حمید بهشتی- اختتامیه «نخستین جایزه ادبی کتاب بلخ» عصر دوشنبه 28 بهمن ماه با حضور ابوذر ابراهیمی ترکمان، رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، سیدعباس صالحی، معاون فرهنگی وزارت ارشاد، افتخار حسین عارف، رئیس موسسه اکو و جمعی از فعالان و پژوهشگران ایرانی و افغان، در سالن همایش پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری برگزار شد.
تشکیل پارلمان فرهنگی میان دو ملت
سید عباس صالحی، معاون فرهنگی وزیر ارشاد در سخنان خود روابط میان دو ملت ایران و افغانستان را نه تنها تاریخی، بلکه فراتاریخی دانست و اظهار داشت: این روابط از دوره اساطیری مطرح بوده و هست، بطوریکه به روایت فردوسی زال پسر سام با رودابه دختر مهراب کابلی ازدواج کرد و قهرمان شاهنامه از دل آن برمی‌آید. پس از آن تاریخ تدوین و سندیت می‌یابد. همچنین از قبل از اسلام نیز تا پس از اسلام این مسئله مشهود است. همچنین در کتبیه‌های هخامنشیان نام اقوام آریایی که می‌آید قوم‌هایی که در ایران و افغانستان حضور دارند، قابل توجه است و پس از اسلام هم این دو مجموعه با هم خندیده، گریسته و شادی کردند و غم‌ها را میان یکدیگر تقسیم کردند.
وی افزود: گذشته از این تاریخ درازمدت زبان فارسی یک علقه مشترک و جدی میان دو ملت است، اگرچه سه ملت هستند که زبانشان فارسی است و زبان آنها فارسی شناخته می‌شود، اما باز در بین آنها ایران و افغانستان هستند که با خط فارسی می‌نویسند و صحبت می‌کنند و مکتوباتشان با هم بیگانه نیست، همانطور که گفتارشان با هم آشنا است.
صالحی شاعران دو ملت را در طول تاریخ تا دوره معاصر، حلقه اتصال زبانی، فرهنگی و قومی دانست و گفت: همچنین در حوزه آئین‌ها، مراسم‌ها و فرهنگ عمومی مشترکات دو ملت بسیار گسترده و فراوان است. اشتراکات دینی و عقیدتی هم میان ایران و افغانستان در دل و جان این دو ملت ریشه دوانده است.
صالحی با این جملات که انقلاب اسلامی ایران یک نگاه مضاعف در این قرابت میان ایران و افغانستان ایجاد کرد، گفت: پژواک انقلاب اسلامی ایران فراملی در منطقه و جهان بود، اما در حوزه افغانستان تأثیرات خود را گذاشت، تأثیراتی در ابعاد مختلف، شعر و ادبیات برادران افغانستان ملهم از ادبیات ایران شد و عملا بخشی از شعاع انقلاب اسلامی در ادبیات افغانستان خود را نمایاند و می‌نمایاند. بطوریکه امروز به سختی می‌توان ادبیات و شعر انقلاب را از سرزمین ایران و افغانستان جدا کرد. هر دو با یک لحن و تشابه بسیار از این حادثه بزرگ سخن می‌گویند هر دو مجموعه در فضای این سه دهه دغدغه استقلال‌خواهی و مبارزه با قدرت‌طلبی‌های فزاینده استکبار را داشته‌اند.
وی در ادامه با بررسی عمده موانع پیش روی ارتباط ایران و افغانستان، گفت: البته چالش‌هایی در برابر این اشتراکات وجود دارد. نخست نگرش‌های افراطی، قومی و مذهبی است که تلاش می‌کند اشتراکات را نبیند و با آن مبارزه کرده و به افتراقات بپردازد و افغانستان و ایران مانع تداوم ارتباط هویتی دو جامعه است، دوم کلیشه‌های غلط و ضعف اطلاع‌رسانی و برداشت‌های نادرست از دو جامعه مانع دیگر شمرده می‌شود. البته رسانه‌های دو ملت سهم بسزایی برای یک جامعه همگرای تاریخی در ارتباط این دو ملت می‌توانند داشته باشند. از یک سو تحرکات رسانه‌ای باید افزایش یابد که در ادامه همبستگی دو ملت را شامل می‌شود. مسئولیت رسانه‌ها در این اتحاد و ارتباط تاریخی اندک نیست.
صالحی در پایان پیشنهاد تشکیل مرکز مطالعات فرهنگی ایران و افغانستان و پیشنهاد تشکیل پارلمان فرهنگی میان دو ملت را داد و اعلام کرد که این حرکات می‌تواند راهی برای ارتباط گسترده‌تر میان این دو ملت باز کند.
