تامین اجتماعی و پایداری منابع مالی

هم اكنون پایداری، چالش ویژه ای در چندین حوزه تامین اجتماعی از جمله حوزه مستمری ها بواسطه پیر شدن جمعیت و خدمات درمانی به علت هزینه های فزاینده آن و ديگر موارد می باشد. نظام تامين اجتماعي جامعه پیش از هر چیز دیگر باید از نظر مالی پایدار باشند چون هدف غائی سیستم های تامین اجتماعی، ارائه مزایا در موعد مقرر است.
وضعيت موجود نشان مي دهد هم اكنون از 18 صندوقی که در کشور در حوزه بیمه وجود دارند، همه دچار مشکل هستند و خروجی‌شان بیشتر از ورودی‌شان شده است و اگر با همین روند جمعیتی حرکت کنیم، در سال 1415 چیزی حدود دو برابر درآمد نفتی کشور، بایستی حقوق مستمری بگیران را پرداخت کنیم. بنابراين الان موقعي است كه به دليل كاهش رشد جمعيت در كشور و عدم تناسب بين ورودي ها و خروجي هاي صندوق ها نيازمند توجه به بحث پايداري در نظام تامين اجتماعي هستيم.
پايداري در دو حوزه مطرح است: اول پايداري ساختاري (اعم از تشكيلات و روابط) و دوم پايداري منابع مالي كه بر حفظ منابع مالي و ارزش آن و داشتن ارزش افزوده در طول زمان تاكيد دارد. در اين رابطه همه سازمان ها و نهادهاي مرتبط موظف به انجام تعهدات خود هستند.
پايداري منابع مالي نشانه توسعه يافتگي است و اين موضوع با احاديث و روايات نيز همخواني دارد كه ما بايد به فكر آينده و تامين آتيه خود بوده اين موضوع بايد وجهه همت ما باشد و نسبت به نسل هاي آينده متعهد باشيم. نبايد منابعي كه مربوط به نسل هاي آينده است را به نسل فعلي واگذار كنيم كه اين موضوع مي تواند به عبارتي خيانت در امانت باشد. بنابراين در ابتدا ما نيازمند يك سيستم بيمه اي مناسب در جهت پايداري صندوق ها و تامين اجتماعي هستيم. در حال حاضر در ايران سيستم بازنشستگي مبتني بر مزايايي معين DB (Defined Benefit) اجرا مي شود. در اين سيستم هر فردي كه پولي پرداخت مي كند، مستمري افراد ديگري مي شود و در آينده نيز پرداختي ديگران، مستمري اين فرد مي شود. سيستم بازنشستگي ما در جهت پايداري منابع مالي مي تواند با مطالعه جوانب مختلف آن به سمت سيستم بازنشستگي مشاركت معین يا DC (Defined Contribution) یا ترکیبی برود. اين گونه سيستم ها متكي بر شفافیت میزان مشاركت مردم است. يعني پولي كه بیمه شده پرداخت مي کند به حساب فرد گذاشته مي شود و در طول سنوات مختلف با بهره و سودي كه به آن اضافه مي شود، فرد مي تواند در مواقع نياز و يا در زمان بازنشستگي به آن دسترسي پيدا كند.
يكي ديگر از موضوعات مهم در بحث پايداري منابع مالي، صداقت و شفافيت مردم در پرداخت هاي بيمه اي است. اگر در اين حوزه صداقت وجود نداشته باشد، منابعي كه از بيمه بدست مي آيد متناسب با شأن اجتماعي و اقتصادي جامعه نيست. يعني شأن اجتماعي و اقتصادي جامعه بالاتر از آن چيزي است كه فرد در بازنشستگی دريافت مي كند. تعهداتي را هم كه دولت در اين حوزه بر عهده دارد بايستي به موقع پرداخت شود تا اين توقع را بتوان از مردم داشت كه بيمه را با صداقت و شفافيت و به موقع پرداخت كنند. به هر حال دولت به عنوان الگوي مردم مطرح مي باشد. اگر دولت بتواند به موقع به تعهدات خود عمل كند، مطمئنا مردم نيز الگوی و شفافیت و صداقت را در پيش خواهند گرفت.
از طرف ديگر از مجلس محترم شوراي اسلامي نيز اين انتظار مي رود كه نگاهش به منابع مالي متراكم در صندوق ها، نگاهي به عنوان صندوق حمايتي نباشد، چون اگر به روال سالهاي گذشته نگاه حمايتي به صندوق ها وجود داشته باشد، باعث تحليل منابع مي شود و اين صندوق ها به مرور پايداري منابع مالي خود را از دست مي دهند.
در نهايت اينكه يكي از ابزارهاي اساسي در پايداري ساختاري و منابع مالي، بهره گيري از تكنولوژي فناوري اطلاعات است. در حقيقت تكنولوژي فناوري اطلاعات هم مي تواند معماري ساختاري نظام تامين اجتماعي را اصلاح كند، به نحوي كه بالاترين بهره وري را در حوزه هاي بيمه داشته باشيم و هم مي توان از طريق اين ابزار شفافيت را به وجود آورد كه اين شفافيت همانطور كه گفته شد زيرساخت اصلي و اساسي در پايداري منابع مالي خواهد بود.