی بر کاهش 20 درصدی انتشار گازهای گلخانه‌ای تا سال 2020 تمدید کند. هدف باقیمانده، توافق‌نامه‌ای است که بتواند جایگزین معاهده 1997 کیوتو در مورد تغییرات آب‌وهوایی شود تا تعهد کشورهای در حال توسعه و همچنین آمریکا را که معاهده کیوتو را نپذیرفته بودند، به همراه داشته باشد.
مذاکرات در طول سال آینده ادامه خواهند داشت و ناظران امیدوارند در جلسه بعدی سازمان ملل در مورد تغییرات آب‌وهوایی که سال 2010 / 1389 در مکزیک برگزار خواهد شد، توافق‌نامه بهتری به‌دست آید.
سخنان اوباما در آخرین روز اجلاس کپنهاگ، کشورهای در حال توسعه عضو گروه 77 را بسیار ناامید کرد. لومومبا استانیسلاس، مذاکره‌کننده ارشد سودان و رئیس گروه 77، مدعی شد که این معاهده کاری جز از میان بردن آفریقا انجام نخواهد داد. در این اعتراض کشورهایی چون تووالو، بولیوی و ونزوئلا نیز با سودان همراهی کردند. این سخنان در جلسه‌ای شبانه مطرح شد که شرکت‌کنندگان در مورد موضوعاتی چون آسیب‌پذیری کشورهای فقیر از تغییرات آب‌وهوایی و پرداخت هزینه بیشتر توسط کشورهای ثروتمند صحبت کردند.
اهداف آسان
یک تحلیل اقتصادی از سوی موسسه بین‌المللی تحلیل سیستم‌های کاربردی در لوگزامبورگ اتریش نشان می‌دهد که توافق‌نامه‌های ثبت‌شده پیش از اجلاس کپنهاگ توسط کشورهای صنعتی تا سال 2020، انتشار گازهای گلخانه‌ای را به میزان 11 تا 22% کاهش می‌دهند. با محاسبه صرفه‌جویی‌های بهره‌وری و عوامل دیگر، هزینه رسیدن به این هدف تنها 0.15% هزینه سود ناخالص ملی خواهد بود. مارکوس آمان، سرپرست پروژه گازهای گلخانه‌ای این موسسه، ابراز نگرانی کرد که این اهداف آسان، منجر به کاهش هزینه‌های کربن و در نتیجه تاخیر در تلاش برای کاهش این ماده در دهه‌های آتی شود.
به هر حال بیشتر کشورهای در حال توسعه از نتایج به‌دست آمده در نشست کپنهاگ دفاع کرده‌اند؛ زیرا بدون این توافق‌نامه هیچ دستاوردی از بزرگ‌ترین کنفرانس زیست‌محیطی تاریخ بشر حاصل نمی‌شد. محمد نشید، رئیس‌جمهور مالدیو گفت: «هرچند این نتیجه، چیزی نیست که ما به دنبالش بودیم، اما یک شروع است. من از همه کشورها تقاضا دارم که از این سند حمایت کرده و اجازه ندهند این گفتگوها با شکست مواجه شود.»
جان هولدرن، مشاور ارشد علمی اوباما نیز گفت: « مهم‌ترین کاری که در حال حاضر باید انجام شود حرکت است. نباید تا پنج سال آینده در مورد هدف اصلی مشاجره کنیم. باید در مسیر درست گام برداریم.»
نتایج نشست کپنهاگ
با وجود چارچوب جدید، کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته ازجمله آمریکا تحت یک توافق‌نامه واحد قرار خواهند گرفت. کشورهای ثروتمند باید به قول خود در کاهش گازهای گلخانه‌ای جامه عمل بپوشانند و کشورهای در حال توسعه نیز باید فعالیت‌های خود را در کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای بررسی کرده، گزارش دهند و تمام پروژه‌هایی را که در آن‌ها از کمک‌های بین‌المللی استفاده می‌شود، برای تایید بین‌المللی علنی کنند.
در مقابل این معاهده، کمک مالی معادل 30 میلیارد دلار آمریکا تا سال 2012 در نظر گرفته شده تا به کشورهای در حال توسعه کمک کند برای رویارویی برای دنیایی گرم‌تر آماده شده و به سوی اهداف توسعه گام بردارند. کشورهای توسعه یافته نیز ملزم شده‌اند تا سال 2020، سالیانه 100 میلیارد دلار کمک کنند؛ اما این معاهده مشخص نکرده که این مبلغ از کجا بدست خواهد آمد. بانک جهانی پیش‌بینی کرده است که کشورهای در حال توسعه احتمالا به این مبلغ نیاز خواهند داشت، اما کشورهای در حال توسعه و بسیاری از دانشمندان معتقدند مبلغ مورد نیاز بسیار کمتر خواهد بود.
مارتین پاری از ایمپریال کالج لندن و یکی از روسای سابق هیئت بین‌دولتی در رابطه با تغییرات آب‌وهوایی و کارگروه تاثیرات، سازش و آسیب‌پذیری، راهی را برای به تصویر کشیدن "تاثیرات غیرقابل اجتناب" بیان کرده و معتقد است پول کافی برای کمک به مردم به منظور سازگاری با شرایط جدید وجود ندارد. حتی اگر تمام کشورها به تعهدات خود عمل می‌کنند، توافق‌نامه کپنهاگ هنوز 1.5درجه سانتی‌گراد عقب است. به عبارت دیگر، هزینه کردن برای سازگاری، می‌تواند اثرات ناشی از گرم شدن تا 1.5 درجه را تحت پوشش قرار دهد، در حالی که پیش‌بینی می‌شود دمای هوا حداقل تا 3 درجه افزایش یابد.
پاری در این رابطه می‌گوید: «حتی در سختگیرانه‌ترین حالت ما به مقابله با 2 درجه سانتی‌گراد نخواهیم رسید. می‌توان امیدوار بود که افزایش دما فقط 2 درجه سانتی‌گراد باشد، اما 3 تا 3.5 درجه سانتی‌گراد واقع‌گرایانه‌تر است و به هر حال، ما باید برای 4 درجه نیز برنامه‌ریزی کنیم.»
توافق‌نامه کپنهاگ شامل اهدافی چون محدود کردن افزایش دما تا 2 درجه سانتی‌گراد است، اما یکی از اهداف مهمی که فراموش شده است اندیشیدن چاره‌ای برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای تا سال 2050 است. مدل‌سازی آب‌وهوایی برای نشست‌های بعدی در راه است و هیئت بین‌دولتی از این میان، کاندیداهایی را قبول کرده و سپس سرپرستان را برای اجرای این برنامه تا بهار آینده معرفی خواهد کرد.
نظر شما