نمادی مشترک برای فعالیت فرهنگی افغانستان و ایران
امین متولیان، مدیر انتشارات الهدی در ابتدای این مراسم طی سخنانی گفت: چندی پیش و همزمان با اوج گرفتن فعالیت همکاران عزیزم در خطه شریف افغانستان مقاله و نوشته‌ای از پژوهشگر فرهیخته محمد امین زواری می‌خواندیم که تاملی بود نمادشناختی در نام‌های بلخ باستانی که در شاهنامه ذکر و درج شده است. این مقاله بهانه‌ای شد برای خلق این ایده که این بار نام بلخ را نمادی برای فعالیت فرهنگی مشترک میان سرزمین افغانستان و ایران برگزینیم.
وی ادامه داد: تمرکز موسسه الهدی به محور کتاب و نشر اقتضا می‌کرد تا این فعالیت ذیل مقوله کتاب و نشر سامان یابد. جایزه کتاب بلخ، جنبشی را در میان محققان و نویسندگان و ناشران ایرانی پدید آورد تا ظرفیت‌ها و ظرافت‌های نهفته در زیست سیاسی، مذهبی، فرهنگی و اجتماعی خطه افغانستان را با همت و وسعتی دو چندان موضوع تحقیق و تالیف خود قرار دهند.
مدیر انتشارات الهدی افزود: بر همین منوال دبیرخانه جایزه در موسسه الهدی شکل گرفت و پس از سامان گرفتن مقدمات مرحله شناسایی و فراخوان و گردآوری و تجمیع آثار آغاز شد. پس از این مرحله آثار شناسایی شده در کمیته علمی و کارشناسی دبیرخانه در اختیار کارشناسان و محققان قرار داده شد تا پس از بررسی و امتیازدهی آثار برگزیده و منتخب مشخص شوند که حاصل این فرایند کارشناسانه انتخاب 25 اثر برگزیده بوده است.
وی همچنین عنوان کرد: تعداد 500 کتاب طی مکانسیم‌های مختلف و در حد توان دبیرخانه شناسایی و تجمیع شد و از سوی دیگر تکثر و تنوع موضوعات و گستره آنها سبب شد که شورای علمی آثار منتخب را در حوزه‌های مختلف مستقل و فارغ از رتبه آنها برگزیند و مشخص کند.
مدیر انتشارات الهدی بازه بررسی آثار منتشر شده را از سال 1358 تا 1390 بیان کرد و با این فرض که این جایزه دوسالانه است، بررسی آثار سالهای 90 به بعد مثل «پایتخت فراموشی» محمدحسین جعفریان و «جانستان کابلستان» رضا امیرخانی به دوره بعدی واگذار می‌شود. وی در پایان سخنانش اظهار امیدواری کرد که در دوره‌های آتی این جایزه وجه دو سویه بیابد و آثار نشر شده از افغانستان نیز که به ایران پرداخته‌اند موضوع این جایزه قرار بگیرند.
ایجاد سازمان فرهنگی و هنری مشترک
ابوذر ابراهیمی‌ترکمان، رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی نیز در این مراسم ضمن اینکه این جایزه را حرکتی ارزشمند و مایه امیدواری دانست، آن را گامی مهم در راستای تقویت تعاملات فرهنگی بین دو کشور دوست و همسایه عنوان کرد و گفت: برگزاری این جایزه در واقع، نشانگر توجه خاص ایران به مقوله فرهنگ و ادب بوده و نویدبخش فصل نوینی در توسعه روابط فرهنگی دو کشور است.
ترکمان در بخشی از سخنانش با اشاره به اشتراکات فرهنگی ایران و افغانستان، این پیوند را به اندازه‌ای ریشه‌دار و مستحکم دانست که از آن به عنوان روحی واحد که در پیکره دو کشور دمیده شده یاد کرد و گفت: این رابطه و پیوستگی در تعاملات فرهیختگان دو کشور بروز یافته و نمود این موضوع در فراوانی آثار فرهنگی تالیف شده توسط اندیشمندان دو کشور مشاهده می‌شود.
وی افزود: برای نمونه، مرحوم دکتر محمود افشار یزدی پس از تالیف کتاب «افغان‌نامه» به صراحت اعلام کرد که بعد از علاقه به وطنم ایران، هیچ کشوری را به اندازه افغانستان دوست ندارم و بعد از افغانستان پاکستان را دوست دارم. وی در جایی دیگر گفت که ادبیات و شعر از امور معنوی و مشترک است. وحدت ادبی و فرهنگی غیر از وحدت سیاسی است که هر ملتی جداگانه برای خود دارد.
وی افزود: همکاری‌های فرهنگی و ارتباطات فکری و ادبی بین کشورهای فارسی‌زبان از مهمترین ضرورت‌هاست که باید گسترش یابد، در سالهای گذشته هم تلاش‌هایی برای همگرایی‌های سیاسی، فرهنگی و اقتصادی در بین سه کشور ایران، تاجیکستان و افغانستان انجام شده است. امیدوارم ایجاد سازمان فرهنگی و هنری مشترک نقطه عطفی در مسیر توسعه همگرایی بین سه کشور هم فرهنگ و هم زبان باشد.
گرامیداشت و تقدیر
همچنین در این مراسم از 5 فعال فرهنگی افغانستان تجلیل شد. این 5 فعال عبارتند از ناصر جهان‌شاهی رایزن فرهنگی ایران در افغانستان در زمان حاضر، حسن انوشه پژوهشگر و نویسنده فعال در حوزه افغانستان، محمدحسین جعفریان پژوهشگر و نویسنده و دو دوره رایزن فرهنگی ایران در افغانستان، محمدکاظم کهتویی پژوهشگر و رایزن فرهنگی ایران در افغانستان در سالهای گذشته، محمود واعظی پژوهشگر و نویسنده در حوزه افغانستان.
تقدیر از خانواده شهید احمدرضا سعیدی و پخش بخش‌هایی از فیلم مستندی که درباره زندگی این شهید والا مقام ساخته شده از بخش‌های دیگر این مراسم بود.
در پایان این مراسم از 25 اثر برگزیده که طی سالهای 1358 تا پایان سال 1390 با موضوع افغانستان در ایران منتشر شده‌اند تقدیر شد. این آثار در زمینه‌های تاریخی، اجتماعی، ادبی، سیاسی و در قالب‌های مختلفی مانند سفرنامه و روایت‌نگاری نوشته شده است که برگزیدگان این جشنواره موفق به دریافت تندیس، لوح یادبود، یک عدد سکه بهار آزادی و حواله خرید 100 نسخه از این آثار شدند.
بر اساس این گزارش اسامی برگزیدگان به شرح ذیل است؛
کتاب‌های «آغاز یک پایان» نوشته عبدالقهار عاصی «احمدشاه مسعود» نوشته احمدشاه مسعود با ترجمه افسر افشاری، «احوال شخصیه شیعیان افغانستان» نوشته عبدالله شفایی، «افغانستان در پنج قرن اخیر» نوشته میرمحمد صدیق فرهنگ و به کوشش محمدابراهیم شریعتی، «افغانستان در مسیر تاریخ» نوشته میرغلام محمد غبار و «این قند پارسی» نوشته محمدکاظم کاظمی، «بررسی جامعه‌شناسی پیامدهای فرهنگی بازگشت مهاجران به افغانستان» نوشته محمدعیسی عالمی (بصیر)، «پشت پرده افغانستان» با ترجمه اسدالله شفایی، «تاریخ درانیان» نوشته حسین شیرازی، «جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی شیعیان افغانستان» نوشته محمدحسین فرهنگ، «دیوان خلیل‌الله خلیلی» به کوشش محمد کاظم کاظمی، «سرخ‌جامگان بامدادی» به کوشش حمزه واعظی، «سرزمین و مردم افغانستان» نوشته مری لوئیس کلیفورد با ترجمه مرتضی اسعدی و «شعر مقاومت افغانستان» به کوشش ابوطالب مظفری و نادر احمدی، کتاب‌های «فیض قدس: احوال و آثار میرزا عبدالقادر بیدل» نوشته خلیل‌الله خلیلی، «کرسی‌نشینان کابل» نوشته مهدی فرخ و به کوشش محمدآصف فکرت، «گزارش سفارت کابل» به کوشش محمدآصف فکرت، «گفتمان جهانی شدن و اسلام سیاسی در افغانستان پساطالبان» نوشته عبدالقیوم سجادی، «گل سرخ دل‌افگار» نوشته محمدجواد خاوری، «تاریخ گردآوری، نشر و پژوهش افسانه‌های مردم فارسی‌زبان» نوشته روشن رحمانی، «نهضت‌های اسلامی افغانستان» نوشته سیدهادی خسروشاهی، «هزاره‌های افغانستان» نوشته عسکر موسوی با ترجمه اسدالله شفایی و «همزبانی و بی‌زبانی» نوشته محمدکاظم کاظمی، دیگر آثاری بودند که در نخستین جایزه کتاب بلخ به عنوان آثار برگزیده شناخته شدند.
6060
نظر شما